Reizigersmaterieel Twentelijn in de jaren '70

[Mispoes]

Daar stopten, verstandig genoeg, de andere exprestreinen uit midden en noord Duitsland. De Noordzee had later weer Rtd als begin/eindpunt.

[basjuh1981]

Expres Expres niet 

[Ronald69]

Wellicht nuttige aanvullingen?


220 076-4 (Bw Hannover) fährt mit dem D 238 "Nordsee-Express" (Hamburg - Rotterdam) durch den Bahnhof Salzbergen. (07.07.1973) Foto: Bernd Kappel.


220 070-4 (Bw Hannover) mit E 1519 (Amsterdam - Braunschweig) in Salzbergen, der dort ohne Halt durchfuhr. (07.07.1973) Foto: Bernd Kappel.

[1200blauw]

Ik kom er op een later moment even op terug Ronald. Die laatste foto is bekend. Het betreft in ieder geval géén E1519, dat hebben we in een eerder draadje al vastgesteld. Daarvoor is de samenstelling met het FS-rijtuig (tweede) te exotisch.

[1200blauw]

Goed, Noordzee Express dus. Het heeft even geduurd voor ik naar mijn mening voldoende gegevens had om er iets zinnigs over te kunnen zeggen, maar het is zo ver.

Ik begin in de zomer van 1968.


^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de DB ZpAR van 26 mei 1968.}

D195 reed op maandag tot en met vrijdag vanuit Rotterdam Duitsland in, met eindbestemming Hamburg Altona. De tegentrein, D196, reed in uiteraard in tegenovergestelde richting. De rijtuigen uit die trein kwamen alle uit D195 en werden op de eindpunten ook telkens weer teruggestuurd.

In de zomer van 1969 werd de volgorde veranderd.

^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen van Welt der Modelleisenbahn.}

Ditmaal is niet de eindbestemming Hamburg Altona, maar wordt de trein gesplitst in Osnabrück met een deel voor Hamurg Altona en een deel voor Hannover.
De daaropvolgende jaren verandert er weinig op het Nederlandse traject van de trein. Beide AB's worden vanaf de winter van 1969-'70 tegen het buffetrijtuig geplaatst. Het buffetrijtuig gaat vanaf dat moment mee naar Hmb Altona ipv Hannover.

In de winter van 1970-'71 is de samenstelling aldus veranderd.


^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de NS VRM dl.II 1970-'71.}

D195 reed op maandag tot en met vrijdag vanuit Rotterdam Duitsland in, waarbij op vrijdag een versterking meereed tot Hengelo in de vorm van een Plan D 2^e klasse.
De tegentrein, D196, reed op alle dagen van de week tussen Osnabrück en Rotterdam, maar op zaterdag en zon- en feestdagen slechts tot Hengelo. Op die dagen gingen de rijtuigen uit de trein retour met trein 1527 richting de BRD.

De trein bestond zowel in 1968 als 1970-'71 uit de bekende UIC-X rijtuigen van de DB. Verkrijgbaarheid is over het algemeen goed. Ondermeer Roco en Piko hebben ze in het assortiment gehad. Enkel het buffetrijtuig van ACME is lastig te verkrijgen. Verkort is het er wel van Märklin.

De rest binnen mijn tijdperk volgt op een later moment. Dan "raak" ik ook (nogmaals, voor de volledigheid) de foto van Ronald.

[1200blauw]

De Noordzee Express werd in de zomer van 1971 hernummerd in D238/D239. Ook kwam er op vrijdagen een extra DB B-rijtuig mee de grens over.


^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen van Welt der Modelleisenbahn.}

De wintersamenstelling van 1971-'72 is vrijwel gelijk. De rijtuigen zijn dezelfde, evenals het DB-versterkingsrijtuig op vrijdag. Ik bespaar me dan ook de moeite die samenstelling hier te tonen.

Overigens is de getoonde 1100 alleen om aan te geven waar de loc stond. Ik weet niet door welke NS eloc de trein getrokken werd. De Twentelijn werd gedomineerd door 1100's, dus dat ligt het meest voor de hand.

