ex-ZHESM 61 / NS mBD 9952 terug naar Nederland?

[janw]

Sinds 1992 weten we dat er in Duitsland nog een voormalige motorwagen van de ZHESM aanwezig is. Toen werd in Geestgottberg een voormalig ZHESM-rijtuig gespot door M. Lampers. De wagen is thans in beheer bij de verzelfstandigde Bahnwerkstatt Malowa. Het gaat om de voormalige ZHESM 61 uit 1914; deze wagen is deel van een kleine nabestelling van materieel die de ZHESM in die jaren deed om de gevraagde capaciteit te kunnen blijven leveren. De mB 61 en 62 waren technisch gelijk aan de mB 51-60 uit 1908.

Een mB zonder bagageruimte na de verbouwing tot gelijkstroomvoertuig, foto Quanjer.

Rondom de overgang op gelijkstroom in 1926 is de ex-61 (en 2 andere mB' s) echter niet alleen voor gelijkstroom verbouwd, maar is er ook een bagageruimte ingebouwd, die in de plaats kwam van twee gewone compartimenten; dit met name met het oog op vervoer van buitenlandse reizigers met veel bagage naar Scheveningen (het ZHESM-station daar lag naast het Kurhaus). Het laaste nummer dat de wagen bij NS had was mBD 9952. Bij de DR is de wagen in gebruik geweest als werkwagen van het seinwezen.


Vooraan de toen 9402 genummerde ex-ZHESM 61 in 1927 in Leidschendam, foto Vellekoop. De bagagedeur is net achter de seinpaal te zien.

De wagen is in de jaren '90 eigendom geworden van het Nederlands Spoorwegmuseum in Utrecht. Aangezien het NSM reeds de, inmiddels fraai gerestaureerde, ZHESM 6 in de collectie heeft, zijn grote investeringen in de 9952 voor het museum minder zinvol, en zouden ten koste gaan van mogelijkheden voor ander materieel. Aldus is de wagen tot nu toe in Helbra gebleven. Wel zijn er met het oog op een eventuele museale toekomst in Nederland in de jaren '90 'nieuwe' Blokkendoos-draaistellen uit Nederland onder de wagen geplaatst.

In Rotterdam wordt echter sinds enige jaren het voormalige ZHESM-viaduct herontwikkeld. In 2006 kwam het viaduct bij twee in Rotterdam actieve woningcorporaties in eigendom. Sinds 2010 rijden er geen treinen meer over; in dat jaar werd het eindpunt van de Randstadrail diensten verlegd van Rotterdam Hofplein naar Rotterdam Centraal. Vanaf de nieuwe halte Melanchtonweg rijden de treinen sindsdien een andere route; het gehele viaduct is daarmee buiten gebruik gekomen.
   Aangezien in 1908 het gewapend betonnen viaduct zelf ook, net als de electrische treinen van de ZHESM, een belangrijke technische innovatie betekende, is het gehele viaduct (lengte 1900 meter) een Rijksmonument. Nu er geen treinen meer overheen denderen, zijn de winkelruimtes die al vanaf de bouw onder het viaduct zitten, weer aantrekkelijker geworden; bovendien maakte de technische staat van het viaduct een restauratie noodzakelijk. Deze herontwikkeling wordt uitgevoerd door Hofbogen BV, een dochter van de twee woningbouwcorporaties. De voormalige rijvloer (het 'dak'  zoals de benaming bij Hofbogen luidt) wordt ontdaan van rails en wordt (waarschijnlijk) ingericht als een langgerekt wandelpark. Welke activiteiten precies op het voormalige stationsterrein van het Hofpleinstation mogelijk zullen worden, is nog onderwerp van discussie. Een deel zal hoogstwaarschijnlijk opnieuw een overkapping krijgen. De renovatie van het Bergwegstation is onlangs afgerond en de opening vindt binnenkort plaats. Het station en het viaduct zijn sinds paar jaar aan een indrukwekkende metamorfose bezig, waarbij een aantal winkelpuien ook weer hun vooroorlogse gedaante terugkrijgen, en het geheel is een bezoek zeker al meer dan waard.


