Europees denken op de modelbaan

[sneek]

U heeft vast de opschriften van uw modelwagentjes wel eens bekeken. Vaak staat er RIV op de zijwand van het goederenmaterieel, soms EUROP. Wat is nu eigenlijk de betekenis van deze kreten en nog belangrijker, wat heeft het met de modelinzet van onze wagens te maken?



Europees denken op de modelbaan

Je hebt ze er bij, van die modelspoorders die alleen met modellen van een bepaald land rijden. De Frankofielen, de verstokte DB tijdperk 3-rijders, zij die zweren bij NS, Belgenbewonderaars en zo zijn er nog wel wat categorieën te bedenken. Uit oogpunt van verzamelen is er wel wat voor te zeggen, bij de inzet van rijtuigen is het vaak ook logisch dat de trein materieel uit het betreffende land bevat, maar een goederentrein met alleen wagens uit een bepaald land is niet altijd realistisch.

In een tijd van Europese eenwording laat dit artikel zien dat de inzet van goederenwagens door geheel Europa al decennia gemeengoed is.
 
RIC en RIV.
In 1922 werden er op Europees niveau tussen verschillende spoorwegmaatschappijen afspraken gemaakt over de acceptatie over en weer van buitenlands materieel. Voor rijtuigen en bagagerijtuigen werden deze afspraken in 1922 vastgelegd in het RIC. RIC is de afkorting van de Italiaanse term “Regolamento Internazionale delle Carozze”, vrij vertaald het Internationaal Rijtuigen Reglement. In deze afspraken werd vastgelegd aan welke technische voorwaarden rijtuigen moeten voldoen om in het internationale verkeer inzetbaar te zijn. Rijtuigen voorzien van een ‘RIC-raster’ met daarin de codes van de toegelaten landen zijn vrij inzetbaar op de diverse internationale verbindingen.

Een zelfde soort afspraken werden gemaakt voor het goederenmaterieel, eveneens in de jaren twintig van de vorige eeuw. Hier werden de afspraken vastgelegd in het RIV, het “Regolamento Internazionale Veicoli”, het internationaal wagenreglement.

Net zoals bij de rijtuigen regelt het RIV de overgang van goederenwagens van het ene nationale spoorwegnet op het andere. Als kenmerk dragen de goederenwagens rechts op de zijwand in duidelijke letters het RIV-teken.

Cool en luxe.
De internationale afspraken gingen verder. In 1949 werd de INTERFRIGO opgericht, als samenwerking tussen een aantal Europese spoorwegmaatschappijen om de kostenbesparende gemeenschappelijke inzet van koelwagens te stroomlijnen.
In 1953 kreeg de internationale inzet van hoogwaardige reizigerstreinen een grote stimulans door de lancering van de TEE-gedachte door de toenmalige president-directeur van de NS.
In 1961 volgde het netwerk van snelle Europese goederentreinen via het TEEM-plan.

Niet langer retour afzender.
Met het toenemende handelsverkeer in de wederopbouw periode tussen de Europese landen was een doeltreffende internationale omloop van goederenmaterieel gewenst. Hier kwam een probleem van het RIV-verdrag om de hoek kijken. In het RIV was namelijk bepaald dat goederenwagens op elkaars spoornet mochten rijden, maar dat ze na lossing ogenblikkelijk terug moesten worden gestuurd naar het land wiens spoorwegmaatschappij de wagen in eigendom had. Deze regeling zorgde voor veel lege kilometers. Bovendien had de ene maatschappij bijvoorbeeld een overschot aan gesloten wagens, terwijl een ander land amper aan de vraag van de verladers kon voldoen.

De wagens konden dus beter worden benut als zij in een gemeenschappelijke pool vrij inzetbaar zouden zijn op de netten van de deelnemende landen. Dan kon een wagen van een buitenlandse maatschappij ook gewoon in binnenlands verkeer worden ingezet.  Daarmee werd omslachtig overladen en lege ritten voorkomen.
De Franse SNCF en de West-Duitse DB sloten op 1 mei 1951 een overeenkomst. Daarin werd geregeld dat een gemeenschappelijk wagenpark van 100.000 wagens werd gevormd uit (voornamelijk gesloten) goederenwagens van beide landen.  Vooruitlopend op de komende ontwikkelingen naar een Europese pool kregen de wagens een groot wit opschrift EUROP op de zijwanden. Vele maatschappijen sloten zich aan bij deze EUROP-pool. Al in 1953 waren de NS, DSB, NMBS, CFL, FS en ÖBB toegetreden. De in te brengen wagens moesten zoveel mogelijk gestandaardiseerd zijn, om kleine reparaties in het buitenland mogelijk te maken. De standaardisatie betrof onderdelen als buffers, koppelingen, trekwerk, remsystemen, rollagerassen en verenpakketten. Afspraken hierover werden en zijn vastgelegd door het internationale samenwerkingsverband van spoorwegen, de Union Internationale des Chemins de Fer.

Tot omstreeks 1968 waren het alleen open en gesloten wagens die deel uitmaakten van de EUROP-pool. In dat jaar werden ook platte en rongenwagens toegevoegd. Om de EUROP-wagens duidelijk te onderscheiden van overig goederenmaterieel werd boven de wagennummers de tekst EUROP geplaatst met een wit kader om nummers en tekst. Met de invoering van de elfcijferige computernummers vanaf 1964 verviel het witte kader. De nummering begon voor Nederlandse wagens dan met
21RIV
84NS
gevolgd door het 7 cijferige-wagennummer met controlecijfer.

