Bouw van een NCS rijtuig C10c jaren dertig

[Weerd]

Ik ben in het bezit gekomen van messing etsplaten van een NCS C10c hoofdspoorrijtuig.
Deze zijn speciaal ontwikkeld voor het Mitropa team.
Ik wil iets laten zien over het bouwen van dit messing rijtuig.



De beide etsplaten voor dit rijtuig.

Eerst een stap naar het verleden.
De Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij (NCS) werd opgericht in 1860 en nam in 1864 de (hoofd)spoorweg Utrecht – Amersfoort – Harderwijk - Zwolle – Kampen in gebruik. Enkele jaren later had de NCS ook diverse lokaalspoorwegen in bezit in Gelderland en Utrecht. Maar de NCS bleef altijd een armlastige maatschappij, met als gevolg dat in 1919 de exploitatie werd overgenomen door de Staatsspoorwegen, die in 1917 een belangengemeenschap met de HIJSM was aangegaan. De NCS ging uiteindelijk in 1934 geheel op in de Nederlandse Spoorwegen.
De Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) had enkele malen per dag een treinverbinding tussen Amsterdam en Groningen/Leeuwarden. Daarbij werd gebruik gemaakt van het NCS spoor tussen Utrecht en Zwolle. De sneltreinen die hierover reden waren tot 1921 samengesteld uit vooral vierassig hoofdspoormateriaal van de SS en de NCS. Tussen Utrecht en Meppel bevond zich meestal een stoomloc van de serie 3600 voor de trein en bij problemen trok een 3700 het geheel. De NCS werkte nauw samen met de SS, een van de vroegere directieleden van de NCS zat ook in de directie van de SS.

De NCS C10c hoofdspoorrijtuigen
De Nederlandsche Centrale Spoorwegmaatschappij liet tussen 1904 en 1915 vijftien derde klasse rijtuigen bouwen in de uitvoering C10c, dat wil  zeggen 10 coupé’s met in het midden een toiletruimte. Zij werden in Duitsland gebouwd door Van der Zypen & Charlier uit Köln.
De beide uiterste coupé’s waren afsluitbaar en konden gebruikt worden als 'damescoupé'. Zo hoefden alleen reizende dames niet tussen het werk- en boerenvolk te zitten. Door deze lange bouwperiode ontstonden er onderlinge kleine verschillen in uitvoering tussen de rijtuigen, maar in grote lijnen waren zij gelijk aan elkaar.
De NCS C201-212 werden na 1913 omgenummerd tot NCS C301-312, daarna kwamen er nog drie nieuwe rijtuigen bij en na 1921 nummerde de NS de gehele serie tot C 6001-C 6015.
De C 301-303 werden na een aantal jaren om onduidelijke redenen voorzien van plattere daken, de rest behield hun boldaken. Vier stuks waren uitgerust met elektrische verlichting, de rest had gasverlichting.
Enkele rijtuigen hebben het lang volgehouden, de laatste ging pas buiten dienst in mei 1955! Foto's van deze rijtuigserie zijn te vinden in het boek 'De Erfenis' op bladzijde 49. Voor zover bekend waren deze NCS rijtuigen voor 1921 (net zoals bij de andere maatschappijen) bronsgroen en hadden goudkleurige Romeinse cijfers als klasse-aanduiding. In 1919 kwam de NCS volledig onder het beheer van de Staatsspoorwegen, maar tot 1921 behielden de rijtuigen hun eigen NCS-nummers. In de NS periode waren deze rijtuigen uiteraard groen met genormeerde NS klasseborden en witte beschrifting.

Gerard

[prutser]

Over de bol- en platte daken staat in De Erfenis dat de vier met elektrische verlichting boldaken hadden en de rest, de gasverlichting rijtuigen, platte daken. Zo werden ze afgeleverd.
Geen idee of die info dus volledig is want volgens jouw zijn er drie van bol naar plat gegaan, blijft er nog één boldak over?
Jij hebt dus een elektrische en aan de hand van het aantal gaatjes in het dak klopt dat.

Stephan.

[zuylen]

Interessant, mocht er nog zo'n rijtuigje beschikbaar zijn? Dan hou ik mij aanbevolen!

[Weerd]

Stephan, volgens van Wijck-Jurriaanse waren er 3 platdaken en de rest boldaken (in zijn boek over de NCS).
De tekeningen van het Utrechts Archief tonen boldaken zowel voor gas als elektrisch. Dus ik vraag me af in hoeverre de schrijvers van 'De Erfenis' op het goede spoor zitten. Toen die rijtuigen geleverd werden waren mijn ouders nog geeneens geboren. Dus voor informatie ben ik van anderen afhankelijk.

'k Ga weer verder met de bouw.
De set bestaat uit een messing etsplaat met diverse onderdelen, veertjes voor de kortkoppeling, kleine boutjes en NS transfers voor de nummering. Messing gietdelen (dakventilatoren ed.) en Pruisische draaistellen dienen zelf aangeschaft te worden.

