De IJmuider spoorlijn - korte geschiedenis en plaatjes

[Vislijn]

Erg mooi Raymond! 

[Vislijn]

De halte Driehuis-Westerveld nader bekeken

Tijdens de eerste ‘aflevering’ van dit draadje heb ik achteraf wel erg kort stilgestaan bij de haltes Driehuis-Westerveld en Velsen-Zeeweg. Ik wist toen nog niet of er veel belangstelling zou zijn voor mijn schrijfsels over de IJmuidenlijn. Dat bleek wel degelijk het geval, en onlangs heb ik de omissie voor Velsen-Zeeweg goedgemaakt. Nu maar eens wat nader stilstaan bij Westerveld. 

De halte Westerveld werd in mei 1885 geopend en heette oorspronkelijk halte Driehuis, later Driehuis-Westerveld en na 1968 eenvoudig Westerveld.

Op deze plek stond al sinds 1867 een dubbele baanwachterswoning:



[↑ Ca. 1895, foto Collectie Gemeente Velsen via NHA, no. KNA001008847]

Ook was er voor de opening van de halte al een spoorwegovergang, van de Duin- en Kruidbergerweg die langs de binnenduinrand van Driehuis naar Santpoort liep (en nog steeds loopt). Een erg drukke weg is dit nooit geweest.

Op oudere kaarten is bij de halte Westerveld een aftakking te zien naar een zanderij in de duinen, die ten zuidwesten van de halte lag. Wanneer deze is verdwenen wordt me niet goed duidelijk. Op Topotijdreis.nl is deze aftakking tot in de jaren 50 te zien, maar ik denk dat deze in werkelijkheid al eerder verdwenen was. Foto's heb ik er nooit van gezien.




[via Topotijdreis.nl]

De begraafplaats Westerveld, waarvan de ingang direct ten westen van de halte kwam te liggen, werd in 1890 geopend en zorgde voor een aanzienlijke stijging in het aantal passagiers. Niet alleen levende passagiers kwamen hier aan; tot 1911 konden ook overledenen per spoor de begraafplaats bereiken. Hiervoor werd een speciale ‘katafalkwagen’ gebruikt, die aan de trein met begrafenisgasten kon worden gekoppeld. Er was een klein ‘rouwstation’ met ontvangstruimte, dat aan een korte aftakking van het spoor (dit was niet dezelfde aftakking als die naar de zanderij, want die was zuidelijker) was gelegen:



[↑ Deze foto dateert uit ± 1925, de spooraftakking was toen al verdwenen maar het korte perron is nog zichtbaar. Het gebouw zelf is tot begin jaren 60 blijven staan.]

De ligging van de halte was erg fraai, tegen de rand van de duinen gelegen. Tegenwoordig maakt het duingebied dat ten westen van de halte ligt deel uit van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, dat zich van hier tot aan Zandvoort uitstrekt.



[↑ 15 mei 1927, de eerste officiële elektrische trein op deze lijn rijdt de halte Driehuis-Westerveld binnen. De villa op de achtergrond bestaat nog steeds. Over deze villa deden onder de Driehuizer bevolking allerlei spookverhalen de ronde, misschien door de ligging tegen de begraafplaats aan. Foto Collectie Gemeente Velsen via NHA, no. KNA001008778]

Op de halte zelf stond op het oostelijk perron, dat voor de richting IJmuiden/Alkmaar dus, een klein gebouwtje voor de overweg- en seinwachter, van waaruit ook kaartjes werden verkocht. Op de onderstaande foto (we kijken in oostelijke richting) zien we links de reizigers in de rij staan voor hun plaatsbewijzen. Hopelijk willen ze met de trein in de richting Haarlem mee, want de wachtende Blokkendoos die aan het perron voor de richting IJmuiden staat halen ze vermoedelijk niet meer. De overwegwachter heeft eerst de bomen moeten sluiten voordat hij met de kaartverkoop verder kon.



