Terschellinger Spoor

[decauville_nl]

Dat is wat ik doe... 

[FritsT]

Op het eiland kan je momenteel nog verhalen horen van mannen, die destijds jongens van 5-10 jaar waren, dat ze de ontgraving van het Gasfabrieksduin (naast het huidige parkeerterrein) hebben meegemaakt. Mee rijden op die karren de helling af en dan de kunst van het ontsporen.

Op onderstaande foto's is met de rode lijn te zien waar het om ging.
Zand ging van het duin naar Dellewal/havengebied alwaar een zeegat gedempt is met het zand.
Een deel van het zand is ook naar de glasfabriek in Harlingen vervoerd.




Op de vrijgekomen gronden zijn, zoals te zien op de foto uit 1955, huizen gebouwd.

Een datum van 1945-1947 wordt genoemd en wordt momenteel verder onderzocht.
Duidelijk is wel dat er in 1945 (foto vanaf de radartoren Wasserman) een onontgonnen duin te zien is.



En dan daarna...huizen in aanbouw en...een smalspoortje.
Links op de foto vanaf het duin, voor de huizen in aanbouw langs en achter in de straat in wording rechts af naar Dellewal. Helemaal in overeenstemming met de recent gehoorde verhalen.



Het lijkt niet onmogelijk dat voor dit spoortje rails gebruikt is die in de oorlog elders heeft gelegen.
Er is ook een schrijven van overheidswege dat men bij de oorlogsbuit inventarisatie 100-150 en zelfs 381 meter rails mist.
Ik denk dat......

[FritsT]

Nog even terugkomend op de datum van afgraving van het gasfabriekduin...
Er zijn  dus eigenlijk TWEE datums waarop is aangevangen. Beter gegezegd, men is begonnen waarna het werk in WOII zal zijn stilgelegd en in 1946 is men verder gegaan. Het spoortje is dan ook zeer waarschijnlijk aangelegd, opgebroken en weer aangelegd. In de tusentijd is het zeer waarschijnlijk zijn gebruikt als onderdeel van de Dellewallijn van de  haven naar het bunkercomplex Tiger. Daar lag het al zowat, dus transport was niet echt aan de orde maar wel even verplaatsen. Verhalen bevestigen dit.

Hoe kom ik op deze aanname:


foto gedateerd 1928.
Op de plek van de drie rode kruisjes komen later 3 huizen te staan Verder heb ik met de gele lijn de voet van het duin aangegeven.


Deze foto is van 1936.
Je ziet dat het duin veel kleiner is en het achterliggende gebied bewerkt.

en van dit alles is natuurlijk geen.... dus toch...een foto.



Ik zie het duin.
Ik zie GEEN drie huizen.
Ik zie wel rails en kipkarren.
Conclusie: deze foto is genomen tussen 1928 en 1936.

Werkend vanaf de andere kant, is de kipkartrein dus "door" of "net onderlangs" het duin gegraven en staat nu naast de gasfabriek.

Voor het overzicht een foto van dezelfde plek, maar waarop je ziet dat de drie huizen gebouwd zijn, maar waar de rails zijn verdwenen.



Toevoeging vanavond half twaalf:

Waar ging het toen eigenlijk om?


Dit stuk is gedateerd 1934.

Als ik het dossier verder doorlees, kom ik heel wat gesteggel over een metertje hier en daar tegen tot aan eind 1944. Dat moet dus de reden zijn dat het grondproject destijds gestaakt is en het spoor is verdwenen.
Waar de rails tussen dat ogenblik en het neerleggen voor het Dellewalspoortje in de oorlog is gebleven, dat zoeken we uit.

Ik kwam nog een tekening tegen van de te bouwen woningen.



--------------------------------------------------------------------------------------------
Het tracee naar de Dellewal heeft een lengte van circa 400 meter en was ook bekend als "De Duw". De karretjes moesten na het legen weer met handkracht omhoog geduwd worden. Maar soms was er ook een paard beschikbaar als de rails nat en glad was.

[FritsT]

Ik neem nog even twee kaarten op om besprekingen te ondersteunen.
Nu de ontbrekende schakels (als die er zijn) nog vinden.





Geel: Groene strand-Paal 8
Rood: Dellewal in WO-II
Groen: Dellewal-kleidepot in WO-II
Blauw: Gasfabriekduin 1945-1947
Lila: Midsland Noord-bunkers bij Formerum aan Zee

[FritsT]

Er is weer een stukje spoor-tracee gevonden door een informatief gesprek met een Terschellinger die het destijds zelf allemaal bewust heeft meegemaakt. Het betreft het Dellewal-Tiger tracee.


Het spoor stopte niet onderaan de Tiger aan de hoofdweg, maar liep verder en bij het huidige hotel Bornholm het bos in en het duin op en loopt dan met een boog naar de Tiger.
Het voordeel van deze route is dat niet de rechtstreekse 5-6% steile helling (gele lijn) genomen hoeft te worden, maar een 2-3% steile helling (met rood getekend). Moet je wel ruim 500 meter extra voor rijden.
In de blauwe cirkel staat het Tiger hoofdgebouw. (zie onderste foto in dit bericht)

Vanmorgen alles maar even in beeld gebracht.



