Puntstuk of hartstuk

[HuubvG]

Als we nou de gulden middenweg kiezen: bij een wissel: puntstuk (lijkt op een punt). Bij een engels wissel: hartstuk (het midden). 

[Hans Reints]

Waarom wil men nu eens niet aannemen wat waar is. Nem en de lexicon spreken duidelijk in het voordeel van Klaas. Hartstuk is een Germanisme en Puntstuk is Nederlands. We praten toch ook niet meer over een Tjoektjoek. Ik wordt hier zo moe van
SK

[henk]

En pantograaf of wagon Sobat, mag dat ook niet?
Het lexicon kent die termen niet, heb ik begrepen.

Het Lexicon wordt hier gebruikt voor dingen waarvoor het niet is bedoeld.
Het Lexicon is bedoeld om de communicatie tussen spoorwegmedewerkers te vergemakkelijken. Meer in het bijzonder voor internationale uitwisseling. Het Lexicon laat zich dan ook lezen als een meertalige woordenlijst. Er is gekozen voor eenduidigheid. Voor ieder onderwerp staat er in iedere taal maar één begrip in. Spoorwegmedewerkers dienen alleen die begrippen te gebruiken. Dat is logisch, handig en verstandig.
Het Lexicon is geenszins bedoeld als een algemeen geldende bijbel voor spoorwegtermen voor de gehele bevolking. De opstellers kunnen en willen dat helemaal niet.

[Dpc Fo]

Nee, wagon mag eigenlijk ook niet. Het is een rijtuig, wagen of -vooruit dan- een waggon, maar niet een wagon 

Natuurlijk snapt iedereen wat er bedoeld wordt, maar een van de mooie dingen van het spoorwegwezen vind ik nou juist het specifieke jargon. Natuurlijk zijn er variaties; bij de hoogovens heet een locomotief een loco, in de rest van het land een loc c.q. lok.

Een beetje precies mag wel, anders ontstaan er van die tenenkrommende zinnen, zoals de Trouw die het gisteren had over de DE-III uit het Spoorwegmuseum "een diesellocomotief uit 1934", of "de voorste locomotief van het treinstel ontspoorde met beide onderstellen" 

Taal leeft en taal verandert, maar het is wel een precisieinstrument.

groet, Carlo

[Klaas Zondervan]

Als we nou de gulden middenweg kiezen: bij een wissel: puntstuk (lijkt op een punt). Bij een engels wissel: hartstuk (het midden). 

Daar zou ik ook wel wat over kunnen zeggen, maar dat doe ik niet, want dan krijg ik weer de hele horde over me heen.

[Peter Korsten]

't Is dat dit de 'Ditjes en datjes'-rubriek is...

Persoonlijk (dus niet als moderator) denk ik dat Henk het bij het rechte eind heeft. Als je spoorwegmedewerker bent, is het belangrijk dat er een één-op-één-verhouding bestaat voor zaken en het woord dat er voor gebruikt wordt. Een wagon is iets ongemotoriseerds dat achter een locomotief hangt, maar voor een spoorwegmedewerker is het van belang om te weten of daar reizigers inzitten (een rijtuig) of niet (een wagen).

Hetzelfde geldt voor het puntstuk. Als iemand dat opeens anders gaat noemen, ontstaat er mogelijkerwijs spraakverwarring. En stel dat het puntstuk/hartstuk niet op de juiste plaats zit vanwege zo'n spraakverwarring? Dat zou grote gevolgen kunnen hebben.

In onze hobby (modelspoor) hebben we te maken met de situatie dat er een behoorlijk groot aantal spoorwegmedewerkers zich met kleine treintjes onledig houdt en die nemen hun spraakgebruik mee. Maar dat kan zelfs averechts werken: bij grootspoor is duidelijk dat een 'stroomafnemer' dat scharnierende ding op het dak is, of vooruit dan maar, dat ding voor de derde rail zoals je die ziet op metro's.

Maar in modelspoor kan een stroomafnemer veel meer zijn. Het kan een stukje koper zijn dat tegen een stel wielen geklemd zit. Op dat moment is juist het woord 'pantograaf' eenduidig, omdat we het over kleine treintjes hebben en niet over tekentafels.

Tenslotte, taal is steeds aan verandering onderhevig. Zo is 'meerdere' als synoniem voor 'verschillende of 'verscheidene' tegenwoordig gemeengoed, maar oorspronkelijk is het een lexicaal barbarisme van het Duitse woord 'mehrere'. (Nee Klaas, dat noemen we geen 'Germanisme' meer. ) Toen ik nog op school zat (en zo ontzettend lang geleden is dat nou ook weer niet) werd het fout gerekend.