[↑ Ansichtkaart, ca. 1927]

Op de bovenstaande foto zien we naast het gebouwtje van de overwegwachter ook een kleine houten wachtruimte. Op het tegenoverliggende perron stond een vergelijkbare ruimte. Deze twee nogal schamele gebouwtjes werden in 1931 vervangen door fraaie wachtruimtes met veel glas, die ook een stuk groter en comfortabeler waren:








De eerste twee foto’s tonen de wachtruimte op het westelijke perron voor de richting Haarlem, op de derde de wachtruimte op het oostelijke perron. Foto’s 1& 2 komen uit Spoor- en Tramwegen (1931) via Stationsweb, https://www.stationsweb.nl/afbeelding.asp?dir=driehuiswesterveld&num=30 en https://www.stationsweb.nl/afbeelding.asp?dir=driehuiswesterveld&num=31 . Foto 3 is van R. Ankersmit via Klassiekebeveiliging.com (https://www.klassiekebeveiliging.com/seinhuizenDhw.htm), 20 februari 1960. Hierop zijn ook de blokpost en de dubbele spoorwoning no. 8 zichtbaar.

Hieronder zien we de halte in 1966. Langs het westelijk perron staat een groen treinstel Plan V klaar voor vertrek richting Haarlem, met erachter de wachtruimte:



[↑ Foto collectie Leo van Leeuwen]

Voor de wachtruimte op het oostelijke perron zien we hier, op een foto uit 1943, een aantal ongenode gasten:



[Foto Beeldcollectie van de gemeente Haarlem via NHA, nr. 30082]

In het duingebied ten westen van de halte zijn de Duitsers tijdens de oorlog flink aan het bouwen aan de Festung IJmuiden, een onderdeel van de Atlantikwall. Ze hielden er rekening mee dat een geallieerde invasie op deze plek zou plaatsvinden, en in de duinen werden talloze bunkers, tankgrachten en versperringen gebouwd. Veel bunkers zijn er nog steeds, en iets ten zuiden van Westerveld is de eerste tankgracht nog steeds zichtbaar. De andere zijn er ook nog, maar liggen iets verder in het natuurreservaat, ze zijn nu het domein van vissen en vogels.
In de nazi-spreekbuis Deutsche Zeitung in den Niederlanden van 23 juni 1943 werd aangekondigd dat het hele duingebied tot verboden terrein werd verklaard en dat het uitstappen op de haltes gelegen tussen Westerveld en IJmuiden alleen nog met schriftelijke toestemming mogelijk was. Er was een uitzondering voor bezoekers van de begraafplaats en het crematorium: ze mochten hier weliswaar in- en uitstappen, maar onder geen voorwaarde het terrein van de begraafplaats verlaten. Wie zich hier niet aan hield zou volgens het artikel streng worden gestraft. Op de foto hierboven zien we rechts borden waarop deze restricties worden bekendgemaakt. Overigens werd kort hierna besloten om de haltes Velsen-Zeeweg, Casembrootstraat en Julianakade helemaal te sluiten voor reizigers:



[↑ Uit: Dagblad voor Noord-Holland, 2 juli 1943, via Delpher.nl. Let op de bijzondere schrijfwijze voor de halte Casembrootstraat en de naam “IJmuiden-Zuiderkade”: dit was tijdens de oorlog de naam die de halte Julianakade van de nazi’s kreeg: ze wilden elke herinnering aan het Koningshuis uitwissen. Na de oorlog werd dit uiteraard direct hersteld.