Achter Bornholm het bos in.


Slingerend het duin op.


Vanaf links komt het opgaande slingerende spoor en dan met een boog (met een straal van circa 12-15 meter) naar het vrijwel horizontaal lopende pad richting Tiger.


Aan het eind van dit pad zie je de gebouwen al staan.


Ben je aan het eind, dan zie je aan de rechter kant van het pad het hoofdgebouw van het Tiger-complex.
Ontoegankelijk !!!! (nog wel,want er zijn plannen)

[rvp]

Als "Badgast" kan ik helaas niets toevoegen, maar lees dit thema wel met enorm veel plezier.
Bedankt voor het plaatsen en succes met het verdere onderzoek.
Groet, Rein

[FritsT]

 Op 1 februari is het onderwerp "Rails op Seinpaalduin" al aan de orde geweest. Nu weet ik iets meer.


Hier nogmaals de heren op de foto met op de achtergrond rails en natuurlijk de Brandaris.

De in het vorige bericht genoemde Teschellinger bron, vertelde me dat er op het duin wel degelijk spoor lag en dat de karretjes met een lier naar boven werden getrokken!

Daarna ben ik gaan zoeken en kom tot de concusie dat er aan de kant van het dorp geen rechte hellingbaan kan hebben bestaan. Die moet aan de kant van het Groene Strand hebben gezeten, beter gezed..... die zit er nog, maar dan in de vorm van een heeeeeeeele lange opgang. (leuk voor de badgasten, maar ik loop om het duin heen.)

Op onderstaande foto (na de orlog) zie je het duin vanaf bedoelde zijde.
Met blauw omcirkeld is de Wasserman radartoren.
Bij de rode pijl zie je de opgang naar "de opgang" waarvan ik vermoed dat daar de karrejes omhoog gingen.
Waarom er allemaal bomen in rijen gekapt zijn weet ik nog niet, maar daar kom ik nog wel achter... of weet iemand dat te vertellen?
De andere bomen waren destijd niet oud, dus ook niet erg groot.



Als ik dit zo ga beredeneren, dan moet er vanaf het Groene strand-Paal 8 lijntje een aftakking zijn geweest naar "de opgang". Daar vermoed ik een draaischijfje. Bovenop het duin idem en dan met handkracht (?) over het duin heen. En natuurlijk wagentje voor wagentje naar boven.
Blijft op dit moment  nog wel speculeren!


Op de luchtfoto van heden ten dage heb ik alles nog even ingetekend.
Rode plek: hier staat nu een echte seinpaal die de windkracht met gekleurde lampen aangeeft. (boven windkracht 6)
Blauwe plek: panorama.

http://www.natuurinformatie.nl/ecomare.devleet/natuurdatabase.nl/i001345.html

[FritsT]

Het spoortje op Seinpaalduin kan ik beter omdopen in:  Terschellinger Bergbahnen...



Om dit gebied gaat het dus......
Seinpaalduin gezien in zuidwestelijke richting. Het dorp ligt links en bovenop het duin zie je de "seinpaal".

Eerst ben ik gaan uitzoeken wat de vreemde witte banen op de foto uit 1948 waren.
Het bleken kleinere opgangen te zijn. Niet geschikt voor het spoortje.





De opgang die ik in gedachten had, was het gewoon....

.

Nu ik dat had "besloten" heb ik wat plaatjes met een ingetekend tracee.
beginend onderaan bij het Groene Strand.


Aan de rechterkant (buiten beeld) loopt het tracee naar Paal 8 en daarvan takt dit spoor af. De Walvis ligt net over de "horizon", 200 meter vanaf deze plek.
De verwachtte draaischijf heb ik ook maar ingetekend.
Als je op deze plek verder naar links draait, krijg je onderstaadne foto.




De opgang ligt aan de linker kant en komt denk ik ook uit op een draaischijf.
Als je verder het duin omhoog wilt,  zou ik achteruit moeten gaan lopen.
Je ziet ook het "radiohuisje" achter op het duin.


Ik heb me omgedraaid en zie dit.
Eerder schreef ik dat bovenop het duin de karretjes met handkracht voortbewogen moesten zijn.
Volgeladen met goederen... ik twijfel aan die optie. Het is toch wel erg stijl.



Boven aangekomen. (30 meter boven het vertrekpunt)

.
En dan vergeet je even helemaal dat je met een spoortje bezig bent als je dit ziet.
Foto van vanavond rond 5 uur. Zon gaat achter de wolken onder en je ziet Vlieland aan de horizon.
Kan je je voorstellen hoe het er uit ziet als de wolken weg zijn en de rode zon in de zee zakt?

