De Frico-wagen type Oppeln van Roco (art.nr. 66885)

[sneek]

Een nieuwe oude Frico-wagen in H0.


^{foto handmonster Roco}

Bij het Nederlandse Neurenbergnieuws van Roco is onder catalogusnummer 66885 een tweeassige gesloten wagen van de Frico aangekondigd. Het betreft hier een wagen van het zogenaamde type Oppeln, welke de NS na WO2 van de DRG heeft overgenomen.
Opvallend detail op de wagen is het metalen bord ‘Drink Rivella’. Uiteraard mag zo’n wagen niet op een Nederlandse modelbaan in tijdperk 3 ontbreken. De uitlevering van het model volgt nog. Reden om nu alvast eens nader kennis te maken met het voorbeeld.

Algemeen.
De Frico kende al spoorvervoer sinds de oprichting in 1898. Vanaf de bekende fabriek in Leeuwarden werd met een achttal koelwagens van de Staatsspoor al de nodige exportboter vervoerd. Kaas ging in normale gesloten wagens; de SS had hiervoor in acht wagens stellingen gebouwd. In 1917 kreeg Frico een aantal eigen koelwagens, dat wil zeggen wagens die vast door de SS werden verhuurd en die van de bekende Frico-opschriften werden voorzien. Het aan Frico verhuurde wagenpark werd eigenlijk doorlopend vernieuwd; oude wagens worden afgevoerd en vervangen door exemplaren van een recenter constructiedatum. Die beweging gaat steeds door, maar de Tweede Wereldoorlog slaat ook in dit materieelpark genadeloos toe.  Wie alle mutaties wil volgen wordt verwezen naar een uitgebreid artikel in Railmagazine 278.

De Oppeln bij de DRB.
We gaan verder met het voorbeeld van het nieuwe Roco-model type Oppeln. Deze wagens type Gmhs30 werden in jaren dertig en veertig in grote getale door de Deutsche Reichsbahn aangeschaft. Tijdens de oorlogsjaren zijn de wagens overal in Europa te vinden. Bij het einde van de oorlog zijn er vele exemplaren ook in Nederland achtergebleven.

Pijlwagens.
Deze wagens worden door Nederland gevorderd als oorlogsbuit aangemerkt. Zoals op meer wagens van buitenlandse herkomst wordt op de zijwanden een pijl geschilderd met het opschrift “Mag Nederland niet verlaten”. Hiermee probeerde NS een grensoverschrijding van dit materieel te voorkomen, waarbij het misschien weer door de oorspronkelijke eigenaar kon worden toegeëigend. In 1951 worden de zaakjes allemaal netjes administratief en financieel met de Westduitse DB geregeld en worden deze wagens overgenomen door de NS. Ze mogen vanaf dat moment weer over de grenzen.
De Oppelns krijgen bij de NS de registratiecode CHOP en in een later stadium S-CHO.
Ze krijgen de nummerseries 14601-14625 (zonder remhuisje) en 14690-14699 (met remhuisje). Totaal heeft NS dus 35 wagens van dit type aan haar materieelpark toegevoegd.
De Duitse luchtroosters in de zijwanden werden vervangen door kleinere NS-roosters en de zijwanden kregen extra verstevingsprofielen.

Frico.
In 1954 worden een aantal van deze wagens verhuurd aan de Frico. Ze worden daarbij door de NS in de Centrale werkplaats Amersfoort wit geschilderd, waarna schilders van Frico op de eigen sporen in Leeuwarden de Frico-opschriften aanbrengen met daarbij het wapen van de kruiwagen. Bij de aan Frico verhuurde wagens type Oppeln zijn twee varianten te onderscheiden, een type zonder remhuisje (lengte over de buffers 9,1 meter) en een type met remhuisje (lengte 9,8 meter).
Van eerstgenoemde variant (voorbeeld van het aangekondigde Roco-model) gaan er 25 voor de Frico rijden (genummerd als NS 552383[p] – NS 552408[p], waarbij het nummer 552386 ontbreekt). Met remhuisje worden vier exemplaren aan de Frico-dienst toegewezen, genummerd NS 552417[p] – NS 552420 [p]. De aanduiding [p] achter het wagennummer staat voor Particulier en geeft aan dat de wagens vanuit het commerciële NS-wagenpark aan een particuliere firma worden verhuurd.

