Reisverslag: het Zweedse spoorwegmuseum in Gävle

[en_voyage]

Hallo allen,

Op verzoek van een aantal forumleden post ik hierbij een reisverslag van mijn bezoek aan het Zweedse spoorwegmuseum in Gävle. Heb ik iets niet op de juiste plek gezet of de foto's verkeerd gelinkt, laat het me dan s.v.p. weten.

In het najaar van 2009 verhuisden mijn vrouw en ik naar een grotere woning. Bij een verhuizing is er altijd meer te regelen of te klussen dan dat je vooraf hebt ingeschat, dus we besloten om onszelf te trakteren op een lang weekend weg in het nieuwe jaar. Omdat doorgaans de Nederlandse winters meer staan voor kwakkelweer dan voor echte kou en sneeuw, kozen we Stockholm als bestemming. Uiteraard wisten we toen nog niet dat we rond de Kerst in Nederland al bakken met sneeuw te zien zouden krijgen…

Stockholm dus. Doorgaans bezoeken toeristen de Zweedse hoofdstad vooral in de zomer, dus hielden we er van tevoren al rekening mee dat veel attracties gesloten zouden zijn. Niets bleek minder waar. Veel musea zijn in de winter juist open en kennen in de zomer kortere openingstijden. Omdat in de winter de dagen kort zijn, proberen de Zweden juist zoveel mogelijk uit hun zomer te halen. Echte openluchtattracties zoals Skansen (Zweeds openluchtmuseum) kennen wel een aangepast programma vanwege de kou, maar tot onze verrassing bleek het Zweedse Spoorwegmuseum in Gävle gewoon dagelijks geopend, behalve op maandag.

Nadat we besloten hadden om 5 dagen weg te blijven in plaats van 3 en het Zweedse spoorwegmuseum toch geopend bleek, wilde ik kijken of een bezoekje aan dit museum tot de mogelijkheden zou behoren. Gävle (spreek uit Jèfle) ligt ca. 170 km ten noorden van Stockholm en is prima per trein bereikbaar. Dagelijks vertrekken er diverse treinen vanuit Stockholm Centraal naar het noorden en stoppen onderweg in Gävle. Per trein duurt de reis gemiddeld anderhalf uur. Kaartjes bleken voor onze reisdata nog beschikbaar. Mijn vrouw zag een dagtocht door het binnenland ook wel zitten en we besloten zodoende om op zondag 24 januari naar Gävle te reizen.

Eenmaal in Stockholm aangekomen, kochten we meteen kaartjes voor de treinreis omdat dat een hoop gedoe op zondagmorgen zou schelen. Echter, het Zweedse systeem van treinen bleek iets anders te werken dan gewend. Men hanteert een systeem dat lijkt op dat van luchtvaartmaatschappijen: je koopt een kaartje voor een bepaalde trein op een bepaalde tijd. Zo konden wij kiezen uit de X2000 (Zweedse kantelbaktrein), de Intercity (bekende Rc-loc met brede Zweedse rijtuigen) of de Regional (Alstom dubbeldekstreinstel). Voor de heenrit kozen we de Intercity van 8.02, voor de terugreis zouden we de Regional nemen van 17.05. De X2000 was prijstechnisch niet interessant, dit was voor ons het dubbele van de prijs van een Intercity-ticket. Overigens is de reistijd met Intercity en Regional nagenoeg gelijk. Wij kochten de kaartjes uiteindelijk aan het loket van SJ op Stockholm Centraal, echter via internet kun je met een creditcard de tickets goedkoper aanschaffen omdat hier geen loketkosten worden berekend.

Zondagmorgen ging de wekker om 06.45. Beetje aan de vroege kant voor vakantie, maar je wilt wat. We hadden ons vroege vertrek doorgegeven aan de receptie van het hotel en de keuken had voor ons enkele broodjes gesmeerd en ingepakt en een kan koffie met wat meeneembekers klaargezet. Erg attent, de koffie smaakte goed in de Tunnelbana (metro) op weg naar het station. Om 07.45 stapten we in de reeds gereed staande trein. Inderdaad, dit bleek een standaard Zweedse intercity getrokken door een Rc6 en een handvol brede rijtuigen uit de jaren ’80 in de oude blauwe en nieuwe zwarte kleurstelling.



