Wohnzimmer AW werkrapporten

[Ferdinand Bogman]

De revisie van oude lokomotieven loopt een beetje vast doordat er steeds weer nieuw te repareren materieel bijkomt, uit dozen of beurzen:



Bekend probleem van modelspoorders: teveel projecten tegelijk. Tijd voor een grote opruiming.

[Noordernet]

Zeer herkenbaar!

Als iets bij mij te lang in het werkplaatslaatje blijft liggen is dat vaak het signaal dat het me niet zo interesseert. Want belangstelling verschuift wel eens wat. Dan resteert de vraag: verkoop, weggeven of prullenmand. En bij de bestemming prullenmand strip je eerst herbruikbare onderdelen: koppelingen, buffers en wielstellen.

Groet,
Wolter

[HuubvG]

ik vermoed dat het meeste dat daar ligt, binnenkort weer terug in dozen in de wacht gezet wordt. Zo gaat het hier vaak - meestal. Gewoon bewaren voor als je je een keer dreigt te vervelen.

[Ferdinand Bogman]

Al heb ik niet gereageerd; het probleem dat Paul opwerpt raakt ook mij. Mijn productiviteit keldert ook 15% met elk project dat ik erbij verzin. Uiteindelijk heb ik het advies van Huub hierboven opgevolgd. Al het rollend materieel dat op de nominatie staat voor onderhoud, is in dozen naast het AW gestopt:




Daardoor is er ruimte in het AW voor een paar kleine klusjes. De 1306 F is schoon en rijvaardig, alleen het gieren is toch niet verholpen. Smeren helpt maar tijdelijk, zoals vaak vermeld door verschillende forumleden. Voor deze oude dame zullen andere aslagers, of een complete nieuwe motor, gevonden moeten worden.

Van de geelgrijze versie is het hekwerk vastgezet. Met secondenlijm gaat dat een stuk sneller dan opnieuw solderen, en de verf verbrandt niet:




Intussen zijn de resterende vensters ook van melkglas voorzien, na dertig jaar:


(Vergelijk dit met de toestand vooraf)


Een klusje tussendoor is het maken van een model in HO van een ex-Rabobank Ford Ka:



Als basis gebruik ik een ambulance-Ka van Rietze.

Dat geeft aanleiding tot het roeren in potjes verf die al dertig jaar niet meer gebruikt waren. De Humbrol matwit werkt nog prima na aanlengen met een beetje terpentine. Om het mooi te krijgen zou ik willen spuiten, maar het gebruik van de oude Badger lijkt me bijna letterlijk met een kanon op een mug schieten. Primer heb ik niet in huis dus, op het gevaar af de toorn van Eric op mij af te roepen, gebruik ik de matwit als ondergrond. Het karretje moet wit worden, voor het aflakken zal ik zijdemat gebruiken.

Na demontage zijn de ambulancestrepen en -logo’s weggekrabt, de zwaailichten-bak op het dak is verwijderd. De overblijvende gaatjes zijn opgevuld met de puntjes waarmee de bak op het dak vastzat en een beetje dichtgeplamuurd met verf. Om niet alle details dicht te smeren schilder ik de carrosserie met een plat penseeltje matwit volgens de dry brush-methode. Dat heb ik nu twee keer gedaan:



Ik zal ook nog eens in die gele pot Robbe Rolux roeren, om te kijken of het nog bruikbaar is voor het aanstippen van de geelgrijze O&K - en misschien zelfs voor het kalf!

PS: zul je net zien. Heb ik stad en land afgezocht naar een witte Ka, maar niet gevonden. Toen maar een gele ambulanceversie. En wat zie ik nu: gewoon een witte te koop voor een prikkie…

[Ferdinand Bogman]

Bij de revisie van de oude Fleischmann T3 (1315) bleek dat de aandrijving niet soepel meer draaide. Eén van de tandwielen tussen de wielen was de oorzaak. Maar om die te kunnen vervangen moeten de wielen van de assen! Durfde men dat aan? Er werd gevreesd voor waggelende wielen na het terugplaatsen en problemen met blokkerende drijfstangen. En het AW is zeer zuinig op dit museummaterieel.

Daarom zijn eerst proeven gedaan op oude wielstellen:




De as wordt van het wiel getikt met een 1,5mm inbussleutel, net iets minder dan de asdikte:



Daarbij werd dankbaar gebruikgemaakt van het gat in het boorplatform - maar werd vergeten dat het platform dan weer van de tafel moet worden losgemaakt, om het asje er onderuit te kunnen vissen .