Daarnaast had Frico overigens nog een aantal ex-Duitse wagens rondrijden. Deze waren van een ander type Gmhs35, beter bekend onder de naam ‘Bremen’. Deze 10 meter lange wagens, waarvan NS er totaal 7 bezat, waren met 6 exemplaren in Frico-dienst vertegenwoordigd.

Zoals gezegd gingen de witte wagens rijden vanuit Leeuwarden. In 1957 haalde de CCF het weidrankje Rivella uit Zwitserland naar Nederland en ging dit produceren vanuit de fabriek in Wolvega. Frico was hier bij betrokken en als resultaat werden in 1957 ter extra promotie de witte Oppelns voorzien van een rood emaillebord rechts op de zijwanden met de wervende tekst “Drink Rivella. Op de foto van de wagen 552405[p] bij het RM-artikel is het duidelijk zichtbaar. Het gaf een leuk kleuraccent aan de witte wagens.


^{het emaille "Rivella-bord' op een Oppeln aan de Leeuwarder spoorhaven. Daarnaast een welbekende Artitec-kolenbak 1:1.}

Hoewel in de volksmond vaak als ‘koelwagens’ aangeduid, waren de wagens eigenlijk normale gesloten wagens, wit geschilderd en van binnen voorzien van stellingen voor de kazen. Ook werden er dozen melkpoeder en caseïne in vervoerd. De wagens reden naar de Rotterdamse haven, maar waren op het spoor ook tot ver in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk aan te treffen.
Doordat de wagens waren uitgerust met Hildebrand-Knorr remsystemen was de max. snelheid 100 km/u. Ideaal dus voor internationaal goederenverkeer.


^{een rijtje Oppeln's bij de Frico-fabriek in Wolvega. Een Dg (Neurenberg 2013??) en een Roco 2400 doen de rest...}

In 1966 gaan de Oppelns uit de Frico-dienst. Ze hebben het er amper 11 jaar volgehouden en ze worden vanaf 1962 ervangen door weer een nieuwer wagentype, de beroemde serie van 3390 NS vierdeurswagens, populair als ‘groentewagens’. Aan Frico worden daarvan 25 verhuurd, waarvan 8 exemplaren met rembordes. Deze wagen kennen we van het in 2009 uitgebrachte Artitec-model met rood en blauwe band en de grote opschriften FRICO LEEUWARDEN.

In model.
Liliput heeft zo’n 30 jaar geleden een Duitse Oppeln voorzien van Frico-jasje en dit model werd een verkoophit. Daarna kwam Philotrain met een 100% kloppend model in spoor 0, waarbij de juiste roosters en profielen op de zijwanden zaten en natuurlijk het rode Rivella-bord. De Oostenrijkse firma Klein Modellbahn heeft in de jaren negentig zich ook een een Oppeln gewaagd. Een prima model, maar in NS- of Frico-kleuren is hij nooit gekomen.
Na het einde van Klein Modellbahn gingen de mallen van al het goederenmaterieel naar Roco die daarmee tal van Duitse wagentypes aan haar assortiment kon toevoegen. Uiteraard met hedendaagse goede rij-eigenschappen en correcte en scherpe opschriften.
Na enige pressie vanuit de Friese modelspoorwereld rond de Neurenberger Messe van vorig jaar, is dan nu de Frico-variant aangekondigd. De wagen zal in de loop van dit jaar verschijnen onder catalogusnummer 66 885 met adviesprijs € 26,90. Als voorbeeld is de wagen 552405 van de foto genomen.

Aanpassingen.
Helaas zal het model niet geheel conform de werkelijkheid zijn. Zo zijn de grote Duitse luchtroosters aanwezig op de zijwanden waardoor de letter ‘O’ van FRICO over het rooster wordt gedrukt. Ook zijn de extra hoekprofielen niet aangebracht. Met wat geknutsel is er ongetwijfeld een 100% kloppend model van te maken, waarbij de verstevigingsprofielen het gemakkelijkste klusje zullen zijn. Echter optisch is het helemaal een Oppeln en daarmee een zeer welkome aanvulling op de tijdperk 3-modelbaan. Binnenkort ongetwijfeld te zien op onze banen, in combinatie met de Artitec-wagens, waarmee ze historisch verantwoord nog een kleine vier jaar samen hebben gereden. Het handmonster werd trouwens getoond met blauwe opschriften, een klassieke fout die ook Liliput op haar Frico-wagens vaak maakte.
Alsof ze er geen (Frico-)kaas van hebben gegeten, die modelspoorjongens…
Maar deze omissie zal  hersteld, er is zowel via de mail als in Neurenberg (_{nogmaals dank Chris}) melding van gemaakt aan Roco, waar men positief meedenken altijd zeer op prijs weet te stellen.