Jaren ' 20; Hofpleintrein op het viaduct maar nog geen bomen in de Vijverhofstraat

Gegeven deze restauratie lag het voor de hand de mogelijkheden te onderzoeken om de 9952 een plek te geven in het gerenoveerde Hofpleinstation, of anders elders op het viaduct. Hiermee zou een authentiek stukje vooroorlogs Rotterdam op z'n originele plaats terugkeren. De 9952 heeft immers van 1914-1944 dagelijks meerdere malen over het viaduct gependeld op weg van Hofplein naar Den Haag en/of Scheveningen. Hereniging van viaduct en trein zou een schitterend, authentiek Rotterdams monument opleveren. Bovendien bezit de wagen (na de restauratie) een fraaie binnenruimte waarin functies geplaatst kunnen worden die de waarde van het station en viaduct voor de stad vergroten -- bv. een toeristisch bezoekerscentrum, of een klein museum (bv. over de ZHESM, of het bombardement), of anders wellicht een ruimte voor de wijkvereniging. Ook hierover is de dicussie nog niet afgesloten.


Om dit te realiseren voeren we al enige tijd overleg met Hofbogen BV, het Spoorwegmuseum en mensen bij de gemeente Rotterdam, die tot onze grote vreugde, alle hun medewerking verlenen. In samenwerking met de wijkvereniging Vrienden van de Hofpleinlijn wordt op dit moment de stichting Hofpleintrein Rotterdam opgericht, die het benodigde geld gaat inzamelen en de werkzaamheden van transport en restauratie zal coordineren. Ik heb al op diverse bijeenkomsten van de wijkvereniging het project gepresenteerd en steeds blijkt het enthusiasme voor het project in Rotterdam zeer groot. Hetzelfde bij de andere museale organisaties in Rotterdam waarmee we contact hebben. Wat dat betreft zijn de vooruitzichten voor de redding van de 9952 dus gunstig. Gelukkig maar, want als de wagen niet naar Nederland wordt gehaald, resteert op termijn in Duitsland alleen sloop; museumorganisaties daar hebben geen belangstelling voor dit materieel.

In juni 2015 hebben we de wagen in Helbra bezocht. De uiterlijke toestand is tamelijk onooglijk, maar constructief is de wagen in verrassend goede staat, zowel het ijzeren onderstel als het houten skelet van de opbouw. Als de later aangebrachte beplating eenmaal is verwijderd, zal dus, naar verwachting, al vrij snel met de heropbouw kunnen worden begonnen. Het interieur zal geheel opnieuw moeten worden gebouwd, en kan dan direct aan de nieuwe functie worden aangepast.


het huidige interieur


De ramen zijn in de DDR-tijd op deze wijze dichtgemaakt of verkleind

Het plan is om de wagen terug te brengen in de toestand van na 1926, gegeven de aanwezigheid van de bagageruimte. Voor de uitvoering van deze restauratie voert de stichting Hofpleintrein Rotterdam op dit moment gesprekken met de stichting De Delft in Delfshaven, die een ruime werkplaats ter beschikking heeft en aan dit project onderdak kan en wil verlenen. Het eerste, en voor nu belangrijkste doel is een precies beeld te krijgen van de omvang van de werkzaamheden, omdat een betrouwbare begroting hier nauw mee samenhangt.

Een overgebleven decoratie in het interieur

Parallel hieraan werken we aan de voorbereiding van het transport, het bouwen van een website, en het zoeken van de financiele middelen. De website zal binnenkort actief worden, Wie het project financieel wil steunen zal dat via deze site kunnen doen. Deze steun zal hard nodig zijn!
Overigens zullen we ook op dit forum verslag doen van onze vorderingen.

Hulp is natuurlijk welkom!
Wie zin en tijd heeft om te helpen dit project te  doen slagen, kan zich via pb bij mij melden. Op dit moment hebben we vooral behoefte aan twee dingen:
- mensen die een deel van de taken rondom de publiciteit op zich kunnen nemen (website, Facebook, etc).
- bedrijven of (rechts)personen, of mensen die in ons contact kunnen brengen met bedrijven, die een onderdeel van het project financieel of in natura willen sponsoren; denk aan de nieuw aan te brengen buiten beplating, het benodigde hout voor bijvoorbeeld het interieur of  de vloer; schilderwerk en noem maar op. In de toekomst zal ergens in de trein een plek zijn met naamplaatjes van de bedrijven die ons hebben gesteund.

