De terugkeer van het Eiland Waan

[RobK]

Op het Eiland Waan is het nooit echt koud. Daarom kon er in november gerust een NVBS-excursie worden gehouden met de open rijtuigen. De excursietram was bijzonder van samenstelling: alle drie de open aanhangwagens van het bedrijf, getrokken door goederenloc 23. De recent gereviseerde B49 rijdt achterop, met de trucks nog in de grondverf.


Open trailer excursion on Isle of Waan by Rob Kievit, on Flickr


Open trailer excursion on Isle of Waan by Rob Kievit, on Flickr

[RobK]

Dubbelgelede "Flexity Outlook" A205 van het Eiland Waan heeft een grote revisie ondergaan.

De aandrijving in de ene kopbak is vervangen; het loopdraaistel in de andere is verbeterd; en de pantograaf is verplaatst. Uitgesteld tot een volgende revisie is het aanbrengen van front- en sluitverlichting.

Bij de motorisering van deze Dicky Toys-speelgoedtram (€15) koos ik in 2009 een makkelijke, maar rare oplossing. De aandrijving van een Fleischmann Magic Train-diesellocje, op spoorwijdte 22,5mm gebracht, werd ingebouwd. Dat leverde dus een moderne tram op met een draaistel met koppelstangen. Niet erg voorbeeldgetrouw, maar het zat allemaal, zwartgeverfd, achter de schortplaten, dus niemand die het zag. Of er iets van zei. Rijden deed het wel.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr

Inmiddels durf ik het wel aan om zelf een aandrijving in elkaar te knutselen van losse onderdelen. Met de motor, wormwiel en passend tandwiel uit een Lemaco-wisselaandrijving, plus een handvol plastic Lima-tandwielen moest het lukken. Een simpel ontwerpje met een radstand die correspondeert met de asdeksels en wielkasten in de bodem van de tram stond gauw op papier, jawel, met een Rotring-pen getekend.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr

Het resultaat: een aandrijving gezaagd uit fosforbronsplaat, dankzij de Lima-tandwielen aangedreven op beide assen. Voldoende krachtig voor een licht kunststofmodel. Voorafgaand aan de inbouw even een staatsieportret, samen met de "bevrijde" aandrijving die 13 jaar goede diensten bewees. Die is alweer onderdeel van een volgend project, waarover later meer.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr

Een ander verbeterpunt was het avontuurlijke gedrag van de kopbak met het loopdraaistel. Onder de korte bakken zijn de assen in principe star bevestigd. Zo is het tenminste bij veel moderne gelede trams van het grote voorbeeld, zoals Flexity Outlook en Combino. "Zo'n ding is gewoon een sleep twee-assertjes," zei een Amsterdamse trambekende omstreeks 2000 tegen mij.
Om de tram enige flexibiliteit te geven bij het in- en uitrijden van bogen hebben de starre assen toch enige mogelijkheid tot zijwaartse rotatie. In het echt, dus ook in model.

Onder mijn model was de bewegingsvrijheid van het (dus niet voorbeeldgetrouwe) loopdraaistel wel èrg royaal, en bovendien werkte de terugstelveer niet goed, waardoor het draaistel op recht spoor niet terugkwam in de lengteas.
Anders gezegd: de tram reed soms rechtuit terwijl de kop nog scheef stond.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr

Dat heb ik eenvoudig opgelost door het loopdraaistel vast te zetten. Nu deed zich een probleem voelen dat eerder niet zo nijpend was: de draaipunten van de geledingen stonden alleen bewegingen toe in het horizontale vlak. Op een vlak spoor rijdt de tram dan uitstekend, maar o wee als de ene spoorstaaf ergens iets hoger of lager ligt. Dan worden de linker- of rechterwielen opgetild en dreigt ontsporing.

