Artitec DE-2, h0

[Materieeltest]

Artitec DE II, Tp III, h0

Door Huibert van Noord


_{DE-II 69 te Nijmegen, 30-07-1968. Foto: Nico Spilt}

Het voorbeeld
Geschiedenis
Het DE-II en DE-I materieel werd in 1950 besteld bij Allan te Rotterdam.
Jarenlang is het bepalend geweest voor de bezetting van de secundaire lijnen.
De DE-II kwam in 1953 op de baan, het eerst tussen Dordt en Tiel. Al eind '53 was het materieel ook in Friesland te vinden.
Omdat het materieel de stoom gereden treinen op het secundaire net moest aflossen, lagen diverse eisen op tafel waaraan het materieel moest voldoen. Lagere exploitatiekosten, hogere aanzet- en maximumsnelheid en zo veel mogelijk zitplaatsen (motoren dus ondervloers) waren wel de meest belangrijke. De buitenste draaistellen werden aangedreven, het middelste (jacobs-)draaistel was een loopstel. Beide wagens waren voorzien van een dieselmotor.
Elke dieselmotor was gekoppeld aan een generator die de stroom leverde voor twee tractiemotoren. De tractiemotoren leverden elk een uurvermogen van 90pk waarmee in twee minuten 75km werd bereikt. De begrensde maximumsnelheid van 120 km/h werd in minder dan 4 minuten bereikt.
Karakteristiek voor de stellen is het met een luid gebrul in beweging komen. Het gebrul van de A.E.C. zescilinder hield pas op als het stel op snelheid was en al uitlopend verder reed. De geur van diesel die met dit alles gepaard ging blijft ongeëvenaard!

Ook de lage middeninstap was kenmerkend. In het rijtuig leidde een trapje van balkon naar compartiment. De middeninstap was laag ivm met de lage perrons zoals die nog lang waren te vinden aan de secundaire lijnen.
Een laatste te noemen fenomeen waren de draaistellen, die volledig ontworpen waren op minimale slijtage en een laag gewicht.
De stellen werden in het blauw geleverd, maar al rap in dieselrode huisstijl omgeschilderd. Later verschenen de markante NS-emblemen op de zijkanten en werden de bekende blauwe reclamebanen toegevoegd.
Aan het eind van hun leven werden enkele uitverkorenen nog ingrijpend verbouwd en opnieuw gehuisstijld. Waar de Wadloper in het Noorden de DE-tjes langzaam verving, deden de verbouwde stellen met name dienst op de rest van de Nederlandse diesellijnen. In 1998 gingen de laatste gele stellen buiten dienst.
Een is er bewaard gebleven bij de ZLSM. Van de andere drie die bewaard bleven is het lot mij niet bekend.



Het model
Op elk model is wel wat aan te merken. Net als bij de DE I zijn de trapjes aan de draaistellen gemonteerd, soms zelfs in de uitsparingen in het draaistel. De trapjes zijn naar mijn smaak nogal grof. Ook de daklasnaden en de raamstijlen zijn mij wat te nadrukkelijk aanwezig.
Het frontschort is bij de DE-II anders van vorm dan bij de DE-I.
Grootste verschil is echter de frontraampartij. Bij de DE-I was dat een los ingezet stuk, inclusief de raamlijsten. De DE-II heeft met de kap meegegoten raamlijsten met daarachter het glas. Dat ziet er een stuk beter uit. Jammer is dat de ruitenwissers meegegoten zijn. Een foutje leidt dan onmiskenbaar tot dikkere raamstijlen daar waar de ruitenwisser werd bedoeld.
Ook is het interieur versoberd. Geen open armleuningen meer. Geen karakteristieke oortjes aan de banken.
Ook geen kleur meer. Gelukkig zitten de tafeltjes er nog wel in!
Hebben we nog meer te zeuren, meneer van Noord?
Mwoah... Het geheel van de DE-II is prima. De kop van het stel is een stuk fraaier met de nieuwe raampartij. Het niet schilderen van het interieur speelt ongetwijfeld een rol in een wel heel gunstige prijsstelling. Ondanks een andere producent zijn de verschillen met de DE-I dermate minimaal dat de stellen prima naast elkaar kunnen functioneren, al blijft het jammer van de raampartij.
Ook de verglazing is fijner uitgevoerd.
Mooi blijft het wegwerken van de bedrading: keurig in de toiletafdeling naar boven gewerkt. Overigens, wie nodig moet kan gewoon naar de wc. En handen wassen is ook al geen probleem. Wel even oppassen voor de boormachine.....
Belettering is compleet en scherp uitgevoerd.
Ook de draaistellen zijn erg fraai. Bijna zou je wensen dat ze werkend waren uitgevoerd, zoals bv die werkende Scharfenberg... Super!