Ook komen wij graag in contact met mensen die (uit persoonlijke herinnering of vanuit hun familie) verhalen of anecdotes kunnen vertellen over het bedrijf van de ZHESM, en over de rol van de lijn in Rotterdam, Den Haag, of de aangesloten dorpen,  met name vóór de Tweede Wereldoorlog (maar ook erna).
Tenslotte horen we graag als iemand ons op het spoor kan brengen van voorwerpen die in verband staan met de ZHESM (bv. uniformen, treinkaartjes, en al het andere), die de toekomstige museale inrichting van de wagen zouden kunnen versterken.

[Rondje_HO]

Mooie ontwikkelingen!!!   

[MTV]

Dat zou inderdaad een verrijking zijn voor de Hofbogen, tjee...

Wat mooi!

Groet,

Matthijs

[Eelco Storm]

Leuke ontwikkeling  Ben heel benieuwd of het allemaal van de grond komt. Maar alleen al het weer naar Nederland halen is volgens mij al de moeite waard. Zeer karakteristieke vormgeving. Een creme-groen jasje zal 'm zeker niet misstaan.

Leuke tekst ook, alleen kreeg ik van dit stukje toch een beetje b*llshitbingo-associaties: "een fraaie binnenruimte waarin functies geplaatst kunnen worden". Functies plaatsen? Zeg dan gewoon een fraaie binnenruimte met mogelijkheid voor/tot.... (sorry, maar na jarenlang dit soort jargon aangehoord te hebben, ben ik daar een beetje allergisch voor  )

[MarcNL]

Het valt mij op dat dit soort berichten vaak opduikt kort voor 1 april.

Kan natuurlijk toeval zijn.
Ik zie de 9952 ook graag terug komen naar NL.

Maar toch...

[Eelco Storm]

Dit is een al langer bestaand plan hoor. Zal mijn archief even napluizen.

Edit: Pagina 9: http://www.bergpolder-liskwartier.nl/?file=58523 (juni 2015)

Eelco

[janw]

Klopt Eelco, we komen steeds een stap verder. Het vinden van de locatie in Delfshaven voor de restauratie is een belangrijke recente doorbraak. Nu geld vinden, dan het het transport, en dan kunnen we echt beginnen.

Aanvulling: het plan staat ook hier gepresenteerd: https://www.citylab010.nl/plannen/dehofpleintreinterugnaarrotterdam

[Pauldg]

Prachtig project. Hopelijk wordt er ook nog eens een Diesel-Vijf uitgegraven in Oost Duitsland. 

[HaHoHo]

Hoi Jan,

ik zag afgelopen weekend ook al aandacht hiervoor middels een artikel in de kranten. Hopelijk krijgen jullie het voor elkaar het rijtuig naar Nederland te halen en op te knappen. Ik ben persoonlijk zeer groot fan van dit fraaie materieel dus juich het van harte toe! Succes!

Groetjes,
Hans.

[jjg koopmans]

Dit project zou eigenlijk gemeld moeten worden op de site van de railmusea:http://forum.locaalspoor.nl/new/
Tenslotte staat dit object ook in de museum materieel database: http://www.nmld.nl/nl/object/2351
Diegenen die een dergelijk project onderhanden kunnen nemen zitten bij de railmusea en niet noodzakelijkerwijze hier.
Mvrgr
Koopmans

[Rotterdam]

ik zou dit melden aan de Modelleisenbahner.
die kunnen dan wellicht klein artikel plaatsen met foto huidige staat en de te restaureren staat
er moeten in de voormalige DDR nog 2 Stalen D staan ergens
en wat blokkendoos materieel aan rijtuigen

[Eelco Storm]

Wat er bewaard is aan spul in (oost)Duitsland is hier allemaal terug te vinden:

http://martijnhaman.nl/oostblok_p2.htm

Er staat nog een stalen D te Hoyerswerda, maar voor de rest is alles volgens mij gesloopt.

[zuylen]

Is het een ZHESM rijtuig of een motorwagen? Mja, ik zie nu dat het een voormalige motorwagen was.

[Erikvd14]

Jammer dat nu net vorig jaar het eerste rijtuig bc 1 gesloopt is..

[Miniature Holland]

Het zou mooi zijn om deze wagen met die van eht spoorwegmuseum rijvaardig te krijgen.