Nieuwe ombouwset van de Haagse Modelbouw Club: Jurgens Margarine Koelwagen

[janw]

Dit jaar bestaat de Haagse Modelbouw Club (HMC) 80 jaar.

Ter gelegenheid hiervan hebben we een vervolg op de Vianda-koelwagen ontwikkeld; de koelwagen van Jurgens Margarine (1895).  Het gaat om een decal-set met een paar extra onderdelen en een uitgebreide bouwbeschrijving.
De sets zijn bijna gereed voor de verkoop; meer informatie volgt hier binnenkort.


foto overgenomen uit Freriks & Schlieper, De Noord-Brabants-Duitsche Spoorweg Maatschappij




(foto's van het eerste prototype; de uiteindelijke set is op twee kleine punten nog verbeterd)

Overigens is ook de Vianda-ombouwset weer leverbaar; met dank aan Rob Dobbe en Gert Arkema voor het opnieuw produceren van resp. de decals en de luchthappers!
Zie https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=61539.msg3221645334#msg3221645334
en Rail Magazine 327, sept. 2015 (artikel van Hans van der Linden)

[Hans Reints]

Is ook in de blog van Sobat Kras te volgen. Zie daartoe pagina 2 "HSM koelwagen 11911-11913"

[janw]

De ombouwsets zijn nu gereed en bestelbaar (we hebben 30 stuks). Bestelinformatie volgt zeer binnenkort, hieronder.

[Sikje248]

Dat ziet er goed uit  , erg leuke wagon
Hier is interesse in een setje!

Groeten, Laurens

[janw]

Nog twee plaatjes:

[janw]

De aanpassingen op de HMC-site laten nog even op zich wachten, dus ik plaats de bestelinformatie even direct hier:


Bestelinformatie:
Stuur bij belangstelling een mail naar HMC <at> oriste.dds.nl o.v.v. Jürgens en uw adres. U krijgt dan een mail retour met het bedrag en de betalingsgegevens.
De sets zijn ook te koop tijdens beursdagen in Houten waar de HMC meestal een stand heeft (zaal 2, rij 19).
Of afhalen op afspraak op een HMC-clubavond aan De Werf in Den Haag; of op de open dagen op 6 en 7 oktober 2018. Zie contactgegevens elders op deze site (draadje H0-baan Haagse Modelbouw Club).

De prijs is 9,75 euro plus evt. verzendkosten (0,85)

[janw]

Op de beurs in Rijswijk had ik een informatief gesprek met Arjen Dijkgraaf over dit model. Van hem kreeg ik daarna extra informatie toegestuurd, die ik hier ook graag plaats (met Arjens toestemming uiteraard).

Voor de ombouw met de decalset volgen uit Arjens informatie twee belangrijke nadere inzichten:

- voor het model met remhuis zijn alleen de nummers 236-239 correct, de andere wagens hadden geen remhuis.

- de ijsluiken op het dak dienen ook verwijderd te worden, anders dan bij het voorbeeldmodel als hierboven getoond.

Zie hiervoor onderstaande uiteenzetting van Arjen. Kennelijk was isolatie voor margarine voldoende en werden de wagens niet met ijs gekoeld. Als je goed kijkt is het verschil tussen een gekoelde en ongekoelde koelwagen te zien aan de hoogte van de deur: omdat we allemaal uit de natuurkundeles weten dat je verwarmen het best van onderen doet, en koelen van boven, zaten bij gekoelde wagens de ijsreservoirs onder het dak (waar ze via de ijsluiken in het dak werden gevuld), en liep om die reden de centrale deur niet tot de dakrand door. Op de foto van de NBDS-wagen loopt de deur wel tot het dak door, dus die had kennelijk geen ijskoeling. Bij de Piko wagen is de deur een klein beetje lager en zitten er wel ijsluiken op het dak, dus hier hebben we onmiskenbaar met een ijsgekoelde wagen te maken. Het verschil in deurhoogte is gelukkig niet zo groot dat het erg opvalt (maar Arjen toonde een model waarin hij de deur had vervangen door een van de correcte hoogte).

(Overigens is de Piko-wagen op dit punt dus wel correct voor het Vianda-model.)

Helaas blijft het raadsel van de functie van de handwielen op de zijwand, als te zien op de NBDS-foto, nog even onopgelost.


Hoe dan ook, hieronder Arjen aan het woord:

Bijgaand scans van de officiële lijst van NS-goederenmaterieel op 1 mei 1924, met handgeschreven notities uit de jaren er na. De resterende NBDS-koelwagens blijken de nummers CHY 26001-26014 en 26051-26054 te hebben gekregen. Alleen die laatste (ex NBDS 236-239) hadden een schroefrem. De rest was onberemd (enkel doorgaande luchtleiding) en het onderstel was 40 cm korter, wat suggereert dat de remhuizen niet later zijn verwijderd maar er vanaf het begin niet op hebben gezeten. De onberemde wagens hadden in 1924 ook geen doorgaande treeplanken meer, en de vraag is of ze die in het begin wél hebben gehad. Geen idee of onberemde wagens überhaupt in reizigerstreinen waren toegelaten.

De hoofdafmetingen van de beremde wagens blijken mooi overeen te komen met die van het Piko-model.

