Smalspoorlijn landaanwinning

[Jes]

Beste mensen,

Tot medio jaren 70 gebruikte Rijkswaterstaat bij het Friese Ferwerd een smalspoorlijn om materialen zoals palen en rijshout te transporteren ten behoeve van de landaanwinning aldaar. Aan de rand van het waddengebied werden vanaf de jaren 30 op grote schaal zgn. rijsdammen gebouwd en greppels gegraven om een versnelde bezinking van slib te bewerkstelligen en zodoende het areaal cultuurgrond uit te breiden.

Het lijntje met een spoorbreedte van 70 cm begon aan de voet van de dijk (zeezijde) bij een opslagplaats van materialen alwaar een stellage voor stalling van de aanwezige locomotieven bij extreem hoog water en een locomotiefloods stonden. Vanaf daar liep de lijn zeewaards en vervolgens na een bocht parallel aan de dijk over een lengte van een kleine 10 km. Al naar gelang de plaats waar men werkte kon een aansluiting worden gerealiseerd met ramen spoor en een oplegdraaischijfje. Ook was er een haventje aanwezig waar materialen op pramen konden worden overgeslagen.
Er hebben op de lijn in ieder geval een kleine Diema en een zelfbouw locomotief gereden, samen met vele platte wagentjes die van rongen waren voorzien. Als er bezoekers rondgeleid dienden te worden, werden er bij wijze van zitplaats stobalen op de wagens geplaatst. Zelfs Prins Bernhard maakte in 1954 gebruik van het treintje tijdens een werkbezoek aan Friesland.

Het smalspoorlijntje interesseert me sinds ik als kind de restanten van de lijn in het buitendijkse gebied tegenkwam. Voor mij reden om nu serieus onderzoek naar dit stukje spoorweggeschiedenis te verrichten. Onder andere via gesprekken met betrokkenen, historische krantenberichten en luchtfoto's begin ik een goed beeld te krijgen, maar uiteraard is alle informatie welkom!

[decauville_nl]

Beste Jes,

Inderdaad een zeer interessant lijntje! Ik probeer ook al jaren hier meer over te vinden, ik vind de combinatie zee/smalspoor sowieso altijd erg mooi...

Ik weet dat er in ieder geval een foto is van de locomotiefloods.. In een van de blaadjes "Smalspoor" van de NSS/Stoomtrein Valkenburgse Meer heeft een artikel gestaan met wat foto's. Ik heb die blaadjes op dit moment echter helaas niet in de buurt.

Beide locomotieven van Rijkswaterstaat (en wellicht enkele lorries?) zijn in het bestand van de NSS/SVM te vinden, zie:
http://nmld.locaalspoor.nl/index.php?page=object&id=1976&lan=nl

http://nmld.locaalspoor.nl/index.php?page=object&id=2005&lan=nl

gr

Arnoud

[Jes]

Beste Arnoud,
Als je het artikel eens op zou willen scharrelen, ben ik je erg dankbaar!

Wat betreft de locomotieven: in de jaren 50 reden er sowieso een kleine Diema en een zelfbouw exemplaar. Deze zijn ook in het filmpje van Prins Bernhard te zien. Het zijn echter niet dezelfde als bij de SSN. Ook is het zeer waarschijnlijk dat deze in 1965 verkocht zijn:



Wat er daarna gereden heeft? Ik heb eerlijk gezegd geen flauw idee. De twee locjes bij de SSN zijn naar eigen zeggen afkomstig van de zusterspoorlijn van Rijkswaterstaat bij het Groningse Roodeschool. Echter... van de zelfbouw loc (nr 11) meen ik ooit gelezen te hebben dat 'ie niet bij de SSN werd ingezet wegens de te hoge rijsnelheid. Dit komt precies overeen met het verhaal dat ik hoorde van een opzichter bij Ferwerd, hij is er ooit zelfs mee in een greppel gereden omdat de loc uit het spoor vloog.
Zou er dan toch enige mobililiteit in het materieel hebben gezeten?

[draisinenl]

Leuk idee!!!

Van de platte lorries bestaan er volgens mij nog een of 6 á 8 in de collectie van het SVM in Valkenburg..

Als er nog meer beeldmateriaal naar voren komt mag je het van mij plaatsen... Graag zelfs..

Vooral dat egenbouwlokje is erg "schattig"

Veel succes met uitdenken en bouwen.

Groeten,

Michael

[Jes]

Veel succes met uitdenken en bouwen.