Eigenschappen
Net als bij de 1:1 is gebruik gemaakt van een ondervloermotor. Daardoor blijft het interieur vrijwel volledig in takt. Dat de vloer boven de motor iets hoger is, is van buiten nauwelijks te zien. Onder de vloer is ruimte voor de speaker van de geluidsversie. De decoder vindt een plekje tegen het dak.
Het, in dit geval analoge stel, komt bij het opendraaien van de trafo soepel en zonder schokken in beweging. De snelheid laat zich keurig regelen. Geen TGV-waarden voor dit stel: simpel, netjes rijdt zij haar ronden, ook bij vol opengedraaide trafo. Wissels worden probleemloos gereden.
Lichtwissel is netjes zoals het hoort: met omgekeerd L-sein op het front.





Verzorging
Het stel zit in een keurige, zachte schuimverpakking in de doos. Att heeft een duidelijke waarschuwing bovenop gelegd ten aanzien van het uit de doos halen. Af en toe voel ik me net een klein kind bij dat soort waarschuwingen, maar het zal niet voor niets zijn. Schuim zit in een nette doos, we zijn het gewend. De handleiding is op internet te vinden, zie de links.
Het stel is gekoppeld verpakt. Het levert een doos op van een fikse halve meter.
Het geheel wordt geleverd met onderdelenlijst. Ook is een briefje met aandachtspunten meeverpakt, waarop onder andere een inrij-instructie: 20 minuten rustig rijden, zowel de ene als de andere kant op, afwisselend. En ten overvloede: Laat de DE2 niet rijden zonder toezicht.”



Overig
Het openen van het model gaat simpeler als bij de DE I. Desalniettemin blijft het openen met klikverbindingen een drama. Zeker als daarbij ook nog eens stekkers betrokken zijn.
Bij de DE II is gebruik gemaakt van een stekkerverbinding tussen de twee bakken. Die stekkers zitten in de rijtuigbakken tegen het dak. Ware de draden lang genoeg, zou dit geen probleem geweest zijn. Nu echter, met korte draden, is losmaken al niet prettig, vast krijgen is helemaal een opgaaf. Daarvoor moet eerst de kap half over de bak worden teruggeplaatst, om vervolgens met een tangetje de stekker in de gaten te frommelen. En ik hou al niet van tangetjes in dit soort gevallen.
Daarbij blijf ik een voorkeur houden voor vastgeschroefde kappen. Bij Märklin kan het, bij HAG, bij Brawa, waarom dan zo stug vasthouden aan kwetsbare klikverbindingen?

Conclusie
Ondanks wat minpunten zeker ook verbeteringen ten opzichte van het DE-I motorrijtuig. Al met al blijft het een kwestie van compromissen sluiten.
Het is een  bijzonder, en ook bijzonder mooi stel. Op een Nederlandse modelbaan mag het stel niet ontbreken, en dat zal ongetwijfeld ook gelden voor de andere uitvoeringen.



De Details
Algemeen

Merk: Artitec
Type: DE II
Schaal: h0
Tijdperk: III
Catalogusnr: 20.207.01
Artitec brengt de DE-II uit in twee- en drierailversies, van analoog tot digitaal met geluid. Alle voor de hand liggende tijdperken zijn vertegenwoordigd.

Frame:   metaal
Opbouw: kunststof
Gewicht: 357 gr
Koppeling: vast tussen de rijtuigen, werkende scharfenberg's op de koppen.
Prijs: € 299,00

Maten    (1:1;1:87;model)
Lengte over de buffers: 44.700; 513,79; 513,0
Asafstand draaistel: 3000; 34,48; 34,0
hoh draaistellen: 18.350; 210,91; 211,0

Links
DE-I en DE-II bij Nico Spilt
DE-II bij Gerard van de Weerd
Tijdperk indeling volgens NEM 818
Openen van het stel
De uit te brengen modellen.
Onderdelenlijst, handleiding openen en decoderinbouw

Bronnen
Spoor- en Trammaterieel in Nederland, Alk, 1980
Gerard van de Weerd
Nico Spilt
Beneluxspoor.net
Op de Rails, april 1953

Fotoverantwoording:
Foto's model: Auteur
Foto grootspoor: Nico Spilt

[Bob R.]

Mooi verslag

[Ivo tB]

Huibert,

Mooi verslag. Tav de klikverbindingen het volgende. Misschien komt het doordat je de vergelijking maakt met Märklin, Brawa en HAG. Deze merken zijn dominant van metaal en een metalen kap en een metalen bodem zijn een stuk vormvaster dan deze onderdelen van kunststof. Mogelijk zijn dergelijke klikverbindingen noodzakelijk of handig om op deze manier de trein in een goede vorm te krijgen en te houden. Misschien is het gebruik van andere (en duurdere) kunststof ook een optie.

mvg,
Ivo

[Rick]

Een is er bewaard gebleven bij de ZLSM. Van de andere drie die bewaard bleven is het lot mij niet bekend

Dan zoeken we dat toch op (van de wikipagina):

Treinstel 179 is in 1999 overgedragen aan de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij. Treinstel 178 heeft hierbij een aantal reserve-onderdelen afgestaan en is daarna gesloopt. De 179 wordt nog niet ingezet door de ZLSM.