Stipt 08.02 vertrokken we uit Stockholm. Met een minuut of tien reden we door de noordelijke buitenwijken en toen werd het landschap erg snel leeg en wit. In de weken voor ons was veel sneeuw gevallen in Zweden en omdat de temperatuur er doorgaans niet boven het vriespunt komt in de winter, was alles mooi blijven liggen. Kennelijk was dit ook een reden om de trein extra warm te stoken. Waar in Nederland doorgaans de verwarming op voethoogte zit in de ICR-rijtuigen, was in ons Zweedse rijtuig de hele zijwand verwarmd tot aan het venster. Na 20 minuten moest mijn Noorse trui dan ook uit omdat de linkerhelft van mijn lichaam wel heel warm begon te worden. Toch vreemd om in je t-shirtje door een besneeuwd Zweeds landschap te reizen. De Zweden zijn een stelletje koukleumen!



Na tussenstops in Arlanda en Uppsala bereikten we Gävle. Onze trein zou verder rijden naar Östersund, maar bleef nog even staan zodat ik wat foto’s kon schieten van de zwarte Rc6. Het stationnetje is nog best groot en voorzien van koffiebar en eetcafé.



Het museum ligt aan de zuidoostkant van het emplacement. Voordat we Gävle binnenreden, waren we dus eigenlijk het spoorwegmuseum gepasseerd. Hierdoor moesten we een stuk terug lopen op de wegen en wandelpaden naast het spoor. Een wandeling van ongeveer 1,5 km die in de zomer in een kwartiertje prima te doen zal zijn. In de winter blijkt dit een ander verhaal. Hoewel er rijkelijk gestrooid was met grind en zand, zorgden sneeuw en ijs voor de nodige glibberpartijen. Uiteindelijk kwamen we na ongeveer 30 minuten ijspret bij het museumterrein aan.





Het spoorwegmuseum in Gävle is opgezet rond twee halfronde locloodsen met bijbehorende draaischijven. Eén van de loodsen is verbouwd en ingericht als museumruimte met verschillende ‘kamers’, zeg maar bundels van 3 waaierende sporen. in dit gedeelte is de eigenlijke expositie terug te vinden. De expositie beslaat een reis door de tijd vanaf 1850 tot heden, waarbij er een periodisering is gemaakt per kamer. Naast teksten (ook in het Engels), kaarten, prenten en foto’s staat hier ook materieel opgesteld uit de betreffende periode.



Het mooie van dit museum is dat je als bezoeker veel materieel gewoon van binnen kunt bekijken: bij diverse rijtuigen stonden de deuren open (met opstapjes) en was de verlichting aan. We stonden hier enigszins van te kijken, omdat we in Nederland juist gewend zijn aan musea die hun collectie zo hufterproof mogelijk proberen op te stellen. In het opengestelde materieel in Gävle waren echter geen sporen terug te vinden van eerdere bezoekers. Kennelijk gaat dit goed, voor ons was dit zeker een meerwaarde omdat een dergelijk museum op deze manier veel meer gaat leven.





Het buitenterrein van het museum was volledig verdwenen onder een dik pak sneeuw. Desalniettemin viel hier wel wat te beleven. Zo is een aantal jaren geleden het stationnetje van de plaats Hennan overgebracht naar Gävle. De benedenverdieping is volledig intact en nog grotendeels in de staat van de jaren ’40 van de vorige eeuw, met wachtkamer, loket en postkantoor. De oorzaak hiervan is dat het gebouwtje na sluiting ten tijde van de Koude Oorlog in gebruik werd genomen als opslagpost van het Zweedse leger, zodat er binnen nauwelijks activiteit plaatsvond. Dit deed me denken aan het in strategische reserve houden van stoomlocs in Zweden tijdens de Koude Oorlog. Het voor ons hobbyisten positieve gevolg van dit beleid is dat er een soort tijdcapsule gemaakt is met een goed geconserveerde inhoud uit lang vervlogen tijden. Uiteindelijk moest het stationsgebouw van Hennan enkele jaren geleden wijken voor wegverbreding en dreigde er sloop. Door bemiddeling van het museum kon het gebouwtje toch worden gered en overgeplaatst naar Gävle. Een mooi aspect aan dit project is dat voor de overbrenging een boek is samengesteld met herinneringen en anekdotes van de bewoners van Hennan over hun stationnetje. Overigens in het Zweeds, dus wij hadden er helaas weinig aan. Overigens is het gebouwtje een pronkstuk in de collectie en een medewerker nam uitgebreid de tijd om ons rond te leiden. Absoluut een aanrader.



