Postrijtuig oud-HSM uitvoering 1922

[Weerd]

In dit draadje wil ik een vierassig houten HSM postrijtuig bouwen in de uitvoering van begin twintiger jaren.

In 1908 liet de HSM zes stuks van deze vierassige postrijtuigen bij hun hofleverancier Werkspoor bouwen met de nummers L 463 t/m L 468.
De indeling bij al deze rijtuigen was identiek.
Destijds waren de postrijtuigen voorzien van traliewerkjes bij alle ramen, immers behalve briefpost en pakjes werden er ook waardepapieren en geld voor de banken mee vervoerd.
Onder elk rijtuig hingen twee gastanks voor de verlichting, goed voor 2005 liter.
Twee rijtuigen waren binnenin voorzien van dwarsschotten met afsluitbare deuren voor douane-doeleinden in de buitenlandse dienst.
Door het internationale gebruik van deze rijtuigen werd de HSM omstreeks 1910 gedwongen om over te stappen op elektrische verlichting.
Nog in de HSM periode werden de rijtuigen L 463, 467 en 468 van elektrische verlichting voorzien.
Bij de HSM postrijtuigen was de tekst ‘Nederlandsche Posterijen’ ellipsvormig aangebracht.
Omstreeks 1926 (in de NS periode) werd deze posttekst bij alle rijtuigen rechtgezet.

Bij de nieuwe rijtuigindeling van de NS in 1921 verkregen deze rijtuigen de nummers P 5001-P 5004 en P 5006-P 5007 (de beide douanerijtuigen).
Vanaf 1930 werden de tralies van de lichtkapramen afgenomen, de dakhandrails verwijderd, de kopladders ingekort en de sluitseinhouders lager geplaatst.
De verbouwing van de P5000 (zonder toilet) tot P 6000 (met toilet) vond plaats tussen 1930 en 1931.
Halverwege de dertiger jaren werd de kachelpijpschoorsteen vervangen door een T-schoorsteen.
Na WO II hebben deze rijtuigen amper dienst gedaan en omstreeks 1952 waren deze oudjes verdwenen.



De etsplaat met allerlei onderdelen, waaronder kortkoppeling en postschildjes.
De etsplaat bevat de onderdelen voor alle uitvoeringen met gas- of elektrische verlichting en zonder of met toilet, dus qua uitbeelding tussen 1908 en 1952.
NS nummertransfers zitten erbij, maar messing dakventilatoren en draaistellen dienen apart geregeld te worden.


Gerard

[Weerd]

De etsplaat bied de mogelijkheid om diverse varianten van dit Postrijtuig te bouwen.
Er is namelijk heel wat mogelijk!

Met dakhandrails en gasverlichting en met ovaalvormige postschildtekst	(HSM, NS)	van 1908 tot 1926
Met dakhandrails en elektrische verlichting en met ovaalvormige tekst	(HSM, NS)	van 1915 tot 1926
Met dakhandrails en gasverlichting en met rechte postschildtekst	(NS)	van 1924 tot 1931
Met dakhandrails en elektrische verlichting en met rechte postschildtekst	(NS)	van 1924 tot 1931
Zonder dakhandrails met toilet en gasverlichting	(NS)	vanaf 1929 tot 1931
Zonder dakhandrails met toilet en elektrische verlichting	(NS)	vanaf 1931 tot 1952

Eerst de bodemplaat.
Vouw de vier wanden om en buig de deurtreeplanken naar de buitenzijde toe. Voor het buigenklem ik ze daartoe vast tussen twee stukken aluminium hoekprofiel 40x40x3 mm en buig ze om met een houten latje. (verkrijgbaar bij bouwmarkten zoals Gamma, Karwei, Praxis en dergelijke)
Bevestig de draaistelverhoging aan de onderzijde en soldeer hierin een buisje vast van Ø 4mm en 7mm lengte, waar het draaistel omheen kan scharnieren.
Aan de bovenzijde van de bodemplaat komt een messing moertje M3.
De beide kortkoppelingen worden gebogen met de vouwnaad naar de binnenzijde toe. De kortkoppelingshouder komt aan de bovenzijde.
Voorzie de vleugels aan bovenkant en onderkant van de kortkoppeling van een beetje olie en schuif deze in de houder. Soldeer de houder met spaarzaam tin op zijn plaats.
Door de olie verklein je de kans op ongewild vastsolderen.


Ik wil de uitvoering omstreeks 1922 gaan bouwen, dus net na het samenwerkingsverband tussen de HSM en de SS.
Als uitvoering lijkt me gasverlichting wel leuk, er komen dus geen accukisten onder de bak en geen toiletwatertank op het dak. Die delen kunnen in de etsplaat blijven zitten.
Bij gasverlichting horen er twee gastanks onder de bak te komen. Die worden gemaakt uit een messing buis van Ø 7mm, namelijk een stuk van 24 mm en een stuk van 58 mm. 
Met een oude boor, waarvan de achterkant een beetje bol afgeslepen is worden de gastankdopjes in een min of meer ronde vorm getikt.