Dus als straks alle Nederlanders het over 'hartstuk' hebben, dan wordt dat simpelweg het juiste woord en wordt 'puntstuk' archaïsch.

- Peter

[Aspelix]

In het verlengde hiervan:

In het bijzijn van mijn vriendin (= hartstuk) praatte ik met een vriend steeds over panto's als we het over de pantgrafen hebben van een loc of treinstel.
Later gebruikte ik met haar alleen een keer het woord stroomafnemer i.p.v. pantograaf en mijn vriendin raakte helemaal in de war.
Zij was bij Essent klant = stroomafnemer !! en begreep er niets van wat Essent met treinen te maken had...

Groeten, Ruurd

[Dpc Fo]

(zeikmodus aan)

Maar als het hartstuk is i.p.v. puntstuk worden wissels dan ook tegen het hart in bereden? 

(zeikmodus uit)

Groet, Carlo

[Hans Reints]

Nee, tegen de punt in. Dat had je toch moeten weten?
SK

[Klaas Zondervan]

Een wagon is iets ongemotoriseerds dat achter een locomotief hangt, .....

Wagon is ook zo'n mooi voorbeeld. In het Frans is dat goed, maar in het Nederlands niet.
Daar heb ik zelfs fotografisch bewijs van.

[Peter Korsten]

Ja, stel je toch voor dat Franse begrippen het Nederlandse vocabulaire zouden binnensluipen.

- Peter

[Dpc Fo]

@Sobat

Ja, ik weet het ook, was ook lichtelijk sarcastisch bedoeld.

@Peter

Inderdaad, dat zou affreus zijn 

Carlo

[henk]

Wat mij opvalt is dat Klaas en SK alleen maar roepen dat ze gelijk hebben en dat het zo raar is dat anderen dat niet willen erkennen, maar nergens op argumenten ingaan. Daarom een expliciete uitnodiging dat wel te doen.

Mijn argument is dat aan die woordenlijst of dat lexicon een algemene geldigheid wordt toegeschreven die de lijst niet heeft en waarvoor hij ook niet is bedoeld. Dat heeft twee consequenties.

1. Je kunt het lexicon niet op eigen gezag op een discussielijst als Beneluxspoor.net van toepassing verklaren. Daarvoor is de lijst niet bedoeld. Het staat iedereen vrij zich hier aan die lijst te houden, maar je kunt met een enkele verwijzing naar de lijst niet beweren dat een woord 'fout' is. Het zou mijns inziens ridicuul zijn als zeer gangbare en begrijpelijke woorden als wagon en pantograaf niet zouden kunnen worden gebruikt.

2. Het is zelfs onverstandig om de lijst zonder meer van toepassing op modelspoor te verklaren. Daarvoor is de lijst al helemaal niet bedoeld en dat zou ook nodeloze verwarring veroorzaken.

Jargon is best leuk Carlo, maar alleen een precisieinstrument in de context waarvoor het jargon is bedoeld. Daarbuiten wordt het al gauw een handicap.

[Dpc Fo]

De spijker op zijn kop Henk: ik heb niet geschreven dat jargon een precisieinstrument is, maar dat taal een precisieinstrument is. Taal en jargon zijn niet hetzelfde, je kunt ze hier niet inwisselen, ook al is jargon een bepaald soort taal.

Maar meer ter zake; een lexicon, woordenboek of wat dan ook zijn altijd momentopnames van taal. Ze geven aan wat op een bepaald moment juist geacht wordt. In de praktijk veranderen er zaken; woorden krijgen een andere betekenis of worden "uitgevonden". Uiteindelijk komen die ook in een lexicon terecht.

Een lexicon is een handvat en geen bijbel. Maar niet elke verandering is een verbetering en als je bepaalde goede woorden hebt, moet je ze koesteren. Het is een deel van je erfgoed. Voorbeeld van mijn werk; alles wordt tegenwoordig "geaudit" of het wel voldoet aan de "benchmarks". Als ik dan tegen die mensen zeg "bedoel je soms dat je een kwaliteitstest doet om te zien of er wel aan de maatstaven wordt voldaan?" dan staan ze je aan te kijken of je een fossiel bent.


groet, Carlo

[henk]

Ja, zou het niet zonde zijn als woorden als wagon en pantograaf uit het taalgebruik zouden verdwijnen ten gunste van onduidelijke termen als wagen (auto, boerenkar, kinderwagen?) of stroomafnemer ( )?