Als volgend model zou Roco kunnen denken aan een Frico-wagen op basis van het type Bremen, wie weet…
En alsof dat nog niet genoeg was, is een andere fabrikant inmiddels aan het onderzoeken of een correcte  Gbs150-wagen (de grootvolumewagens die tot 1983 voor Frico hebben gereden) kan worden gerealiseerd.

En spoor 0? Wie weet welke variant Brawa nog gaat uitbrengen van haar in maart jl. op Neurenberg aangekondigde Oppeln?

Kortom, er is nog genoeg Fries modelspoorvervoer van de Frico mogelijk.

grtz,
Wim

[Chris]

Weer 

[Gerrit F]

Dat lees en zie ik nou graag. 

Goede informatie verstrekking en samenwerking, om vervolgens een mooi product te kunnen leveren. 

En Wim, het verhaal hierboven is ook top 

Ik ga hem bestellen.

[spoorzeven]

Een nieuwe oude Frico-wagen in H0.

En alsof dat nog niet genoeg was, is een andere fabrikant inmiddels aan het onderzoeken of een correcte  Gbs150-wagen (de grootvolumewagens die tot 1983 voor Frico hebben gereden) kan worden gerealiseerd.

Dat zou een aanwinst zijn (uiteraard ook gewoon in bruin) en - denk ik - een echte verkoophit.

[Pauldg]

Prachtige wagen! Dat rode Rivella bord is voor mij nieuw, maar het geeft nog wat extra sjeu aan de wagen. Voor spoor 0 is de Brawa wagen natuurlijk een prachtige Oppeln om het kunstje nog eens te herhalen. Dat zal dan wel in eigen beheer moeten want tot op heden beperkt de moderne Duitse spoor 0 productie zich hoofdzakelijk tot Duitse prototypen. Maar zeg nooit nooit natuurlijk...

[henk]

Met een setje transfers van MK zouden we al een heel eind zijn Paul.

[Pauldg]

Ik heb zelf al eens Frico transfers gemaakt voor een ander Frico project. De kruiwagen en het logo staan op mijn PC. Maikel mag het zo van me hebben als hij beloofd er iets nuttigs mee te doen. 

[e_p]

nou, met een setje PdG studio opschriften ben ik ook al dik tevreden

[sneek]

Prachtige wagen! Dat rode Rivella bord is voor mij nieuw, maar het geeft nog wat extra sjeu aan de wagen. Voor spoor 0 is de Brawa wagen natuurlijk een prachtige Oppeln om het kunstje nog eens te herhalen. Dat zal dan wel in eigen beheer moeten want tot op heden beperkt de moderne Duitse spoor 0 productie zich hoofdzakelijk tot Duitse prototypen. Maar zeg nooit nooit natuurlijk...

Je zou Brawa natuurlijk altijd even kunnen tippen Paul...

[Pauldg]

Je zou Brawa natuurlijk altijd even kunnen tippen Paul...

Weet je, ik ga het gewoon doen. Nee heb je, Ja kan je krijgen! 

mvg, Paul

[henk]

nou, met een setje PdG studio opschriften ben ik ook al dik tevreden

Ja. 

[Wim Janse]

nou, met een setje PdG studio opschriften ben ik ook al dik tevreden

Anders ik wel.
Wim

[Pauldg]

Nou zeg, wat een belangstelling. Enfin, een transferbestandje bij elkaar tekenen is niet zoveel moeite. Sneek heeft alle gegevens al verzameld. Bovendien staat hier nog een Pola Maxi G20 die ik nog eens tot Oppeln wil ombouwen. Kan hij gelijk op lengte worden gebracht (is 4,4mm te lang) én worden uitgevoerd met de juiste roosters. En dat laatste heeft de Brawa wagen zeker niet!  .

mvg, Paul

[Ruud K]

Interessante opmerking voor mij als DB-tp III-rijder: 'De wagens reden naar de Rotterdamse haven, maar waren op het spoor ook tot ver in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk aan te treffen.' Dat wordt dus ook voor mij een aanschaffertje.
Verder een zeer informatief en interessant overzicht .

Groet,
Ruud

[VAM65]

een rijtje Oppeln's bij de Frico-fabriek in Wolvega. Een Dg (Neurenberg 2013??) en een Roco 2400 doen de rest...

Is dat wishful thinking, of iets anders?