De voormalige Oostnet treinstellen 164 en 180 zijn naar de Haarlem IJmuidense Spoorweg Maatschappij (HIJSM) te Haarlem gegaan. De 164 werd in het najaar van 2005 doorverkocht aan een firma in Hoogwoud. De ABk is daar, net als een aantal andere vervoermiddelen te huur als vakantieappartement. De Bk is gesloopt, met uitzondering van de kop, deze is tegen de gevel van de vakantieboerderij geplaatst. De 180 staat momenteel, in een totaalschadestand en niet rijvaardig, op de Haarlemse rangeerdriehoek. Treinstel 186 werd eigendom van de Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) te Winterswijk. Het stel werd weer teruggebracht in de gele NS-kleurstelling en is anno 2009 het enige rijvaardige DE2-treinstel.

[ZwolsBas]

Huibert,

Mooi verslag. Tav de klikverbindingen het volgende. Misschien komt het doordat je de vergelijking maakt met Märklin, Brawa en HAG. Deze merken zijn dominant van metaal en een metalen kap en een metalen bodem zijn een stuk vormvaster dan deze onderdelen van kunststof. Mogelijk zijn dergelijke klikverbindingen noodzakelijk of handig om op deze manier de trein in een goede vorm te krijgen en te houden. Misschien is het gebruik van andere (en duurdere) kunststof ook een optie.

mvg,
Ivo

fleischmann Plan V heeft ook schroeven zon systeem in alle treinen zou top zijn,

[Jeroen Water]

Piko's Mat'54 ook. Dus een paar schroefjes hoeft ook helemaal niet duur te zijn!

Jeroen

[Huup]

Ik vermoed dat het te maken heeft met de opbouw van het geheel. De Hk van Lima (die van Piko ken ik niet voldoende) bestaat uit twee delen met een losse metalen plaat erin. Schroeven kan dan makkelijk. Het kunststof is inderdaad ook harder dan bij deze DE-II.
Ook levert Brawa de DR BR V100, BR 110, DB 298 en soortgenoten met klikverbindingen. Bij die lok bestaat de opbouw evenals bij de DE-II uit een metalen frame waarop en waaromheen van alles vastgeklikt zit.
Ben wel benieuwd naar de beweegredenen van fabrikanten in deze. Het commentaar op klikverbindingen is toch werkelijk niet van gisteren: Er zullen dus goede argumenten zijn. Hoop ik;)

Groet,

Huibert

[Materieeltest]

Aanvullende informatie:
Onderdelenlijst en instructies voor het openen en de decoderinbouw vind je hier

[henk]

De Fleischmann Lint is precies zo opgebouwd Huibert. En toch schroefjes.

[Floris Dilz]

ben ik de enige die over het algemeen geen probleem heeft met klikverbindingen? schroeven draai je zo lam, zeker bij een constructie met buisjes die uit t dak naar beneden komen, bij ouder spul barsten die vaak open, veel succes met je trein... klikverbindingen zijn vaak driedubbel uitgevoerd dus een nokje kun je best missen... waar ik wel graag schroeven zie is in draaistellen, daar is het afbreken van een nokje einde verhaal. Bekijk je bejubelde treinen waarvan de kap met een schroefje zit eens beter... juist, tandwielkasten zitten meestal geklikt.

[Huup]

Tandwielkasten maak je ook minder vaak open dan de rest. Hoewel, met onderhoudsvrije motortjes kon dat ook wel 's andersom wezen, da's dan ook wel weer zo.
Henk, dat stel ken ik ook niet op dat niveau, dus dank voor de info. Maakt me alleen nieuwsgieriger

[Floris Dilz]

bij een loc die een meter of 10 per jaar rijdt hoeft ie niet vaak open nee. Rij je meer of koop je een oud barrel waarvan het plastic wellicht wat vergaan is dan gaat t je een keer lelijk tegenvallen.

[Bob R.]

We hebben het nu alleen nog maar over klikverbindingen van modelspoor in het algemeen.
Een discussie die al heel vaak gevoerd is, bij het ene model is het geen probleem, maar bij het andere model is het een ramp.

Maar om weer meer terug te komen op de Artitec DE-2, er zijn toch wel meer vragen en opmerkingen over dit testverslag?

[Gert1]

Ja hoor. Ik wil wel weten wat Huibert gat doen aan die twee ongelijke rode treden. Dus Huibert, misschien kun je daar eens naar kijken?

mvg,
Gert

Edit: Ik zie dat je die vraag hier al beantwoordt hebt: http://forum.beneluxspoor.net/index.php/topic,3453.msg572923.html#msg572923

[Petertrein81]

Een paar foto'tjes hoe de tredehoogte aan te passen zou inderdaad zeer welkom zijn.
Een foto zegt in zulke technische gevallen toch altijd nog meer als duizend woorden.
Je wilt immers niet je De-2 beschadigen.
Mag uiteraard ook in de "Artitec DE-2" topic in de materieelbespreking.

Groet Peter,