Ook ten zuiden van de halte Westerveld kwam een versperring voor tanks, met een vrij smalle doorgang voor het spoor: 



[↑ Juli 1943, Foto Mej. Dr. G.H. Kurtz. NHA cat. nr. NL-HlmNHA_Hrlm_23834]

Vanuit de blokpost werden zoals gezegd ook kaartjes verkocht. Daarvan is hier nog een mooie foto te vinden, uit ca. 1935:

http://hdl.handle.net/10648/5771f9ef-4793-dfac-51e9-e7e022e1d4d0

(Nationaal Archief inventarisnummer 477114. Deze foto kan helaas niet worden gedownload en ik kan er ook niet rechtstreeks naar deeplinken, maar het is de moeite waard om even op de link te klikken. Lukt het openen niet, klik dan op 'zoeken zonder filters')

Op deze foto valt wel op hoe smal de overweg is tussen de spoorwoning en de blokpost. Dat zien we ook hier:



(Rond 1970, fotograaf onbekend)



[↑ 1971. Foto Collectie Gemeente Velsen via het Noord-Hollands Archief, cat. nr. HNA KNA001008920]

Op deze foto zien we de blokpost links nog staan, met de Opel Kadett van de overwegwachter voor de deur. Wel een heel sfeervol plaatje, met de klimop tegen de gevel en de originele kozijnen van de spoorwoning, de DAF 55 en de oude overwegbomen. Helaas kon het zo niet blijven. In maart 1972 ging de halte op de schop, waarbij de blokpost verdween, de beide fraaie wachtruimtes uit 1931 werden afgebroken en de overweg werd verbreed.







[↑ Foto’s Beeldbank De Boer via NHA, nrs. NL-HlmNHA-1478-10462K00-14, NL-HlmNHA-1478-10462K00-11 en NL-HlmNHA-1478-10462K00-12. Ik kon niet kiezen tussen de foto’s met de fraaie Alfa Romeo en die met de DAF 33, dus dan maar allebei]

We zien de nieuwe, automatische overwegbomen al staan, hier nog in beschermende ‘verpakking’.
Op het westelijk perron verscheen een glazen abri van het zgn. Leidse type.



[↑ Ca. 1980. Foto E. Tappen via HUA, no. 155802]



[↑ April 1975. Foto NS via HUA, no. 150832. Er werd wel schoongemaakt, zo te zien]

Na de verbouwing waren, net als op de halte Velsen-Zeeweg, de voorzieningen op het oostelijke perron, voor de richting IJmuiden dus, minimaal. Hier werd vooral uitgestapt, voor de richting IJmuiden vertrokken hier nog maar weinig reizigers.



[↑ Na de verbouwing was de overweg een stuk breder geworden, en dat kwam de doorstroming van het verkeer wel ten goede. De blokpost is weg, er is een middenberm gekomen, de spoorwoning heeft wel zijn zijtuin moeten inleveren. De ingang van de begraafplaats ligt direct rechts na de overweg in de bocht. Hier gezien in augustus 1972, Beeldbank De Boer via NHA, NL-HlmNHA_1478_10878K00_09]

Tot slot nog een paar foto’s uit de jaren 80:



[↑ De halte gezien vanuit het noorden, met de spoorwoning en een treinstel Plan V. Foto Joost Bakker via Wikimedia]



[↑ September 1983, gezien in noordelijke richting. Foto Wim Beukenkamp via facebookgroep ‘De Vislijn naar IJmuiden’]




[↑ September 1983. Een treinstel Plan V nadert de halte Westerveld vanuit de richting Santpoort. De flat op de achtergrond staat bij station Santpoort-Noord. Foto Wim Beukenkamp via facebookgroep ‘De Vislijn naar IJmuiden’]

Vergelijk de bovenstaande foto nog eens met deze hieronder uit 1957, die we in dit draadje al eerder hebben gezien. Ter oriëntatie: op beide foto’s zien we hetzelfde schakelstation.



[↑ Foto L. Hessels (Nederlandse Spoorwegen), HUA 837791. Rechts het oorspronkelijke traject vanuit Santpoort-Zuid en Haarlem, links het spoor dat vanaf het nieuwe station Santpoort-Noord komt. Links (vaag) op de achtergrond de bovenleiding van het spoor dat richting de tunnel gaat. Rechts van het oude spoor zien we, twaalf jaar na het einde van de oorlog, nog steeds de resten van de Atlantikwall, zie ook de foto uit 1943 hierboven.]