Op deze foto zie je dat er gekozen kan worden in de uitvoering van voor 1926 (met losse treeplankjes) of na plusminus 1930 (met alleen maar lange doorgaande treeplanken).
De koppelingshouder wordt een paar maal gevouwen tot je zoiets krijgt als de rechtse uitvoering.
We beginnen met de bodemplaat. De lange zijwanden worden haaks omgebogen tussen twee aluminium hoekprofielen (bij elke bouwmarkt verkrijgbaar). Ook de bufferbalken omzetten. Op de naar onderen uitstekende lipjes passen de opstaptreden en worden vastgesoldeerd. De overtollige uitsteeksels afknippen en glad vijlen.
Aan de onderzijde komt de draaistelverhoging met hierin een messing buisje van 4mm rond en precies 7 mm lang. Aan de bovenzijde van de bodemplaat solderen we de messing moeren M3 vast. Pas met schroefjes M3x10 of de draaistellen goed bewegen.
De beide kortkoppelingen worden gebogen met de vouwnaad naar de binnenzijde toe. De kortkoppelingshouder valt in de gaatjes van de bodemplaat. Voorzie de vleugels aan bovenkant en onderkant van de kortkoppeling van een beetje olie en schuif deze in de houder. Soldeer de houder vanaf de onderzijde vast met een klein beetje soldeer. Niet te veel soldeertin gebruiken, want anders soldeer je alles aan elkaar vast. Door de olie verklein je de kans op ongewild vastsolderen.


De dopjes voor de gashouders worden tot een bolling gebogen. Als proef ligt er al een gastankje los op deze houders.
Bij de gasverlichtingsvariant worden uit een messing buis van 7mm rond drie stukken van 25mm lengte afgezaagd. De gastankdoppen dienen een beetje bol gemaakt te worden. Hiertoe heb ik van een oude boor de achterkant enigszins rond geslepen en tik hiermee op een plankje de gasdopjes in een ronde vorm. Soldeer de ronde doppen op de messing pijp, druk de bevestigingsnokken voor de gashouders naar beneden toe en soldeer de drie gastanken hieraan vast.
Bij de elektrische variant wordt alleen maar een accubak ingeschoven die in twee gleufjes wordt gesoldeerd.

Gerard

[Ivo tB]

Ik ben in het bezit gekomen van messing etsplaten van een NCS C10c hoofdspoorrijtuig.

Aparte introductie 

mvg,
Ivo

[Jeff]

Wie van de heren van Mitropa heeft deze kit gemaakt ?

[ronald1956]

Kijk eens onderop de bodemplaat .

[Weerd]

Alle treeplanksteunen zijn vastgezet.
We monteren eerst de bevestigingsbeugels voor de onderste lange treeplanken. Voor de beugels vlak bij de kopse kanten dienen de gaatjes 2 mm op te schuiven, dus even opnieuw boren. Daarna worden pas de gastanks of accukasten aangebracht.
Tenslotte de beide toiletpijpen en de reminstallatie.


De bodemplaat is nu bijna gereed. Reminstallatie, gastanks, kortkoppelingen, draaistellen enzovoort, dat alles zit erop. Alleen de bufferhouders moeten nog aangebracht worden.
Als laatste onderdeel worden de beide spanwerken gemonteerd.


De bovenzijde is nog kaal. Hier komt straks het bankenframe op.

Gerard

[Jeff]

  Nog te bestellen?

[prutser]

Verbazingwekkend hoeveel ruimte je draaistellen hebben tussen de treeplanken, zelfs naast de draaistellen is er nog ruimte voor de treeplankhouders. Staan de onderste treeplanken niet te ver naar buiten nu?

Kortkoppelmechaniek met veertje is fraai.

Stephan.

[Weerd]

Klopt, Stephan.
Die ruimte is een tikkeltje te groot.
De treeplanken moet ik nog netjes uitrichten en wat naar binnen buigen.

Gerard

[Weerd]

Na dit alles komen de bankenframes aan de beurt. Plaats ze allebei in de uitsparingen van de bodemplaat.

Het onderstel met het bankenframe.


Hier zijn alle tussenwandjes nu aangebracht. In enkele zitten uitsparingen voor de kortkoppeling.
De damescoupes krijgen een deurtussenwand (met uitsparingen voor de koppeling). Het middendeel hiervan dient nog iets ingekort te worden vanwege de koppelingsbehuizing.
Ook in het midden komen deurtussenwandjes voor de toiletten.
De overige halve tussenwandjes voor de banken kunnen nu ook geplaatst en vastgesoldeerd worden.

Gerard

[prutser]

Ik soldeer het bankenframe niet aan de bodemplaat maar plaats deze pas na het spuiten, bodemplaat zwart en bankenframe bruin, en tordeer dan de lipjes van het frame aan de onderkant van de bodemplaat om deze vast te zetten.
Ik zet het frame dan wel wat dikker in de soldeer voor de stevigheid.

Stephan.

[Weerd]

Dat is het leuke van de hobby, Stephan.
Ieder heeft z'n eigen werkwijze om het einddoel te bereiken.

Gerard

[prutser]

Da's waar iedereen heeft zo zijn eigen manier.
Neem mij verder niet kwalijk als ik hier af en toe reageer, t'is goed bedoeld en misschien heb je er nog wat aan.

Stephan.