Nu ervaring was opgedaan met deze methode, durfde men het aan met de T3 aan de slag te gaan:



De assen zijn al bijna van de wielen getikt, de tussentandwielen aan de andere kant kunnen eruit. Als je goed kijk naar het tandwiel op de liniaal zie je dat de tanden een beetje scheef staan. De andere was nog goed.
Bij forumlid Stoombr38 is een voorraadje van die tandwielen besteld. Het artikelnummer is 56 4103.




Als de wielen losgehaald zijn, waarom niet meteen doorpakken en de flenzen afdraaien? De 1306F heeft er, vreemd genoeg, geen last van. Maar de oude T3 ratelt wel over de Roco line code 83:



Eerst werd gezocht naar ervaringen van andere AW’s, waarna van de directie van Noordernet bruikbare tips en trucs werden gekregen. Nadat de kolomboor goed was warmgelopen en er in een praatsessie genoeg moed was verzameld, is begonnen met de spannendste klus.

De methode is wat verfijnd door gebruik van een kolomboor. Inspannen van de as met één wiel in de kolomboor en vijlen maar:



(Hier zien we nog een proef-wielstel.)
Het vijlen wordt gedaan bij de laagst mogelijke snelheid. Korte stukjes vijlen worden gevolgd door zorgvuldige metingen met een schuifmaat. Dit om te voorkomen dat de flens opeens verdwenen is. Het grootste gevaar is dat er door ongeduld (of enthousiasme) teveel flens tegelijk afgevijld wordt. Er moest van 16,6 naar 16,0mm wieldiameter afgedraaid worden, om de flens zelf van 1,5 naar ongeveer 1,2 mm te verlagen. Dit allemaal netjes volgens NEM 311. De platte flens die zo ontstaat, moet nog een beetje rondgevijld worden, anders is ‘ie vlijmscherp!

De as van het proef-wielstel is gebruikt om het losse wiel van een T3 in de kolomboor te kunnen spannen.

Voor het terugplaatsen van de wielen is gebruik gemaakt van het “negatief” van de inbussleutel: een kleine dopsleutel, met een binnendiameter van iets meer dan 2mm (de asdikte). Dat gaat zonder problemen; de teruggeplaatste wielen zwabberen. Met een schuifmaat wordt de afstand tussen de wielen op minimaal 14,3 mm ([ur=https://www.nproject.org/wp-content/uploads/2007/08/nem_310_nl.pdf]NEM 310[/url])

Nu loopt alles weer soepel: de aandrijving en de lok zelf op rails met code 83. Alleen heeft ook deze motor last van “gieren” (versleten aslager). Ik ga nog op zoek naar een definitieve oplossing daarvoor. Er zullen ongetwijfeld meer loks de revue passeren die hier last van hebben.

[Noordernet]

Gefeliciteerd met deze stappen. 

Groet,

Wolter

[Ferdinand Bogman]

Bedankt voor de felicitaties

Bij het AW zijn ze wel een beetje overmoedig geworden door het succes van deze operatie. Geprobeerd is om het aslager aan de tandwielkant te vervangen:



Het messing busje is eenvoudig uit het chassis te tikken, het vilten ringetje kan eruit gewipt worden met iets puntigs.

Van een sloop-lok met vergelijkbare motorconstructie (er lijkt nogal wat variatie te zijn) zijn busje en ring ook afgehaald. Maar na plaatsing van dat busje blijkt het vervormd te zijn: de as van het motoranker is er wel in te krijgen, maar zit dan een beetje klem en draait met moeite.

Wat nu? Er wordt druk vergaderd op het terras van de bedrijfskantine, om een oplossing te bedenken.

De eerste ingeving is om de motor in elkaar te zetten en te kijken of de as zichzelf kan losdraaien. Dat lukt niet; de as zit te zeer klem.

Wel wordt bedacht dat een volgende keer, bij gebrek aan geavanceerd gereedschap, beter de motoras zelf (met anker) gebruikt kan worden om het busje op zijn plaats te tikken.

[tothebeach]

Hoi Ferdinand,

gedurfde actie, ik zou het niet zo snel doen. Van goederenwagens haal ik nog wel eens een wieltje af, van diesellloks zou ik het ook nog wel durven, maar stoomloks.... Hoe heb je het kwarteren opgevangen? Kwestie van schatten of heb je daar een malletje of zo voor?

Groet,
Michel

[Ferdinand Bogman]

Goede vraag Michel,

Terwijl juist tegen het terugplaatsen van de wielen, zonder zwabberen, en het kwarteren het meest opgezien werd, ontbrak dat nog aan het werkrapport.