De dopjes worden op de beide messing buisjes gesoldeerd en daarna netjes glad gevijld. Vervolgens worden de gastankhouders uit de bodemplaat naar beneden gebogen en de gastanken hieraan vastgesoldeerd.

De treeplanksteunen worden aan de bodemplaat vastgezet. De uiterste treeplanksteunen zijn iets anders van vorm en worden aan de bufferbalk bevestigd.
Dan kunnen de onderste treeplanken hieraan vastgezet worden.
Aan de bufferbalken worden de bufferplaatjes met bufferhouders (van MK Modelbouwstudios) bevestigd met daaronder de rangeerdershandgrepen.
Deze rijtuigen waren voorzien van draaistel type J (Engelse draaistellen).
Deze draaistellen heeft MK Modelbouwstudios in de collectie, maar ik gebruik hiervoor aangepaste Fleischmann Pruisische draaistellen, simpelweg omdat ik de mening ben toegedaan dat deze prettiger rijden. Erg grote verschillen bestaan er niet in deze draaistelconstructies, de radstand van de Engelse draaistellen bedraagt 2438 mm, die van de Pruisische 2500 mm, in model een verschil van 0,7 mm. Dat is nagenoeg te verwaarlozen. Het grote verschil tussen deze twee draaisteltypen betreft de onderbalk, die ontbreekt bij de Engelse draaistellen.
Dus een scherp mes gepakt en de onderbalk er netjes vanaf gesneden.

Voilà, twee engelse draaistellen onder de bak geschroefd.
Na al deze handelingen is de bodemplaat in grote lijnen af, dit heeft niet zoveel om het lijf.
De bovenbouw kost wat meer tijd.

Gerard

[Modellbahnwagen]

Mooi vervolg op de vorige rijtuigen  het onderstel ziet er toch al knap uit!

[Jeff]

Ziet er goed uit. 

Ik ga dit zeker weer volgen. 

Groet
jeff

[Weerd]

Voor de rijtuigbak beginnen we met de bevestigingsstrippen. Buig de strippen haaks om tussen twee alumium hoekprofielen (te koop in elke bouwmarkt).
Soldeer in de uitsparingen de vier moertjes M1,6.
Buig van de rijtuigbak de beide onderkanten om in dezelfde flauwe bocht als de kopschotten, maar houdt de bovenkant nog plat.
Positioneer de bevestigingsstrip aan de onderkant op 1mm en klem het op zijn plaats met wasknijpers of andere klemmetjes.



Soldeer de strip vanuit het midden vast aan de rijtuigbak.
Buig hierna de bovenkant haaks om, weer ingeklemd tussen de beide aluminium hoekprofielen.
Het kopwandje met de ladder komt aan de kant van de twee raampjes.
Enkele gaatjes voor de ladder dienen nog doorgeboord te worden in de rijtuigkoppen, onder andere voor de sluitseinijzers en de ladderbevestiging.
De beide kopwanden vallen over de nokjes in het midden. Over deze nokjes kan je zo de kopschotjes schuiven, de aandacht hoef je alleen nog maar aan het goed aansluiten van de zijwanden te geven. Ondanks die lipjes goed checken of de zijwanden netjwes aansluiten aan de bovenkant van de rijtuigbak. Als dit niet klopt, dan sluit het dak later niet mooi aan.
Breng eerst een klein hechtlasje aan de beide onderkanten.
Controleer of de zijwanden aan beide zijden even ver uitsteken ten opzichte van de kopwand en of de bovenkant netjes aansluit tegen de bovenkant van de rijtuigbak.  Soldeer dan de kopwanden definitief vast. De uitstekende lipjes glad afwerken.



Breng aan de kopwand de handgrepen, de sluitseinijzers en het trapje aan. De ladderhandgrepen aan de bovenzijde 90° draaien en het derde pootje 90° terugdraaien.
De handgrepen aan de zijkant van de rijtuigbak worden pas op het laatst eraan gezet. Dit vanwege het vele vastpakken van de rijtuigbak en de kwetsbaarheid van de lange handgrepen.

Gerard

[prutser]

Dat met dat doorboren van de gaatjes in de kopwanden, is dat zodat je niet met allerlei gaatjes zit als je lage sluitseinijzers en lage trapjes gebruikt voor een latere versie?

Stephan.

[Weerd]

Ja, anders wordt zo'n plaat net een vergiet.
Aan de achterkant zijn alle gaatjes in aanleg aanwezig, het is alleen een kwestie van de gewenste gaatjes even doorprikken naar de voorkant toe.

Gerard

[Weerd]

Ik heb natuurlijk weer de moeilijkste uitvoering gekozen, anno 1922, dus met gasschoorsteentjes, ventilatoren en vooral tralies van de bovenlichten.
Tot ongeveer 1930 zaten er tralies voor al deze dakramen. Met een boortje 0,3 mm dienen de gaatjes hiervoor nog doorgeprikt te worden. Dan wordt er draad ingeregen, aan de buitenkant van boven naar beneden, aan de binnenkant van links naar rechts.