Thuisgekomen heb ik deze en vele andere foto's vergeleken met die van de twee Duitse heren. Zij moeten ergens in de buurt van het bovenste draaischijfje hebben gestaan, maar zeer zeker niet op de top van het duin. Dat komt niet overeen met de positie van de Brandaris. Morgen weer het duin weer op om de positie exact te bepalen.

 

[decauville_nl]

Bij dergelijke hellingen komt inderdaad alleen de lier in aanmerking.... Duwen gaat zo echt niet en locomotieven met lorrietrein erachter komen zulke steile hellingen ook niet op.

gr Arnoud

[FritsT]

De locatie is gevonden en verrassend precies te traceren aan de hand van de daken en positie van de Brandaris.


Groen omcirkeld is de Brandaris
In de richting van de rode pijl is er gefotografeerd en de twee mannen stonden binnen de rode cirkel, tegenwoordig vlak bij de opgang naar het panoramapunt.

Conclusie: er liep vanaf het draaischijfje boven op het duin niet alleen een spoor richting seinpaal/Wasserman, maar ook nog een spoortje in oostelijke richting (naar links op de foto) en daar het duin op. Ook daar zie je nog bunkers.


Tussen deze foto's zit ongeveer 70 jaar verschil.

[FritsT]

Vanavond geheel onverwacht een bijzondere verzameling foto's ontvangen. Ze behoren allen bij een artikel over natuurbeheer uit een tijdschrift (wat ik nog niet binnen heb) en enkele foto's zijn 100,000%  op Terschelling genomen.
Hieronder de hele serie.

Het betreft waarschijlijk de periode 1910-1930 tijdens werkgelegenheidsprojecten.
Wie kan er iets vertellen over wat je hier ziet?


foto 1: dit moet aan de havenkade geweest zijn.


foto 2: dit is een bekende foto: aanleg Longway


foto 3.


foto 4.


foto 5.


foto 6: Hier zie je de kerk van Midsland en het zandpad wordt vastgewalsd met een ton.


foto 7: Het planten van dennebomen (?) en op de achtergrond onmiskenbaar de Brandaris


foto 8.

Nogmaals, wie iets over een van deze foto's wat kan vertellen, graag.

[Marc tramt]

foto 7: Het planten van dennebomen (?)

Dat zal wel helmgras zijn, tegen het verstuiven van de duinen.

Wat een boeiend draadje overigens 

Marc

[FritsT]

Op foto  7. even verder ingaan.
Rechts zie ik inderdaad helmgras, maar links, waar die man met een stok aan het "porren" is, lijkt me dat het een dubbelle rij kleine boompjes is. En alle bomen op het eiland (speciaal gekweekte dennen) zijn destijds stuk voor stuk geplant. Kan je het je voorstellen... stuk voor stuk en kuiltje graven en boompje planten en dat vele tienduizenden keren herhalen.

Maar dat terzijde.
Ik heb de kaart genomen en vanuit de Brandaris kan ik maar 2 lijnen trekken die een parallelle lijn aan een weg/plantenrij hebben. Binnen de rode kaders moet de fotograaf hebben gestaan. Even daar naar toe gaan kan wel, maar dit beeld kan je niet meer vergelijken door alle groot gegroeide bomen. Misschien dat het heuveltje enig aanknopingspunt geeft, maar ik betwijfel het.
Moet ik gokken?... de Badweg. Ook omdat de Brandaris aardig ver weg lijkt.



wordt vervolgd. (als ik weer op Terschelling ben. Nu eerst dit weekend Rail 2012 in Houten.)

[lokloods]

Ik kom al sinds 1964 op het eiland en mijn ouders hebben er zo'n 10 jaar gewoond. Ook ik ben tussen twee studies in nog een jaar eilander geweest . Dit ter inleiding om aan te geven dat ik het eiland goed ken. Ooit heb ik een boek in handen gehad waar wel degelijk werd gesproken over een spoorlijntje bij de Dellewal.  Het aanplanten van de dennen zoals op één van de onderste foto's te zien, was inderdaad een hels werk. Het gewoon planten van boompjes was er niet bij. Immers was de zandgrond kurk en kurk droog en de eerste aanplant op het eiland heeft het niet lang volgehouden. Vaak werden sleuven gemaakt en deze werden volgestopt met materiaal dat goed water kon vasthouden. Dit vormde een prima uitgangpunt in de groei. Wellicht is op de onderste foto te zien dat grassen, wier etc werd aangevoerd. Later werd door een handige jongen bedacht dat het ingraven van een met water doordrenkte turf bij een zaailing een nog betere uitgangspositie voor de groei bood. Dit wellicht in aanvulling op de getoonde foto's.

Vr. groet,
Wiebe

[FritsT]

Ooit heb ik een boek in handen gehad waar wel degelijk werd gesproken over een spoorlijntje bij de Dellewal

Dat klint heel spannend !
Enig idee waar en wat?
de kleinste stukjes puzzel zijn al interessant genoeg.

Frits