Eventuele koeling met ijs valt hieruit niet op te maken. Onderaan de pagina lijkt er een verwijzing naar te staan. Maar bij de vleeswagens op de volgende pagina’s staat telkens vermeld dat losse ijsbakken deel uitmaken van de inventaris, en bij de NBDS-koelwagens staat niets. Deel 2 van het onvolprezen standaardwerk ‘Güterwagen' (Stefan Carstens en Hans Ulrich Diener, 1989) vermeldt op pagina 91 dat voor zaken als margarine, melkproducten en chocola, die maar in beperkte mate koeling nodig hadden, zogeheten Wärmeschutzwagen werden gebruikt die wel waren geïsoleerd maar niet extra gekoeld.  Kühlwagen met ijskoeling (eventueel droogijs oftewel vast koolstofdioxide) waren vooral voor bier, vlees en vis. Kan natuurlijk zijn dat de NBDS voor de zekerheid geen gespecialiseerde margarinewagens had besteld maar universele koelwagens, en dan zou er wel ijskoeling in kunnen hebben gezeten.

Het boek ‘Geschichte der Eisenbahn-Bierwagen’ (Lothar Spielhoff, 2000) toont verschillende uitvoeringen van de ijskoeling van bierwagens. Meestal stonden de ijsbakken op steunen vlak onder het dak, en werden ze via dakluiken bijgevuld. Ze waren inderdaad los, om ze te kunnen schoonmaken. Maar er bestonden ook wagen waarbij vaste bakken tegen de kopwanden zaten, die van binnenuit gevuld werden.

De apparaten met handwieltjes in de zijwanden heb ik nergens kunnen terugvinden. Eventueel zou het verwarming kunnen zijn geweest, om te voorkomen dat ’s winters de lading bevroor. Bij bierwagens zag je dat vaker. Meestal werden er langzaam smeulende briketten voor gebruikt, die óf door een luikje werden geschoven dat in een hoek van de zijwand zat, óf pasten in houders die vlak achter de kopwand onder het frame hingen. Bij het Piko-model zijn zulke briketkachels met het onderstel meegegoten. Maar in Beieren gebruikten ze soms gaskachels (systeem Wobbe, nog altijd een bekende naam in de gastechnologie) die kennelijk werkten op hetzelfde gas dat voor rijtuigverlichting werd gebruikt. Zie http://www.zeno.org/Roell-1912/A/Bierwagen Ik kan er nergens een foto van vinden. Echter,  een eventuele verwarming zal niet op gas hebben gefunctioneerd om de simpele reden dat de NBDS toen nog niet met gasverlichting werkte en dus ook niet over de faciliteiten beschikte om bij te vullen.


De dakluchters lijken daar dan weer weinig mee te maken hebben gehad, die zaten soms ook op wagens zonder verwarming. Verreweg de meeste wagens hadden ze helemaal niet, mogelijk hielpen ze niet veel.

[Mar-Cas]

Lees dit draadje sins kort voor het eersten zelf had ik de tekening uit het UA al een tijdje in bezit met de bedoeling een Piko om te bouwen, blijkt dat dit er al is dus.

Dit alles doorgenomen en ik heb de navolgende aanvulling veerkregen uit de tekening. UA 3024    Zijaanzicht, indeling en doorsneden. z.j. Laatste wijziging 1940. Calque. (VG 26002)

@ janw:   de ijsluiken op het dak dienen ook verwijderd te worden, anders dan bij het voorbeeldmodel als hierboven getoond.

Uit een tekening UA zijn de ijsluiken wel aanwezig op de Serie NBDS 236-255 (Zie uitsnede hieronder bovenzijde)

[i]@ janw :  Helaas blijft het raadsel van de functie van de handwielen op de zijwand, als te zien op de NBDS-foto, nog even onopgelost.[/i]



Op deze tekening is ook de lokatie  van de "doos" en "handkraan" aangegeven.
Doos is een luchtinlaat met automatische rijrichting klep zie bovenaanzicht. Hierin bevind zich een scharnierende klep om de luchtstroom afhankelijk van rijrichting naar binnen te geleiden
De voor en achterzijde zijn voorzien van roosters en de boven en onderzijde is gesloten

Op het zijaanzicht van de binnenzijde zit op dezelfde plaats net boven de vloer en recht onder de luchtinlaat een ventilatie rooster. Ik heb de luchtinlaat in groen overgezet op het binnenzijde  aangezicht.
De wand is tussen inlaat en rooster is open (en dient als luchtkanaal) en hier bevind zich het handwiel van de voornoemde foto. Op de tekening is deze vermeld als vleugel.

Kan niet anders zijn dan de bediening van een klep tussen de inlaat en ventilatie rooster (de constructie hiervan is niet op de tekening aanwezig)
Deze vleugel bediening wordt vaak toegepast op kleppen en afsluiters en geeft ook direct aan of de klep open of dicht staat. Kan zijn dat in het kanaal een 90 graden draaiende vleugel is geplaatst. Of dit dan een bedrijfszekere constructie is weet ik niet want ik zie geen klepstand vergrendeling op de tekening en tijdens transport zou deze stand wel eens kunnen verlopen door het rammelen en schudden.
Handwielen worden meest toegepast op spindel bedieningen. kan zijn dat de vleugelklep inwendig bij deze wagen vervangen door een scharnierende klep met spindelbediening.
Of gewoon zijn de vleugels afgebroken en zijn er ronde gemonteerd!

Op het model is de luchtinlaat voorzien van een dikke uitstulping naar boven en onder, dit is niet correct volgens tekening en is in werkelijkheid de achtermontageplaat van de inlaat en is een grondplaat (+- 10mm) van ijzer en is dus zwart geschilderd. zonder tekening is dit idd moeilijk te constateren.

@ janw:  wat suggereert dat de remhuizen niet later zijn verwijderd maar er vanaf het begin niet op hebben gezeten

Zou kunnen want er is ook een tekening van remmerhuis separaat voor de gehele serie 236 - 255 en is gesigneerd "Gennep mei 1921"       UA  3025    'Remhuis voor gesloten goederenwagens', doorsneden. 1921. Calque. (VG 26007)

Heb dit setje ook maar besteld, moet dan wel een ander doosje oeps luchtinlaat maken.

Greets Caspar