Het ging zonder problemen. Het kwarteren is bij deze locomotief eigenlijk geen kwestie, omdat de tussentandwielen de wielen in het gareel houden. De drijfstangen hebben eigenlijk alleen een decoratieve functie: mooi zijn en meebewegen. Ze hebben nogal ruime gaten en de speling tussen de tandwielen is aanzienlijk. Als het rechter wiel wordt vastgehouden:


Linker wiel zoveel mogelijk met de klok mee


Linker wiel zoveel mogelijk tegen de klok in

Een hele spaak speling. Ter illustratie zie je hier wel de kant met de tandwielen, terwijl de wielen die eraf gingen, aan de andere kant zitten. Het er weer opzetten ging eenvoudig met behulp van een dopsleuteltje rondom het asgat. Wolter (Noordernet) had me al gerustgesteld dat de isolatiebusjes een strakke passing zouden hebben bij het terugzetten. Er wordt dus niet gezwabberd. En de juiste stand van de wielen (het eigenlijke kwarteren) heb ik dus op het oog gedaan.

We doen een beetje haasje-over met de onderwerpen: intussen heb ik de losse motor wél aan het draaien gekregen. Het hielp om het motorschild een eind losdraaien. Ik draai het nu steeds een stukje strakker als het toerental een eind is toegenomen bij dezelfde spanning. Ik hoop dat het messingbusje een beetje vervormd door het warmlopen.

Geen erg nette methode om een goed aslager te krijgen, maar als het werkt zit ‘ie voorlopig wel retestrak, en er is voorlopig geen gieren te horen!

Het personeel van het AW kan gerust weer een terrasje pakken.

[Ferdinand Bogman]

De motor van de T3 heeft verschillende duurtesten ondergaan en is honderd keer uit elkaar gehaald en weer in elkaar gezet. Er is intussen nog een ringetje verwijderd dat waarschijnlijk ooit geplaatst werd, in een poging om het gieren te verhelpen. Het resultaat van deze trial and error is dat nu eindelijk de boutjes van het motorblok helemaal aangedraaid zijn en de motor tóch soepel draait, en: zonder gieren! Op een koppeling aan de voorkant na zit ze nu helemaal in elkaar en is klaar om haar eerste echte rit te gaan maken over de code 83 van het Wohnzimmertal.

De volgende kandidaat is de overbekende 1304, in de gesuperde versie . Daar blijkt het gieren van de motor een stuk eenvoudiger op te lossen. Het idee schoot me te binnen toen ik terugdacht aan mijn eigen filmpje van zo’n gierende motor. Daar houd ik een schroevendraaier tegen de motoras aan de kant van de koolborstels. Ligt het dan niet meer voor de hand dat het lager aan die kant versleten is?

De pluklok waarvan ik het aslager had geplukt, had toevallig precies hetzelfde motorschild als de 1304. Even overzetten en testen: klaar is Kees! De motor loopt als een zonnetje. Wasbenzinebad en wielen polijsten waren al gedaan. Een drupje olie op de juiste plekken en deze dame is ook weer rijvaardig.

Omdat de tenderkoppeling was afgebroken heeft die wel een nieuw onderstel gekregen. Dat heeft nog de plastic-rode kleur van het origineel en niet de gesuperde matrode. Het originele potje is nog aanwezig (ik heb zelfs nostalgische gevoelens bij die potjes ) maar gaat dat donkere goedje nog mooi matrood worden?



Helaas, na goed roeren lijkt de verf weliswaar nog bruikbaar, maar ze is verkleurd naar een soort baksteenrood. Een proefje met het bijmengen van wat matwit levert niet iets dat in de buurt komt van het origineel. De afdeling inkoop moet op zoek naar nieuwe verf.

Nu een aantal lokomotieven staat te springen om een rondje te mogen doen, ontstaat het idee om de Wohnzimmmertalbahn weer eens in gebruik te nemen. Er zal een haalbaarheidsstudie uitgevoerd worden naar het tijdelijk verplaatsen van de werkzaamheden van het AW, naar de dependance in Gartenblick. Het mooie weer hoeft dan geen belemmering te zijn voor de hobby. En het AW niet voor de treinenloop.

[Ferdinand Bogman]

Achteraf bleek de verf niet verkleurd door ouderdom: Humbrol nr. 60 is gewoon scharlakenrood en niet het gewenste karmijnrood. Dat was wel van Revell leverbaar (nr. 36) . Met een klein kwastje is het onderstel geschilderd, waarna de tender weer in elkaar is gezet. Weer een lokomotief rijvaardig!