[1200blauw]

Met ingang van de zomerdienstregeling 1972 werd het BRbuüm²⁸²-buffetrijtuig achterwege gelaten en een extra DB B-rijtuig toegevoegd op die positie. ten aanzien van het Nederlandse deel is er bij mij een kleine onduidelijkheid. Volgens Welt der Modelleisenbahn (WdM) werd er pas in 1976 een "WRDs" vanaf Bad Bentheim mee naar Rotterdam (vv) genomen, maar mijn VRM uit 1974 geeft aan dat er in dat jaar vanaf Hengelo een RDz (duidend op een Plan E) werd meegenomen richting westen. Ik ga ervan uit dat dat komt doordat WdM enkel de Duitse ZpAR beschikbaar heeft met de rijtuigen die Duitsland in rijden. Vanaf 1976 vindt de locwissel in Bad Bentheim plaats en niet meer in Hengelo. Vanaf die datum komt dus het NS restauratie-/bagagerijtuig in beeld van de ZpAR.

WdM houdt het dus op de volgende samenstelling tussen zomer 1972 en winter 973-'74:
D238: loc + DB Bm (Hmb Altona) + DB ABm (Hmb Altona)  + DB Bm (Braunschweig) + DB ABm (Braunschweig)  + DB Bm (vr,  Braunschweig)
D239: DB Bm (Hmb Altona) + DB ABm (Hmb Altona)  + DB Bm (Braunschweig) + DB ABm (Braunschweig)  + DB Bm (vr,  Braunschweig) + loc
Combineren gebeurde voor dit treinenpaar in Osnabrück. Ik neem aan dat er in Hengelo een Plan E RD werd toegevoegd (D238) dan wel verwijderd (D239) aan de Rotterdamse kant van de trein voor gebruik binnen Nederland.

De samenstelling van de Noordzee Express zomer 1974 heb ik weer uit een directe bron kunnen overnemen. Daarin staat de RD genoemd, dus dat geeft voor 1974 zekerheid. Het is ook een aanwijzing voor de voorgaande jaren èn 1975 denk ik.

_{^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de NS VRM dl.III 1974}}

Vanaf zomer 1976 reed de Noordzee Express verder naar eindpunt Hoek van Holland. Er werd kopgemaakt in Rotterdam. De samenstelling bleef ongewijzigd tot 1978. Vanaf dat moment bleef het laatste DB Bm-rijtuig (uit Braunschweig) achter in Bad Bentheim. In latere jaren werd dat rijtuig zelfs facultatief.

[1200blauw]

Nog een kleine, wellicht overbodige aanvulling mbt voorgaande. Ik geef de samenstellingen zoals die reden op de Twentelijn. De Noordzee Expres maakte in Utrecht kop, dus tussen Utrecht en Rotterdam stond de loc aan de andere kant. Vanaf 1976 werd er eveneens kopgemaakt in Rotterdam, dus tussen Rotterdam en Hoek van Holland reed de trein weer zoals op de Twentelijn.


Ik heb inmiddels de hand kunnen leggen op een NS VRM 1974 zomer deel IIb, getrokken binnenlands reizigersverkeer. Dat betekent dat ik meer binnenlandse samenstellingen kan laten zien uit 1974. Ik ga niet meer de complete omlopen uitpluizen, aangezien dat veel extra werk is en de belangstelling juist voor dat aspect volgens mij niet zo groot is. Wel ga ik samenstellingen van treinen tonen zoals die in de loop van de week veranderen.

In grote lijnen veranderde er aan de samenstelling van de getrokken reizigerstreinen in 1974 niet veel ten opzichte van 1973. Nog steeds rijden er stammetjes Plan W (aangevuld met Plan E RD en A) en Plan D. Die werden naar behoefte volgens een vast patroon versterkt.

Plan W



In tegenstelling tot 1973 bestaat de standaardstam nu niet meer uit drie, maar uit slechts twee Plan W's. Ik heb die met een blauw kader aangegeven. Het gestippelde kader geeft aan dat de beide Plan E's er eigenlijk altijd wel aan vast zitten, maar formeel hoort ieder Plan E-rijtuig in een andere omloop. Aan de Enschedese kant werd de versterking aangehaakt. Waar de versterking in 1973 nog bestond uit Plan D en K is dat in 1974 Plan W geworden. Daardoor kunnen samenstellingen ontstaan met maar liefst vijf plan W's. Ik heb er een code aan toegevoegd (E1-3) om ernaar te kunnen refereren verderop in dit draadje. Al met al een vrij overzichtelijke manier van samenstellen.