Dit was redelijk makkelijk op te lossen. Het draaipunt van de geleding bestaat uit (1) een boven- en een onderschijf die beide vastzitten aan de kopbak, rechts, met daartussen opgesloten (2) twee schijven die vastzitten aan de zwevende middenbak, links.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr

Kan één van die opgesloten schijven niet weg? Jawel, de bovenste. De middenbak is met de onderste opgesloten schijf - verlengstuk van de bodem - opgelegd op het draaipunt van de kopbak; de bovenste opgesloten schijf dient alleen om de vloer van het interieur op z'n plek te houden. Die kan dus weg!
Zo gezaagd, zo gedaan. Bij beide geledingen. Iedere kopbak kan nu niet alleen naar links en rechts zwenken, maar ook enkele millimeters stampen en slingeren rondom het draaipunt (waar zouden we zijn zonder scheepsterminologie). Voldoende om het spoor te volgen als dat niet perfect ligt, of bij het inrijden van verkanting.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr


Tenslotte nog de positie van de pantograaf. Alleen bij deze tram ontsnapte die in krappe bogen onder de draad vandaan; het ligt niet voor de hand om dan de bovenleiding te verhangen. Door de eenbeenpanto een halve slag te draaien, zit het sleepstuk nu een halve cm dichter bij het draaipunt van de geleding. Net voldoende om 'm eronder te houden.
Uitgebreide tests na deze revisie volgen pas wanneer de baan weer op z'n poten staat.


Waan Flexity A205 overhaul by Rob Kievit, on Flickr

[RobK]

Dat een bovenleidingspaal een beetje scheef staat, komt bij de beste trambedrijven voor. Maar deze op het Eiland Waan maakt het nu wel erg bont.


Pole position - 1 by Rob Kievit, on Flickr

Met de geringe vervoersvraag tijdens de kerstvakantie kon de tramdienst even worden stilgelegd. Een nieuwe, ditmaal stalen, mast werd geplaatst in een 3cm dik blok onder de oppervlakte.
Vervolgens kwam de bovenleidingsmonteur in actie om de spandraden weer te bevestigen.


Pole position - 2 by Rob Kievit, on Flickr

En in de loop van de dag werd de tramdienst hervat. 


Pole position - 3 by Rob Kievit, on Flickr

[Scratchbuilt]

Er werd goed op de bovenleidingsmonteur gelet!

Maar gelukkig doet alles het weer.

Albert

[Marc tramt]

Het bouwplezier blijft van deze baan afstralen.
Ooit één van mijn  inspiratiebronnen om iets met trams te gaan doen. 

[Karben]

Heel mooi Rob. Je staat op pole position!

[Noordernet]

Altijd een bron van inspiratie.

Wolter

[Noordernet]

Ik heb ook een vraag, Rob.

Je schrijft op een paar plekken, dit forum en je blog, dat je je aan de NEM-norm houdt voor de spoorwijdte van 22,5 mm. Dat is de maat die hoort bij ‘Nul-meterspoor’ en de echte spoorwijdten die daar dicht bij liggen.

Ik zag dat bekende Duitse bouwers voor Nul-meterspoor een spoorwijdte van 22,2 mm hanteren, net als sommige commerciële aanbieders.

Weet je wat de achtergronden hiervan zijn en wat is tegenwoordig gangbaar?

Reden waarom ik dit vraag is een schaalsprong naar spoor 0-smalspoor, waarbij ik (Frans) meterspoor wil nabootsen. Bij voorbaat dank voor je reactie.

Vriendelijke groet,

Wolter

[Scratchbuilt]

Sorry dat ik me er even tegenaan bemoei, deze zoektocht heb ik ook al eens gemaakt.....

22,5 mm komt van S-gauge (1:64). Vaak werd/wordt deze rails en aandrijvingen gebruikt voor avonturen in 0m.
22,2 is Duits finescale: 1000 : 45 = 22,2222.

Wat wil je? 1000 mm meterspoor of 1067 mm kaapspoor? En doe je dan 1:45 of, aangezien het Frans is (en er veel Frans spul in deze schaal te koop is), 1:43,5?  Dan wordt het weer anders....

Albert

[Noordernet]

Dank je, Albert.

Rob, geef het s.v.p. even aan als je vindt dat deze persoonlijke vraag en antwoord niet thuishoren in je eigen draadje. Dan laat ik deze bijdragen overboeken naar mijn eigen draadje (Frans loodsje etc.).