Het Wohnzimmer AW neemt af en toe ook werk aan van bevriende spoorwegmaatschappijen. Zo kan het dat een Fleischmann Sprinter (4470) kwam binnenrollen, met schijnbaar kortsluiting in de motorloze bak (hier verder: bijbak). Het treinstel stopt af en toe spontaan, bij het inrijden van een bocht of op een wisselstraat. Er wordt een slecht contact of een draadbreuk vermoed.

De meetploeg vond vreemde resultaten bij onderzoek van de stekker tussen de bakken en de stroomafnemende wielen. Daarom ging het dak eraf om te kijken hoe het er van binnen uitziet. Dat leidde niet tot duidelijkheid. De verwachting was dat beide polen afgenomen worden van de rails, naar de front- en sluitseinen worden geleid én door de stekker naar de motorbak, ter ondersteuning van de stroomafname.
Het eerste gebeurt, al is het teleurstellend dat slechts één draaistel meedoet (het draaistel aan de kop is een motordraaistel zonder motor). Hoe het met de rest zit, was niet duidelijk. Er lijkt verder niets mis te zijn. Alles ziet er onaangeroerd uit. Maar waarom blijft de front- en sluitverlichting uit als de bijbak niet verbonden is met de motorbak?

Eerst maar wat literatuuronderzoek dan. De gebruiksaanwijzing en de onderdelenlijst gaven geen uitsluitsel over het (juiste) elektrische schema.
Op BNLS is veel geschreven over dit illustere treinstel: zoeken naar "Fleischmann 4470" levert veel resultaten. De meeste gaan over digitaliseren, overspuiten in vlaflipkleuren (), de wisselspanningversie of binnenverlichting. Geen woord over het merkwaardige elektrische circuit. Het resultaat van lang vergaderen, diep nadenken en veel tekenen is het volgende schema:



De stekker heeft dus de volgende functie:

• de ene voert een pool van de spanning van de bijbak naar de motorbak, waarmee de basis voor de stroomafname wordt vergroot
• de andere voert dezelfde pool van de motorbak naar de bijbak, om daar de front- en sluitseinen te laten branden.

Dat dit écht zo is, bewijst de volgende test:

• zet de bijbak op de rails
• zet spanning op de rails
• sluit de twee aansluitingen van de stekker kort

De front- of sluitverlichting gaat aan!

Hoe zit het dan in die motorbak? Daarin zit precies dezelfde print (andersom gemonteerd natuurlijk), maar nét iets anders aangesloten. Er mist een soldeerverbinding aan de kant van de bakovergang. In de motorwagen wordt die verbinding verzorgd door de bovenleidingschakelaar in het dak (als de pantografen zijn uitgeschakeld).

De motorwagen werkt wél zoals verwacht: beide polen worden afgenomen van het loopdraaistel en worden gebruikt om zowel de motor als de front- en sluitseinen te voeden. Een kant van het motordraaistel doet ook nog mee.

Na nog meer vergaderen, nadenken en tekenen wordt duidelijk waarom het zo zit: de bovenleidingschakelaar in de motorbak. Als je één pool van de bovenleiding afhaalt, moeten de front- en sluitseinen in de bijbak ook via die weg gevoed worden. En daarmee wordt de bijbak afhankelijk van de motorbak... Zie het volledige schema:



De voor de hand liggende vraag is of we dit kunnen aanpassen. Het zou mooi zijn als beide polen vanuit de bijbak naar de motorbak worden gevoerd. (Dat de front- en sluitseinen het dan ook doen zonder motorbak, is niet zo belangrijk.) Wie rijdt er nu nog met actieve bovenleiding? Volgens mij is dat al lang geleden afgeserveerd.

[Ferdinand Bogman]

De ingreep om de stroomafname te verbeteren ligt ter overweging bij de directie.

Intussen zou je het bijna vergeten, maar de aanleiding om dit helemaal uit te pluizen was de bijbak die kortsluiting veroorzaakte. Het treinstel is aangeschaft op de modelspoorbeurs in Houten, vorige maand. De sticker op de doos, “verlichting bijwagen nakijken”, was al een hint in welke richting het gezocht moest worden. Het was dan ook snel gevonden. Het uiteinde van de contactstrips heeft een vorm die kortsluiting bevordert:




Het is eenvoudig op te lossen door die knik eruit knijpen met een klein tangetje:



De kortsluiting is verholpen en de front- en sluitseinen van de bijbak doen het weer.

In het kader van het haalbaarheidsonderzoek zijn deze werkzaamheden uitgevoerd in de dependance van het Wohnzimmer AW. Bij droog weer een prettige werkplek met bovendien uitstekend licht:



Schöne Grüße aus Gartenblick!

[Ferdinand Bogman]

In de zomer heeft het personeel van het AW veel verlof waardoor er weinig gebeurt. Maar helemaal stilgelegen heeft het niet.