Dat kan op diverse manieren. Het mooiste is om voor dit draad 0,2 mm nylon vissnoer te gebruiken. Het is een beetje elastisch en je kan het lekker strak trekken. Op de foto is met enige moeite te zien dat alle nylon draadjes perfect strak lopen.
Maar er is een levensgroot nadeel en dat is de warmte van de soldeerbout! 
Het nylon draad smelt gelijk weg. 

In dit opzicht beter maar bewerkelijker is messing draad 0,2 mm (of eventueel koperlakdraad 0,2 mm).
Dit draad is wat stugger en laat zich niet zo mooi strak trekken als het nylondraad.
Ook breekt het af en toe spontaan af door inkerven van de messing etsplaat.



'k Had beter voor een uitvoering van 1935 of later kunnen kiezen, dan heb je geen last van deze klus. Maar ja!
Het blijft hobby. We gaan gewoon door!

Gerard

[Weerd]

De lange handgrepen komen pas als laatste aan bod, met het plaatsen van het dak en het vele vastpakken zijn ze anders in no time verbogen.

De gaatjes in het dak voor de gasverlichting dienen nog doorgeboord te worden, in mijn geval ook nog die voor de dakhandrails.
Dan kunnen de ventilatoren en gasschoorstenen geplaatst te worden.
De kachelpijp is opgebouwd met een messing buisje van 2 mm.
De beide dakdelen kunnen op allerlei manieren geplaatst worden, maar één manier is de juiste!     
De gasschoorsteentjes van het brede dak komen boven de dubbele ramen.


En zo ziet het er dan uit, bijna compleet, daklipjes gladgeschuurd, maar nog steeds zonder alle lange handgrepen.

Na al deze werkzaamheden worden nu pas de lange handgrepen aan de zijkanten en op het dak gemonteerd.
En dan kan de bak van zuurresten ontdaan en schoongemaakt worden.

Gerard

[Weerd]

Het model is inmiddels geprimerd en gespoten.
Het groen is van Phildie (houten rijtuigen nr. 105), het zwart en het dakgrijs komt uit een spuitbus van Motip. Dat werkt tenminste lekker snel, droog in zo'n 20 minuten.
De koppelingen worden aangebracht en de verende buffers.
De bolle buffers rechts en de vlakke buffers links (gezien in de rijrichting).


Vers van de spuiterij.
IJzerwerk wordt zwart geschilderd en de postemblemen krijgen een lik rode verf.
Na een nacht drogen van de postschildjes worden deze met fijn watervast schuurpapier voorzichtig geschuurd totdat alle hoge messing delen mooi glanzen en de ondergrond rood blijft. Het beste is het om de schildjes met houtlijm of met Micro Krital Klear op hun plak te lijmen. (Ik ben eigenwijs en doe het gewoon met 3-secondenlijm).
Nummertransfers worden strak uitgeknipt, eventjes in water laten weken en aanbrengen met pincet en een klein schroevendraaiertje om het naar de juiste plaats te  schuiven. Dan niet meer eraan komen en de transfers minstens twee uur laten drogen. Daarna de transfers voorzichtig aantippen met een druppel uit het rode flesje Micro Sol. Hiermee bereik je dat de scherpe transferranden een beetje oplossen en dan lijkt het net of de tekst erop gedukt is.
De ovaalvormige postteksten kwamen alleen bij de HSM voor en werden omstreeks 1925 / 1926 bij schilderwerkzaamheden vervangen door recht lopende teksten.


Het voormalige HSM Postrijtuig is compleet, hier nog met ovaalvormige posttekst.

Bij de spoorwegen kent of kende men sein 45.
Sein 45: Niet tegen het spoorvoertuig rangeren of afstoten.
Dat hield in dat als er gewerkt werd in het postrijtuig dat men dan er geen andere wagens tegen mocht afstoten of anderzins met een klap erop mocht knallen. Ook rangeren ermee diende (in overleg) uiterst behoedzaam te gebeuren.

Sein 45 met een gele vlag. Ik had geen groen, maar voor 1934 was dit een groene vlag.

En zo ziet sein 45 er van de voorkant uit. Aan elke zijde wapperde een vlag.

Gerard

[Edsko Hekman]

Hij is mooi! 

[Carel Ruysink]

Weer een heel fraai model geworden .
Alleen snap ik even niet dat de bovenlichten tralies hebben gekregen maar de grote ramen in de wanden niet.
Strookt niet helemaal met mijn eigen beperkte vorm van logisch denken.

Carel.

[Sven]

Applaus 

[Weerd]

Bij de grote ramen zaten de tralies aan de binnenkant.

Gerard

[daempfer]

Prachtige postwagen geworden en een leuk detail met die vlaggen!

Gr, Rene