Groet,

Wolter

[RobK]

Hallo Wolter, en Albert,

Prima om hier over de spoorwijdte te discussiëren, hoor.
Toen ik in 1996 met de eerste versie van Eiland Waan begon, koos ik de 1:64-normen voor het meterspoor in schaal 1:45. Dat is inderdaad 22,5mm.

Indertijd - het internet stond nog in de kinderschoenen - was het normblad van de MOROP de enige beschrijving van de spoornormen die ik kon vinden. Je ziet hier dat de spoorwijdte voor S en voor 0m dezelfde is. Over 22,2mm werd in 1996 nog nauwelijks gesproken; ik ben het in ieder geval pas later tegengekomen.

Tot op de huidige dag rijdt materieel van allerlei pluimage probleemloos door mijn zelfgebouwde 0m-wissels. Het verschil tussen 22,2mm en 22,5mm is in mijn praktijk zonder betekenis gebleken. Maar dat kan bij andere 0m-ers natuurlijk anders zijn.

Uit vroeger tijden: een Bemo 0m-goederenwagen rijdt achter de Dwerg door het overloopspoor op Eiland Waan, versie 1.

[Noordernet]

Hallo Rob,

Dank voor je heldere antwoord. Uit ervaring weet ik dat met zelfbouwwissels enige tolerantie is in te bouwen. Het zou jammer zijn om bij voorbaat enige uitwisselbaarheid van materieel onmogelijk te maken.

Met vriendelijke groet,
Wolter

[RobK]

Op naar het volgende project! Bij de renovatie van de gelede tram A205 werd een nieuwe aandrijving ingebouwd en kwam het tot dan gebruikte chassis van een Fleischmann-Magic Train dieseltje vrij. Links op de foto.

Een nog nieuw locje van hetzelfde type is ook omgespoord naar 22,5mm, en toen waren er twee.


0m-krokodil by Rob Kievit, on Flickr

Nu is er weinig emplooi voor twee kleine pantograafloze locjes bij het trambedrijf van het Eiland Waan. Maar er was wel behoefte aan een sterke locomotief voor diensttrams en goederenvervoer. De eloc 23, die zulke taken tot nu heeft verricht, begint langzaamaan tot het museummaterieel te horen, al kan hij nog prima meekomen.

Ergo: de twee locjes worden samengebouwd tot een vierassige elektrische locomotief. Met koppelstangenaandrijving, dat ziet er wel leuk uit. Bovendien zijn dan alle vier de assen aangedreven; ieder locje heeft maar een aangedreven as, en de tweede wordt meegenomen door de koppelstangen.

Zo'n loc wordt natuurlijk te star, dus de onderstellen moeten kunnen zwenken. Twee mogelijkheden: een lange locomotiefkast, met de twee aandrijvingen als draaistellen eronder; of een kort machinistenhuis met twee beweegbare 'neuzen' waar de aandrijvingen vast onder zitten. Dat laatste is het dus geworden, in overeenstemming met de definitie van een krokodil.


0m-krokodil by Rob Kievit, on Flickr

Oftewel een dubbelgelede locomotief.
Een eerste "Stellprobe", met alle onderdelen nog los van elkaar, laat zien waar we naartoe werken.


0m-krokodil by Rob Kievit, on Flickr

Maar zo is de loc te lang. De instrumentenpanelen, normaal in de cabine, zitten nu buiten de front-wanden. Dat kan zo dus niet.


Dit is het volgende designstadium:


0m-krokodil by Rob Kievit, on Flickr

Zo passen de afmetingen beter bij het Waanse trambedrijf.

In de volgende bijdrage o.a.: hoe is het machinistenhuis bevestigd, welke kleur moet hij eigenlijk krijgen, en waarom heeft hij (zij?) het nummer 53.

[tothebeach]

Mooi projectje Rob. En het nummer is wel duidelijk, hij/zij lijkt sterk op de voorlopers, de 51 en 52, uit Schragenhave, zeker in deze kleur. Al was bij hun de neus niet bewegelijk.
Maar goed, met een rood/wit/blauwe baan over de neus heeft ie ook wel wat weg van Herbie, uit dezelfde tijd

Groet,
Michel

[Marc tramt]

Deed mij denken aan een "Double Fairlie", maar dan de diesel variant.