Zo had de motor van de BR 78 uit Landeck een smeerbeurt nodig. Hij gierde als een Fleischmann! Gelukkig heb ik er een met een gemoderniseerde aandrijving:



Dat schuim heb ik er ooit in gestopt om het geluid van de motor een beetje te dempen (dat hielp!).

Een drupje olie doet wonderen, zou je zeggen. Maar dat had desastreuze gevolgen: blijkbaar mag je zo’n Bühler-motor niet smeren als ‘ie giert. Rook en stank waren het resultaat.

Als de motor niet demontabel is heb je niets te verliezen . Je kunt hem net zo goed uit elkaar halen:



Dat heb ik al eens eerder gedaan, waarbij een van de lipjes van het koolborstel-deksel is afgebroken. Dat was eenvoudig op te lossen met een klein schroefje.

Na een paar keer open- en weer dichtmaken - dat kan wel - is het probleem niet opgelost. Wel zie ik dat het “schild” is afgebroken, dat de spoelen beschermt tegen koolstofslijpsel (denk ik). Bij gebrek aan beter haal ik dat maar helemaal weg:



Maar het helpt allemaal niet. In de ruimte tussen de collector-plaatjes blijft het maar fikken, wat ik ook probeer. Zoveel olie had ik er toch niet ingedruppeld, en alleen via het aseinde . De motor moet helaas opgegeven worden, vrees ik.

Nu ben ik op zoek naar een nieuwe. Liefst dezelfde, dan hoef ik niets te verbouwen aan het motorhuis. Bij SB Modellbau hebben ze hele dure vervangende aandrijving, maar voorlopig is mijn hoop gevestigd op de beurs in Houten. In augustus vond ik twee vergelijkbare exemplaren opgeleverd voor een euro of twee, maar met hetzelfde euvel: ze lopen droog.


Links het origineel, in het midden de Houtens varianten. Rechts nog een motortje dat vorige week bij MCH is gevonden. Dat moet nog getest worden. Het is alvast niet exact dezelfde behuizing.

Ik meen me te herinneren dat dit al niet de originele motor meer is. Het zou zo maar kunnen dat ik het origineel ook “kapotgesmeerd” heb. Toen wisten ze bij MCH te vertellen dat dezelfde motoren in Lego zaten en die waren voor veel minder te koop dan een originele bij Liliput of Bühler.

Misschien heeft een forumlid er nog een over? Anders over twee weken maar weer even kijken in Houten. Niet vergeten het origineel mee te nemen .

[Ferdinand Bogman]

In het Natte Najaar van 2023 is nog gewerkt aan Plan K en Plan F (waarover later meer), maar daarna is het AW een beetje vastgelopen door een gebrek aan organisatie. Het is daardoor een tijdje stil geweest hier. Het werkrapport van deze keer gaat daarom niet over het werk in het AW; dit keer is er gewerkt aan het AW.

Soms is namelijk uithuilen en opnieuw beginnen de beste oplossing. Besloten is om het AW grondig te renoveren:



De nieuwe, minimalistische inrichting wordt gedomineerd door twee lijnvormige toevoegingen:

• Verbeterde werkplaatsverlichting (4.000K)
• Een rollenbank, voor het testen van rollend materieel met een motor

Het stijlvolle uiterlijk van de lamp zal niet veranderen, maar gevreesd moet worden dat de rest van het AW langzaam weer vol komen te staan met gereedschap en, erger, projecten .

Tot er weer gereorganiseerd wordt.

[Ferdinand Bogman]

De rollenbank heb ik gekocht na een tip van een forumgenoot. Het is wel een lange, met zijn 80cm. Veel langer dan nodig, mijn langste loc is 30cm. Tenzij ik ooit DE3-treinstellen ga bouwen heb ik aan de helft wel genoeg. Dus ging de zaag erin:



Die drie staven komen vast nog wel eens van pas. De rollenbanken (van KPF Zeller) zijn ook te koop in 40cm lengte, maar bij die van 80cm krijg je, voor een tientje meer, verhoudingsgewijs veel meer rollers (10 tegen 6). En dat is handig als je stoomlocomotieven hebt. Alleen voor een BR 05 kom ik er dan nog twee te kort.

Ook te zien op de foto: een bankschroef op een kogelgewricht. Eens kijken of dat prettig werkt als “derde hand”.

Verder ga ik de werkplaats een beetje leeg proberen te houden door, onder andere, de weinig gebruikte Minimot op te bergen in het magazijn van het Treppenkeller Abstellbahnhof.

En proberen maar één ding tegelijk te doen…