Wat West kan wil Oost ook.
In een tijd van een gedeeld Europa werden in het Oosten ook de ontwikkelingen bij de Westerse spoorwegmaatschappijen op de voet gevolgd. Blijkbaar waren ‘de kameraden’ al snel overtuigd van een bredere inzet van goederenwagens. Dus werd in de Oostbloklanden een zelfde wagenpool ingesteld, maar dan met de afkorting OPW. Dit staat voor Obstschij Park Wagonow. Aan deze pool namen de Oost-Duitse DR en landen als Bulgarije, Roemenië, Polen, Hongarije en Tsjechoslowakije en de Sovjetunie deel. Ook hier was OPW in een wit kader op de zijwanden van de wagens geschilderd en ging de voorkeur uit naar gestandaardiseerde wagens.


Mengen in model.
Zoals hiervoor bewezen is het dus heel goed mogelijk om Europese wagens ook in een modelbuurtgoederentrein op te nemen. Een Deense kolenbak achter een NS 2400, een Italiaanse ‘spitsdakwagen’ achter een Duitse BR41, een NS-groentewagen in de bergen, eigenlijk is niets te dol. Zolang de modelwagen ook is voorzien van EUROP-opschrift is ‘ie vrij inzetbaar. Heeft uw model alleen een RIV-aanduiding dan stuurt u ‘m gewoon leeg mee in de trein retour afzender.

Op rijtuigen is vaak aan de onderzijde midden op de zijwand een RIC-raster aanwezig. Dat raster geeft aan in welke Europese landen het materieel kon worden ingezet. In het raster geven de verschillende landcodes de toelating aan. Daarnaast geeft het raster informatie over de toelating op spoorwegveerponten (het ankertje), de maximaal toegelaten snelheid en het verwarmingssysteem van de rijtuigen.

In model was al veel mogelijk, maar nu dat het ook nog overeenkomstig voorbeeld is, worden uw modelsamenstellingen vast nog bonter en veelzijdiger.



Op deze foto (bron Artitec) van een vierdeurswagen is rechts de RIV-aanduiding te zien en links in het kader met wagennummer EUROP.
Dit model kan dus zo met groente naar Hamburg en vervolgens met stukgoed naar Italië.   Nou ja, theoretisch dan, want zo'n grote modelbaan heeft niemand...  



Succes!

Wim

[Matheus 18]

hallo Wim.
Weet ik meteen het verschil tussen RIV. en Europ. de eerste kan dus veilig gebruikt worden in tijdperk III terwijl de laatste zo een beetje de kop begon op te steken op het einde van deze periode.
Nu ik houd het bij goederwagens enkel bij de korte twee assers, dus conform de RIV wagens.
Matheus.

[Falkenberg]

Hallo Matheus,

Zoals Wim schrijft was in 1953 EUROP al breed ingezet. Dus je hoeft je niet te beperken tot alleen RIV wagens in tijdperk III. Sterker nog, bepaalde wagenseries waren bijna volledig in het EUROP park ingebracht, vaak de modernste types van die tijd. Het beste kun je dat zien in foto's van die tijd. Als je eenmaal het EUROP raster herkent (zie de foto's bij de post van Wim) op wagens in een trein zie je heel snel, dat veel treinen in de jaren 50 en 60 veel uit EUROP wagens van diverse landen bestonden.

Wat Wim trouwens niet voldoende duidelijk maakt, is dat een RIV wagen wel beladen teruggestuurd mag worden naar het thuisland, dus niet leeg hoeft te rijden. Dus een RIV kolenwagen uit Duitsland mag met bakstenen terug naar de oostgrens, maar niet met dakpannen beladen naar Belgie. Een EUROP wagen zou dat wel mogen. Daar kun je op de modelbaan dus ook rekening mee houden, door bijvoorbeeld geen RIV-DB wagens in de treinen naar Belgie op te nemen (en ja, er waren uitzonderingen)

dirkjan

[sneek]

Hier nog een aansprekend voorbeeld van een Nederlandse buurtgoederentrein, maar in een dankzij RIV en EUROP zeer internationale samenstelling.



Een plaatje om van te smullen voor de NS Tijdperk 3 -rijders onder u. Op 25 augustus 1958  zien we hier buurtgoederentrein 5080 van Leeuwarden naar Staveren, ter hoogte van het voormalige station Oudega.

Achter loc 2404 de volgende wagens:
- NS GW 133, een geelbanderdus, onderweg als stortwagen Lw-Stv;
- SNCF Tw704814, beladen met 31 ton kolen uit Beek-Elsloo voor de kolenboer in Staveren;
- NS 63265, een 36 tons kolenbak van Venlo naar Koudum=Molkwerum;
- 3 dienstwagens NS, namelijk zandwagens van Weg & Werken (NS 172474, 172392 en 172420) van Maarn Zanderij naar Koudum=Molkwerum;
- DB 190093, een 20 tons gesloten wagen van Venlo naar Workum;
- SNCF T 693682, beladen met kolen uit Staatsmijn Wilhelmina in Terwinselen naar Workum.