Verlichting e.d. eerst handmatig, later automatisch aansturen mogelijk en hoe?

[ChaoticnCrazy]

Beste allemaal,

Ik zal me eerst maar even netjes voorstellen. Mijn naam is Bastiaan, ik ben 42 jaar oud en woon in Vinkeveen. In mijn vroege jeugd hadden we een mooie (in mijn herinnering althans) H0 baan, die ooit helaas met de noorderzon vertrokken is.

Nu ben ik van plan om zelf een mooie (N schaal) baan te gaan maken. Vorig jaar heb ik een Fleischmann digitale startset aangeschaft (ik weet inmiddels dat startsets letterlijk zijn om te starten en niet zozeer om mee door te gaan, maar voor nu is het nog prima). Inmiddels heb ik een tafel gebouwd van ca. 2,5 bij 1 m en ook al de nodige gebouwtjes in elkaar gezet (aantal huizen, kerkje, etc.). Ook heb ik een scenery workshop gevolgd, wat behalve erg leuk ook zeer leerzaam was. Daarnaast heb ik geprobeerd om me zoveel mogelijk in te lezen ter voorbereiding en ook een begin gemaakt met een baanplan.

Ik wil, uiteraard, ook de nodige verlichting en aanverwante zaken in mijn scenery opnemen, zoals lantaarnpalen, verlichting in huizen, seinen, etc. Op termijn wil ik dat automatisch gaan aansturen via bijv. de computer, maar in eerste instantie vind ik het prima om al dat soort dingen nog handmatig of "evt. licht geautomatiseerd" (kan me er zelf even niets bij voorstellen, maar misschien bestaat die variant ook wel) aan te sturen.

Daarover heb ik een aantal vragen:

• Is het mogelijk om het in eerste instantie handmatig te schakelen, maar het daarbij al wel zo aan te leggen dat ik het later met relatief weinig ingrepen ook automatisch zou kunnen doen via de computer, danwel een app?
• Zo ja, wat heb ik daarvoor dan allemaal nodig qua spullen voor zowel handmatig als automatisch? Want ik heb eigenlijk nog geen idee! Ik sta ook zeker open voor concrete suggesties, linkjes naar producten, etc.
• Kan ik (led) verlichting beter serieel of parallel aanleggen? En verdient het de voorkeur om daarvoor een aparte ringleiding te leggen?
• Als het inderdaad een goed idee is om een aparte ringleiding te leggen (los van een ringleiding voor de rails): kan ik daar dan ook het beste seinen e.d. op aansluiten, of is het beter om die (om wat voor reden dan ook) gescheiden te houden van de scenery verlichting?
• Wat voor voeding kan ik het beste gebruiken voor de scenery verlichting? Ik heb wel een oude trafo liggen van een G spoor die ik kan gebruiken, maar geen idee of die voldoende geschikt is? Moet het bijv. 12V zijn, hoeveel A, etc.? Ik heb nog geen idee om hoeveel lampjes het uiteindelijk zal gaan, maar ook hier sta ik open voor jullie ervaring!

Ongetwijfeld gaan er nog andere vragen komen of vervolgvragen, maar voor nu een mooi lijstje om mee te beginnen. Hartelijk dank alvast voor het delen van jullie kennis en expertise! Oh ja, ik zit nog niet vol in het modelspoor- en electronica jargon, dus enige jip en janneke taal kan ik waarderen.

[72sonett]

Begin eens de encyclopedie door te lezen, daar vind je waarschijnlijk alle antwoorden op je vragen.

[Reinout van Rees]

Eerst handmatig, daarna digitaal aangestuurd: volgens mij heb je het voornamelijk over de verlichting? Tja, dan zou ik alle dingen die je wil schakelen op de + aansluiten en alle losse massa-draadjes ergens verzamelen op een setje kroonsteentjes ofzo. Dan kan je er nu een batterij aan goedkope schakelaartjes aan hangen en later een digitale aansturing. De draadjes zul je toch moeten trekken.