Naast het genoemde stationsgebouw kun je op het buitenterrein enkele opstelsporen terugvinden met geparkeerd museummaterieel. Ook is er een klein parkje met minitrein, maar dit gedeelte was volledig aan het oog onttrokken door een dik pak sneeuw. Hiernaast ligt dan nog de tweede draaischijf met locloods, echter deze is in gebruik als werkplaats en doorgaans niet voor publiek geopend. Ten tijde van ons bezoek hingen er ijspegels van anderhalf meter lang aan het dak voor de deuren en leek er weinig te gebeuren. Misschien is de loods in de zomer wel toegankelijk, maar zeker weten doe ik dat niet. Naast de loods stonden diverse opknappertjes, verschillend van rijtuigen die een likje verf nodig hebben tot poëtisch verroeste diesels en werkwagens met dusdanig grote roestgaten dat opknappen praktisch gelijk staat aan nieuwbouw.





Op een ander gedeelte van het terrein stond een ingesneeuwde oude stoomloc. De deur naar de bok was open, dus waren we zo vrij om in de loc te klimmen. Al gauw bleek ook dit exemplaar een opknapper of plukloc: de volledige vloer in het machinistenhuis was verdwenen. Mocht je bij een bezoek aan dit museum ooit spontaan een loc of wagen in willen klauteren, kijk dan even goed waar je je voeten neerzet. Was het dan allemaal vergane glorie? Nee hoor, op het opstelterrein stond een keurig gerestaureerde eloc type Dm tussen diverse bruine stalen personenrijtuigen uit de jaren ’40 in goede staat. En in het museum zelf stond een glimmende loc type Ra die onlangs weer in het oorspronkelijke kleurenschema was teruggebracht. Genoeg moois om te zien!





Het museum is absoluut kleinschalig van opzet. De bezoekersaantallen zullen in de zomer zeker hoger liggen, maar ten tijde van ons bezoek was het er ronduit rustig. Hierdoor had het enthousiaste personeel wel voldoende tijd voor uitleg. De restauratieve voorzieningen bleken even kleinschalig als het museum: een paar eettafels en stoelen, verder wat voorverpakte broodjes en pakjes sap of koffie. Het restaurantje was verder netjes en schoon. Misschien wordt er in de zomer vooral buiten gegeten en betrof het hier een winteraccommodatie, zeker weten doen we het echter niet.

Na een uur of vier hadden we in principe de hele collectie gezien. Na een kort afscheid van het personeel glibberden we weer terug naar het centrum van Gävle. Nog even hebben we wat gewinkeld in een warenhuis, verder nog een monsterlijke kop warme chocolade naar binnen gewerkt en toen was het weer tijd voor de terugreis. We hadden nog wat wachttijd op het station, zodat ik nog even de gelegenheid had om enkele passerende treinen te bekijken. Hoewel ik Gävle als erg rustig plaatsje had ingeschat, bleek er nog best een levendig goederenverkeer plaats te vinden. Tussen de personentreinen van SJ reden verschillende goederentreinen van Green Cargo en Railcare door. Wanneer het iets minder koud is, kun je als hobbyist prima een poos op het station blijven om te zien wat er allemaal voorbij komt. Er is in elk geval genoeg te zien.



Het bezoekje aan Gävle kreeg nog een klein staartje: enkele dagen later bezochten we een grote modelbouwzaak in Stockholm met een ruim assortiment Zweeds materieel in H0. Toen ik een zwarte Rc6 van Roco zak staan, bleek ik verkocht; Het model werd aangeschaft en ging mee in de handbagage op de terugvlucht, zodat het nu staat te pronken in mijn werkkamertje in huis. Nu nog wat zwarte en blauwe rijtuigen erachter om de trein van 8.02 naar Gävle op zondagmorgen 24 januari 2010 na te kunnen bootsen in model…

Mochten er nog vragen zijn n.a.v. bovenstaande, laat het dan even weten.

Groeten, Geoffrey

[Gert1]

Wow, wat een verslag Geoffrey, dat ziet er echt heel goed uit!
Ik ga het straks eens op mijn gemak lezen.
Hartelijk dank voor al het werk!

mvg,
Gert

[Dion]

Bedankt voor het mooie verslag Geoffrey, heb het veel plezier gelezen.