Plan D



De samenstelling van de Plan D-stam is wat gecompliceerder. In het blauwe kader zien we wederom de standaardstam (B+A+B+B+B). Het gestippelde kader geeft de Stalen D aan die standaard was als de stam de grens over ging. Daaraan werd voor het binnenlandse deel de Plan E RD toegevoegd (E1). In tegenstelling tot 1973 werd op het binnenlandse deel het treinnummer van de internationale dienst gehandhaafd. Desalniettemin werden de Plan D's wel degelijk ook binnenlands ingezet. Aan Amsterdamse zijde werd daartoe vaak een Plan E RD toegevoegd, òòk als daar al een Stalen D aanwezig was (A2). Dat betekende dat reizigers door de Stalen D moesten lopen om een kopje koffie te bemachtigen in de RD. Soms bleef de Stalen D in Amsterdam achter en verscheen de Plan E RD alleen aan de Amsterdamse zijde in de trein (A3). Aan Enschedese zijde werd de stam vaak versterkt met één of twee Plan W's, wel telkens met de RD aan Amsterdamse zijde (E4). Dat wijkt ook af van de situatie van 1973, toen vooral werd versterkt met Plan D of K. In 1974 werd een reeds versterkte stam ook wel aangevuld met een A Plan D of Plan E (E5-6). Ook versterken met de RD aan Enschedese zijde kwam voor (E7-8). Let op, dit schema is niet uitputtend. Er zijn een paar samenstellingen die incidenteel ook voorkwamen. Die zullen we later tegenkomen.

-- wordt vervolgd --

[1200blauw]

Ik ga de samenstellingen per treinnummer laten zien, volgens de volgorde van de VRM, op treinnummer. Wat aan die treinnummers zal opvallen, is dat de 400-reeks van 1973 verlaten is. Alle IC-treinnummers op de Twentelijn voor getrokken reizigerstreinen liggen nu in de 1600-reeks, uiteraard met uitzondering van de al eerder genoemde buurland- en D-treinen.


_{^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de NS VRM dl.IIb 1974}}

Trein 1616 (Enschede - Amsterdam) wordt doorgaans gereden met een standaardstam Plan W. Hij is op maandag versterkt met een extra Plan W (E3). Op dinsdag wordt gereden met een stam Plan D, aangevuld met een Plan E RD aan de Asd-kant (A3). Welke loc ervoor stond weet ik niet. Vermoedelijk was het een 1100, omdat de Twentelijn in 1974 (bron is OdR 1976-12) waarschijnlijk hoofdzakelijk valt onder omloopserie F (bestaande uit enkel 33 locs 1100).

-- wordt vervolgd --

[1200blauw]

De eerstvolgende trein van Enschede naar Amsterdam was in die tijd Trein 1624, die twee uur na trein 1616 uit Enschede vertrok. Dat hoeft niet te betekenen dat er tussenliggend geen intercity naar Amsterdam vertrok. Dat kan een trein zijn geweest die bestond uit stroomlijnmaterieel. Die vind je in deze VRM niet terug.


_{^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de NS VRM dl.IIb 1974}}

Aangezien deze trein gedurende de ochtendspits het land doorkruiste, werd er een flinke versterking meegestuurd, op maandag in de vorm van twee, dinsdag t/m donderdag drie en vrijdag slechts één Plan W-rijtuig. Ook deze trein in de zaterdagdienst was versterkt met twee rijtuigen. Op zondag reed deze trein niet.

Overigens geef ik in de bovenste rij van de tabel aan uit welke trein de rijtuigen afkomstig zijn en waar die werden geplaatst. De onderste rij geeft aan waar de rijtuigen aan welke volgende trein werden overgegeven. Dat is conform hoe dat in de VRM wordt gedaan. De omloopnummers heb ik weggelaten.

-- wordt vervolgd --

[1200blauw]

Trein 1625 is 's ochtends de eerste getrokken tegentrein, van Amsterdam naar Enschede. Ondanks dat het een spitstrein is, wordt vooral in standaardsamenstelling gereden.


_{^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de NS VRM dl.IIb 1974}}

Deze trein reed niet in het weekend, dwz in ieder geval niet met getrokken materieel. Op maandag wordt de trein versterkt met een extra Plan W. Op dinsdag rijdt een Plan D-stam, zoals gebruikelijk aangevuld met een RD Plan E, aan de Amsterdamse kant. Andermaal is mij onbekend welk type loc er voor de trein stond. Aangezien er foto's bekend zijn van een samenstelling Plan D met een 1300 ervoor heb ik daar in dit geval voor gekozen, ter afwisseling. Het zou ook een grijsgeel exemplaar kunnen zijn. In 1974 waren in ieder geval de 1309 en de 1316 al in die kleuren onderweg. Overigens geldt dat ook voor de serie 1100. Daarvan waren in 1974 ook al meerdere exemplaren in de huisstijlkleuren overgespoten. Van de serie 1200 waren in 1974 de nummers 1205, 1208, 1210, 1212, 1215, 1216, 1218, 1219, 1221 en 1224 grijsgeel.