Ik had helemaal nog niet gezegd dat ik het ging bouwen! Maar dat ligt inderdaad ooit wel in de planning  Ik laat het nog wel afhangen van de hoeveelheid materiaal dat er boven water komt, het project moet wel enige historische juistheid hebben. Dus wie mij kan helpen, alles is welkom!

Ennuh een plaatje... Alstublieft! Deze stond in de Leeuwarder Courant van 29 mei 1954.



De trein heeft met een aantal genodigden zojuist de opslagplaats aan de voet van de dijk verlaten en rijdt nu over een talud de zomerpolder uit. Hierna daalt de lijn tot kwelderniveau. Links achter de trein zijn de bossen rijshout zichtbaar, die normaliter met het lijntje vervoerd worden.

[Simplex]

Ga eens langs bij het smalspoormuseum in Valkenburg. Zoals eerder genoemd.
Ik woon er een half uur vandaan, maar het is echt de moeite waard.
Materiel genoeg, en zat ouderen met anekdotes. Gewoon doen! 

vrgr Steef

[Speedy]

Ik ben de laatste tijd bezig met zoeken naar de Diema's welke vroeger in Groenlo dienst deden bij de steenfabriek F.O.W.
Ik heb alle data van productie - verkoop tot wederverkoop gevonden via sites in Nederland en Duitsland en bij diverse stichtingen. Diema is erg goed gedocumenteerd.

Groet, Robert Jan
 

[decauville_nl]

Hallo Jes,

De locomotief op de foto is een DIEMA DL8 zoals ook genoemd in het verkoop-advertentie. De DIEMA loc van de NSS is het niet inderdaad zoals je al zei. Vergissing van mijn kant. Ik vermoed echter dat het zelfbouwlocje wel dezelfde is. Volgens mij heeft ie van de NSS een Ford motor....

gr Arnoud

[Jes]

Dank voor de tips heren! Binnenkort inderdaad eerst maar eens het materieel in Valkenburg van dichtbij bekijken.

En nog even een plaatje van de huidige conditie van de lijn

[Nederduitsemeester]

 

Dat dat niet weggespoeld is met de laatste storm. Wel mooi dat zoiets er nog is. Zo ligt (of heeft er nog heel lang gelegen) er in de buurt van het station van Assen nog steeds een bruggetje van de EDS. Maar dat is wel weer off topic

[draisinenl]

Jes,

Ik ben medewerker in Valkenburg.. Het bekijken en fotograferen van de voertuigen daar is te regelen...

Groeten,

Michael

[Jes]

Wel mooi dat zoiets er nog is.

Het meeste is weggehaald hoor maar hier en daar zie je nog een bruggetje of een roestige rail uit de grond steken. Elk jaar weer iets verder weggeroest. Het is een bijzonder gebied, Noord Friesland buitendijks, waar dit soort dingen nog langzaam kunnen vergaan in plaats van gelijk opgeruimd te worden zoals op zoveel plekken in dit overvolle landje.

En dank voor je aanbod Michael, ik PM je er even over okee?

[draisinenl]

OK Prima..

[draisinenl]

Hallo allemaal,

Vandaag in Valkenburg geweest en zoals beloofd ook wat plaatjes geschoten van het rijkswaterstaat materieel... Het materieel is helaas niet van de lijn in Ferwert maar van een andere lijn van Rijkswaterstaat bij Delfzijl.....

Van de Delfzijlse lijn  zijn 2 lokjes en 4 lorries bewaard gebleven. Arnoud had al een foto geplaatst van de Diema dus nu nog plaatjes van de eigenbouwlok en 3 van de 4 lorries....


de achterkant..


De aandrijving stamt uit een Ford Anglia..


de voorkant met baanschuivers..


de lorries.

Groeten,

Michael

[Jes]

Dank voor de foto's Michael! 

Wat me opvalt is dat de lorries van de Groninger lijn een stuk groter waren dan die uit Ferwerd, vergelijk maar met de foto bovenaan dit draadje. Of met deze, zover ik weet de enige overgebleven lorrie van de Friese lijn. Wat er overigens mee gebeurd is na de sluiting van Expozee, is mij niet bekend.

Ik moet zeggen dat ik de motorlorrie best een grappig ding vind, ook qua kleur. En of deze ooit bij Ferwerd gereden heeft? De baanschuivers zullen het er in ieder geval niet makkelijker op hebben gemaakt om de 'hoogwaterparkeerplaats' op te rijden!