[TimoD]

Ik ben een stille genieter van de bijdrages hier, dank daarvoor!! 

Groeten,
Timo

[sncf231e]

Vanuit de blokpost werden zoals gezegd ook kaartjes verkocht. Daarvan is hier nog een mooie foto te vinden, uit ca. 1935:

Bron
Groet
Fred

[sncf231e]

Niet alleen levende passagiers kwamen hier aan; tot 1911 konden ook overledenen per spoor de begraafplaats bereiken. Hiervoor werd een speciale ‘katafalkwagen’ gebruikt, die aan de trein met begrafenisgasten kon worden gekoppeld.

Heeft iemand ooit een foto gezien van deze katafalkwagen? Ik heb gezocht maar kon er geen vinden.
Groet
Fred

[ArjanB]

Was je deze foto al tegen gekomen van een begraveniswagen

https://www.martijnhaman.nl/tentoonstellingroyalclass.htm

Arjan

[Eric B]

Dit is de bij Driehuis-Westerveld gebruikte wagen:



Bron

[eemstede]

Ik ben een stille genieter van de bijdrages hier, dank daarvoor!! 

Groeten,
Timo

Sluit me hier volledig bij aan !

Gr. Frank

[IJmc]

Tis weer fraai.

[Huup]

Heeft iemand ooit een foto gezien van deze katafalkwagen? Ik heb gezocht maar kon er geen vinden.
Groet
Fred

Ergens, ver verstopt, heb ik een schaaltekening van de lijkwagen. Ben wel benieuwd waar de trein heenreed na het lossen van levende en dode gasten
Overigens opvallend: Casembrootstraat met een K.
De Alfa en de Daf rijden vlak a hter elkaar. Er zit weinig tijd tussen de fotoos, dus een foto had kunnen volstaan 🤣

[Rick]

Dat zijn weer mooie, oude foto's om te zien, ook de SSN met vistrein is interessant. Bij de plan V die Westerveld nadert is het net alsof er een rangeersein gevoerd wordt.

[R v/d Hoven]

@Daan: ja dat was de bocht net voor het station.
Ben blij dat er ook wat 'anders' tussen mijn beelden staat nu. Anders wordt het zo'n monoloog. Er komen ook weer nieuwe beelden voorbij die ik nog niet kende. Bij de woning 8 van Westerveld stond op de laatste dag van exploitatie een kraampje waarin de bekende tegel werd verkocht die nog steeds in mijn verzameling aanwezig is (opgeborgen, geen foto beschikbaar nu)

Deel 3: Station IJmuiden:

Vanaf de Julianabrug (nog steeds aanwezig) nog een blik richting de halte Julianakade.


Vanaf dezelfde brug, nu een blik de andere kant op, richting het emplacement. Het station ligt rechts "om de hoek" buiten beeld.




Het stationsgebouw aan de kant van de sporen tijdens de relatieve rust als er geen stoomtrein was.


Het stationsgebouw aan de straatzijde. Dat 'ding' rechts moet iets met de NZH te maken hebben, gezien de kleurstelling. Een stukje NZH-bus zagen we op de vorige foto. Toen helaas niets van het busverkeer gefotografeerd. Wie goed op let, ziet ook de stoomtrein geheel links. Van die slag dus geen foto's. Je kan nu eenmaal niet op 2 plekken tegelijk zijn.

Wordt vervolgd.
Groet, Raymond van den Hoven

[Vislijn]

Erg mooi weer, dank voor het delen! Wat was er toen nog veel intact.

Waarschijnlijk wordt de volgende vraag al door één van je komende foto's beantwoord, maar zo te zien werd het perronspoor toen al niet meer gebruikt? Stapten de passagiers toen ergens op het emplacement in en uit?

[Daan!]

Ja, want daar kon de loc ook omlopen.

[odaoda]

Uit het materieelboek van de HSM van 1901. Later werd deze wagen een zandwagen, bij NS 172153.