-- wordt vervolgd --

[spoorijzer]

Hoi 1200blauw,

Wat gaaf dat je dit allemaal uitzoekt, een berg aan informatie. Bijzonder om al die samenstellingen te zien. Dat geeft nieuwe inspiratie.

Het is logisch dat in 1974 en later de plan D RD niet meer ingezet wordt, immers het merendeel daarvan is verbouwd tot Benelux stuurstandrijtuigen. Dat verklaart de inzet van de plan E RDz in de plan D stammen. Weet iemand ook de reden waarom juist de plan D RD's werden gebruikt? Waren die versleten? (dat lijkt mij raar, want 2 stuks bleven wel rijden....) of waren er gewoonweg teveel RD's in het NS bestand?

Groeten,
Rogier

[1200blauw]

Wat gaaf dat je dit allemaal uitzoekt, een berg aan informatie. Bijzonder om al die samenstellingen te zien. Dat geeft nieuwe inspiratie.

Graag gedaan. Ik zoek het uit voor mezelf. Het is weinig moeite méér om er ook anderen van te laten profiteren, dus waarom niet...

Het is logisch dat in 1974 en later de plan D RD niet meer ingezet wordt, immers het merendeel daarvan is verbouwd tot Benelux stuurstandrijtuigen. Dat verklaart de inzet van de plan E RDz in de plan D stammen.

Ik kan enkel oordelen over de periode vanaf 1968(-'80), mijn aandachtsgebied. Daarbinnen valt me op dat de Plan D WRD eigenlijk niet in de binnenlandse diensten werd ingezet. Ik denk dat NS vooral naar functionaliteit heeft gekeken. De Plan D's mogen mee de grens over en de Plan E's niet, dus binnenlands zoveel mogelijk Plan E gebruiken.

Weet iemand ook de reden waarom juist de plan D RD's werden gebruikt? Waren die versleten? (dat lijkt mij raar, want 2 stuks bleven wel rijden....) of waren er gewoonweg teveel RD's in het NS bestand?

Daar kan ik over speculeren, maar weten doe ik het niet. In 1974 werd al een deel van het bestand Plan D uitgefaseerd, dus misschien zal hebben meegespeeld dat dat rijtuigtype toch al end-of-life was.

[1200blauw]

Trein 1628 reed dagelijks van Enschede naar Amsterdam, maar niet op zondag.


_{^{Samengesteld uit plaatjes van mlgtraffic.net. De gegevens komen uit de NS VRM dl.IIb 1974}}

De inzet op maandag bestond uit een standaardstammetje Plan D, aangevuld met een RD Plan E aan de Amsterdamse en een Plan W aan de Enschedese zijde. Precies in die samenstelling was de trein op zondagavond ook in Enschede binnengelopen. De rest van de week werd een standaardstam Plan W ingezet, met de gebruikelijke A+RD Plan E. Op dinsdag tot en met donderdag werd de trein versterkt met 2x een Plan W, terwijl op vrijdag de trein het met slechts één Plan W versterking moest doen. Op zaterdag maakten maar liefst vijf Plan W's deel uit van deze trein, waarvan drie als versterking.

-- wordt vervolgd --

[spoorijzer]

Dank voor je reacties!

Daar kan ik over speculeren, maar weten doe ik het niet. In 1974 werd al een deel van het bestand Plan D uitgefaseerd, dus misschien zal hebben meegespeeld dat dat rijtuigtype toch al end-of-life was.

Ik kon via google niet veel vinden. Ik dacht, ik stel de vraag maar eens via AI. Die kwam met de slimme opmerking dat de plan D RD rijtuigen al voorzien waren van een keuken en bagageafdeling, waardoor de verbouwing tot atuurstandrijtuig relatief beperkt kon blijven. Of het zo is weet ik niet, maar ik vind het wel een slimme suggestie. Dat icm dat plan D RD wel over de grens mocht worden ingezet. De Stalen D's waren niet voorzien van een restauratieafdeling en aardig end of life (in goed Nederlands).

Weet je of hier ook wel eens een verdwaalde Benelux plan W tussen zat? Ik heb daar wel eens een mooie foto van gezien namelijk. Laat dat nu net de enige plan W zijn die ik heb 

Groeten,
Rogier