In eerste instantie heb je dus kroonsteentjes en een handjevol schakelaars nodig. En een flinke hoeveelheid draad
Ik zou het in eerste instantie niet al te ingewikkeld maken qua schakelaars. Groepeer de boel een beetje. Wat ik zelf heb gedaan is het categoriseren:

- Lampen die altijd aan zijn. Interieurverlichting in de wachtruimte van m'n station bijvoorbeeld.

- Lampen die alleen 's avonds aan zijn. De straatverlichting, de buitenverlichting van het station, de lichtjes onder de overkapping van de landbouwcorporatie.

- Een paar individuele lampjes, zoals de keuken van m'n stationsgebouw, de kantoorruimte van m'n landbouwcorporatie en de eetzaal van m'n restaurant.

Ik heb op deze manier aan een viertal schakelaars genoeg.


Reinout

[ChaoticnCrazy]

Helaas, precies mijn vraag zie ik ook in de encyclopedie nergens beantwoord...

[ChaoticnCrazy]

Dank je wel, Reinoud, daar kan ik wel iets mee (denk ik)!

[Timo]

1) Dat kan. Wel zou ik er bij de aanleg al rekening mee houden. Om verlichting en seinen digitaal aan te sturen zal je gebruik maken van decoders. Waarbij het gebruikelijk is deze onder de baan te verspreiden^* als decentraal systeem. Maar ik denk dat je de schakelaars nu redelijk centraal wilt hebben. Ik zou tijdens het aanleggen van verlichting het dus nu al op een paar plekken de boel bijeen brengen en vanaf daar via multi aderige kabels naar een centrale plek. Voor nu zou ik het dan niet te gek maken in hoeveel delen je gaat schakelen (en dus veel ook gewoon permanent aan zetten) ivm kabel maar dat is aan jou.

Ow, en ik zou juist alle + groeperen en alle - schakelen De meeste decoders schakelen namelijk naar de -.

2) Kabel en schakelaars dus

3) Serie parallel is afhankelijk van de toepassing. Als je losse ledjes bedoelt, dan is zo veel mogelijk in serie met een enkele weerstand het meest efficiënt. Maar dan branden ze natuurlijk tegelijk en kan je niet verschillende stromen gebruiken. Voor enkel gebouw etc niet erg maar zou het dus niet te ingewikkeld maken. Het is niet heilig dus serie schakeling tussen verschillende gebouwen etc is het niet waard.

Ringleiding / CVL zou ik zeker doen. Digitale spanning is "kostbaar".

4) Lichtseinen en lampjes kunnen prima samen. Voor wissels en (andere) magneetartikel spul zou ik weer een losse CVL aanleggen. Vind het namelijk altijd zo zonde als het schakelen van een wissel gepaard gaat met een enorme dip in verlichting bij de preisertjes.

5) Ik zou in ieder geval voor een (gestabiliseerde) DC voeding gaan. Decoders zetten het toch om naar DC^**, ledverlichting brand er knippervrij op voor gloeilampjes maakt het toch niet uit.

Spanning is niet heel erg kritisch, zeker niet als je zelf aan de slag gaat met ledjes en weerstanden. Gebruik je (modelbouw) gloeilampjes bepaald dat natuurlijk wel hoeveel licht ze geven (en welke je kunt gebruiken). Maar tegenwoordig zijn 12V voedingen makkelijk te vinden. Ook kan je dan direct 12V ledstrip (of andere standaard 12V ledjes) gebruiken. Ook al zijn die waarschijnlijk zonder weerstand nog te fel.

Hoeveel stroom de voeding moet leveren is niet te zeggen. Dat hangt echt af van wat je allemaal van plan bent en of je gloeilampjes etc gebruikt. Maar ik zou zeggen dat je met 5A echt wel een heel eind moet komen als je van led gebruik maakt. Maar dan houd ik geen rekening met eventuele led boven de baan, alleen in scenery. Ik zou eigenlijk ook niet hoger gaan dan 5A, dat is nog een redelijk beheersbare stroom zowel met kortsluitingen als met spanningsval voer de kabel. Voor het laatste, ik zou nog steeds voor 2,5mm² CVL gaan om de spanningsval beperkt te houden. Laatste stukje mag natuurlijk gewoon dun.