[Eelco Storm]

Leuk verslag! Ik ben er zelf helaas nooit geweest, hoewel ik vaak genoeg in Zweden kom (er woont familie). Mijn ervaring met Scandinavische musea is sowieso dat alles erg toegankelijk is. Er wordt door het publiek zorgvuldig mee om gegaan.

Eelco

[Basilicum]

Mooie reportage, Geoffrey.

Groet,
Basilicum

[MR]

Staat deze loc ook niet in Gävle?


En is dat niet een broertje of zusje van SS 1 t/m 4?

In ieder geval wel een hele oude Beyer &Peacock.

[Eelco Storm]

Klopt, is een loc uit dezelfde levering als de SS 1 - 4. De serie voor Zweden was al gereed toen de Staatsspoorwegen op hele korte termijn lcomotieven nodig hadden. Toen zijn er een paar van de Zweedse machines naar Nederland gekomen. De loc staat volgens mij idd in Gävle.

Eelco

[Tomasso]

Mooi verslag! Heb nu meteen zin om er op uit te trekken! 

[en_voyage]

Bedankt voor de positieve reacties!

Zweden smaakt zeker naar meer, eigenlijk heel Scandinavië wel. Aangezien mijn vrouw en ik ook fervente wandelaars zijn, hebben we het plan om Zweden ook eens in de zomer te bezoeken. Vanwege het grote verschil tussen winter en zomer zouden we dan een heel ander Zweden voorgeschoteld krijgen.

Overigens las ik in de Railmagazine van deze maand een erg interessant artikel over de Malmbanen in het noorden van Zweden en Noorwegen. Misschien dat het één en ander te combineren valt in een zomervakantie... en een Dm3 als souvenir is ook niet verkeerd!

Groeten, Geoffrey

[Gert1]

Als ik je dan een tip mag geven: Begin eerst eens in Bohuslan. Dat is de streek rondom Göteborg.
Die stad is ook per auto in één dag wel te bereiken ('s morgens heel vroeg vertrekken en om en om twee uur rijden).
Je kunt in dat gebied geweldige wandelingen maken.  Daar vandaan zou je door kunnen reizen naar de Malmbanen.
Hou er wel rekening mee dat het per auto ten Noorden van Stockholm allemaal een stuk trager gaat en je dus echt veel tijd nodig hebt.

In jouw verslag gaf je aan dat nu gevlogen hebt. Dat is natuurlijk ook een optie en je komt waarschijnlijk een stuk uitgeruster
aan. Je zou je reis dan natuurlijk ook heel goed per trein kunnen voortzetten. Zelf krijg ik jaarlijks de reisgids van 'Inlandsbanen'
toegestuurd en ik moet zeggen dat het reizen met die trein me ook wel aantrekkelijk lijkt. Je kunt opstappen in Kristinehamn en
helemaal naar Gällivare in het hoge Noorden doorreizen.

Enfin, als het zo ver komt lezen we t.z.t. graag een mooi reisverslag!  

mvg,
Gert

[Eelco Storm]

Zelf krijg ik jaarlijks de reisgids van 'Inlandsbanen'
toegestuurd en ik moet zeggen dat het reizen met die trein me ook wel aantrekkelijk lijkt. Je kunt opstappen in Kristinehamn en
helemaal naar Gällivare in het hoge Noorden doorreizen.

De Inlandsbanan, helemaal geweldig! Heb ik in 1990 met mijn ouders gedaan. In 1990 was het nog deel van het SJ-net. Opgestapt in Mora en door naar Gällivare. (En vandaar door naar Narvik en door Noorwegen per trein afdalen naar Oslo en weer terug naar Stockholm).

Noorwegen per trein kan ik je ook van harte aanraden.

Eelco

[Gert1]

En vandaar door naar Narvik en door Noorwegen per trein afdalen naar Oslo en weer terug naar Stockholm.

Goed idee, want dan heb je de kans om met de Bm 73 'Agenda' te reizen. En laat NMJ die prachttrein nou juist uit gaan brengen!
Over je souvenir hoef je dan niet meer na te denken.  

mvg,
Gert

[henk]

Zo'n trolletje. 

[Eelco Storm]

Over je souvenir hoef je dan niet meer na te denken.  

Het mooiste souvenir van die specifieke reis was een foto van een 'bolle neus' van NoHab. Op elk station heb ik gekeken of er eentje stond, uiteindelijk in Dombas was het raak.

Eelco