Wat betreft kortsluiting zou ik even letten op de beveiliging van de voeding. Modelspoor voedingen hebben deze vaak ingebouwd, willekeurige andere voedingen vaak niet. Dan zou ik even een (glas) zekeringetje opnamen tussen de voeding en de CVL. En je hebt tegenwoordig ook goedkope (digitale) paneelmetertjes waarmee je de spanning en stroom in de gaten kunt houden. Kan je mooi zien of je tegen de beperkingen van de voeding aan loopt.


Timo


* Er zijn mensen die het praktisch vinden de componenten wel bij elkaar te plaatsen. Ik ben er geen van Maar houdt dan rekening met een centrale locatie + meer draden.
** Uitzondering met relais uitgangen daargelaten.

[ChaoticnCrazy]

Hi Timo,

Dank voor je uitgebreide reactie! Ik word er al een stuk wijzer van! Om nog wijzer te worden, nog een paar aanvullende vragen:

1. Heeft het zin om nu die decoders al te plaatsen? En wat voor soort decoders moet ik daarvoor hebben (heb je misschien een linkje naar een voorbeeldje)? Zolang ik de verlichting nog niet digitaal aanstuur, wil ik inderdaad de schakelaars centraal hebben. Je tip om het voor nu niet al te ingewikkeld te maken neem ik zeker ter harte! Principe rustig aan beginnen en daarna verder uitbreiden.

2. + 3. Helder

4. Uiteindelijk kom ik dan op 3 ringleidingen uit, correct? 1 voor de rails, 1 voor wissels e.d. en 1 voor verlichting e.d.

5. Eveneens helemaal helder.

Nogmaals dank voor je uitgebreide uitleg (en ook aan de andere reageerders uiteraard mijn dank)!

[Timo]

1) Je kan ze nu al plaatsen en dan al via je centrale schakelen. Afhankelijk van welke centrale je gebruikt is dit makkelijk of niet. Bijvoorbeeld op een Ecos kan je er een icoon voor aanmaken terwijl je op een MultiMaus dan gewoon het te schakelen adres moet onthouden.

Welke decoder hangt af van wat je wilt schakelen en waar je voorkeuren liggen. Dit kan een Digikeijs DR4018 (populaire multifunctionele decoder), LDT SA-DEC-4 (relais uitgang) of LS-DEC-NS (seindecoder voor NS), ESU SwitchPilot, Lenz LS100 etc. Zelfs zelfbouw is niet meer zo moeilijk (maar moet je wel leuk vinden).

4) Ik Tel er dan 6 De terugweg wil ook wat En misschien zelfs een 7e. Een veelgebruikte "truc" is om de diodeschakeling centraal te hebben. Dit is natuurlijk alleen van toepassing als je automatisch wilt rijden en/of bezetmelding (op basis van stroomdetectie) wilt gebruiken.


Timo

[Bert V]

Ik Tel er dan 6

Tenzij je onder een ringleiding een twee-adrige kabel verstaat natuurlijk, dan zijn het er inderdaad drie......

Groeten,
Bert

[Klaas Zondervan]

Het is een kwestie van hoe je een woord interpreteert. Ik versta onder een ringleiding het geheel van alle voedingsdraden. Je hebt dus 1 ringleiding en die kan uit 2 of 3 of 6 draden bestaan.

[ChaoticnCrazy]

Het is mij duidelijk hoor  . Ik bedoelde zelf met 3 ringleidingen 3x heen en retour, dus 6 aders in totaal.

[72sonett]

Je zou voor twee de massa (0) gemeenschappelijk kunnen nemen, dan heb je aan 5 aders genoeg.

[Timo]

Ja, zou kunnen. Ivm spanningsvallen (en dus mogelijk wissels weer terug zien in verlichting) zou ik zelf de 6e draad wel trekken.


Timo