BeneluxSpoor.net forum
Vraag en antwoord => Modeltreinproblemen en -vragen => Topic gestart door: Ferdinand Bogman op 06 November 2025, 22:11:56
-
Een bekend probleem van de oude Fleischmann-rondmotor is de slijtage van de lagers, waardoor ze gaan gieren. Een probleem waar een druppel olie niet meer tegen helpt na een jaar of zestig. Door het Wohnzimmer AW is dit verschijnsel onderzocht (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=105265.msg3222373697#msg3222373697) en een daar getoond filmpje lijkt te demonstreren dat het lager zo ruim is geworden dat de as teveel kan bewegen, dwars op de draairichting.
Een radicale oplossing is een andere motor, maar van historisch materieel wil het AW zoveel mogelijk originele onderdelen behouden. Dat doel wordt het dichtst benaderd als alleen het lager vervangen wordt.
In de tropen gebruiken ze daarvoor koperen busjes (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=57778.msg3222416903#msg3222416903) die je schijnbaar in een viswinkel - pardon: een hengelsportzaak kunt kopen. De afdeling Inkoop heeft die in Nederland niet kunnen vinden, maar wel stalen busjes:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-0835-690d0e1f5820a.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-0835-690d0e1f5820a.jpg)
De machine die hier in beeld ligt, redt het waarschijnlijk nog wel met wat olie. Maar er liggen twee maten busjes klaar voor experimenten. Natuurlijk zijn er door de Versuchsanstalt nog praktische problemen op te lossen, zoals de passing en een manier om ze vast te zetten.
Het lijkt erop dat motorlagers meestal van messing zijn. En het gerucht gaat dat messing een beetje poreus zou zijn, waardoor smeermiddelen langer blijven zitten - of zoiets.
Daarom eerst de vraag: kun je stalen busjes gebruiken als motorlager?
-
Je kunt stalen busjes wel als lager gebruiken, maar die zullen sneller slijten. En dat komt doordat de as ook van staal is. De as en de bus hebben daardoor een zelfde oppervlakteruwheid, waardoor ze elkaar opvreten.
Dus toch maar weer messing nemen, of brons. De oppervlaktestructuur is anders dan van staal zodat ze beter over elkaar glijden.
-
Bedankt voor de toelichting, Klaas. De motoren hoeven niet nog eens veertig jaar mee te gaan, dus het is misschien een experiment waard.
Dat gerucht van poreus messing gaat waarschijnlijk over sinterbrons (https://nl.wikipedia.org/wiki/Sinterbrons), dat expres een beetje poreus is, met het doel smeermiddelen te absorberen en vast te houden.
-
Misschien kun je er ook een kogellager inzetten?
Wordt vaak bij Märklin locomotieven gedaan.
Mvg, Erich
-
Je kan ook overwegen om fosforbrons te gebruiken. Heeft een hoge slijtvastheid en goede glij-eigenschappen. Een staf van 4 mm en 1 m lang kost rond de €10,00, dus genoeg om tientallen locs aan te passen.
Staal zeker niet doen.
-
Modeltrein-motoren met kogellagers ken ik alleen van oude Rivarossi-modellen (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=115395.msg3222546532#msg3222546532). Is dat bij motoren van Märklin ook weleens aan de hand? En zijn die kogellagers los leverbaar? (Zal niet goedkoop zijn, vermoed ik.)
Ik zal ook eens kijken naar buis van fosforbrons.
-
https://nl.aliexpress.com/item/1005009062109783.html?pdp_npi=4%40dis%21EUR%211.89%211.75%21%21%2115.27%2114.11%21%402102f7a117501119094875565d1082%2112000047778686575%21affd%21%21%21&cn=EAIaIQobChMI3dn-mN_gkAMVk7GDBx3rkxshEAQYBSABEgINp_D_BwE&gad_source=1&gad_campaignid=23084895037&gbraid=0AAAAADprV07CZU2ZTCZQktTNdbyoKbtgQ&gclid=EAIaIQobChMI3dn-mN_gkAMVk7GDBx3rkxshEAQYBSABEgINp_D_BwE&aff_fcid=17eae54e2e3e4ff083bf3f5d02896e9c-1762542710322-08982&aff_fsk&aff_platform=api-new-product-query&sk&aff_trace_key=17eae54e2e3e4ff083bf3f5d02896e9c-1762542710322-08982&terminal_id=abf50b7e2cc24025be5994a67877d19f&afSmartRedirect=y
Mvg, Erich
-
En messing busjes hebben ze waarschijnlijk ook wel
-
Kogellagertjes kosten geen drol. Is bij marklin vrij eenvoudig, zal bij die fleischman motoren niet anders zijn.
-
Je kan de stalen bus ook vast zetten op het anker.
Dan zal deze in je uitgeboorde messing bus gaan draaien.
Ik weet alleen niet of je messing lager groot genoeg is om de stalen bus op te vangen?
Kees.
-
Het idee is origineel, daar had ik nog niet aan gedacht. Je maakt de as iets dikker zodat de speling wordt opgeheven. Maar dan moet ik het messing lager bijna twee keer zo ruim uitboren. Daarvoor is, denk ik, niet genoeg lager aanwezig. En als ik dat doe, ben ik bang dat de binnenwand van het messing lager niet zo mooi vlak wordt.
De as is 2,1mm dik. Ik moet nog verder zoeken, maar ben nog geen kogellagers met die binnendiameter tegengekomen.
-
Als je die as in een boorkop kunt spannen heb je die 0,1 mm er zo af.
-
Dat zou kunnen, maar ook dat mooie gladde stalen asje wil ik met mijn hobbygereedschap niet verklooien. Ik geef de voorkeur aan een kant-en-klare oplossing zoals de stalen busjes die ik al heb, of een passend kogellager.
-
Modeltrein-motoren met kogellagers ken ik alleen van oude Rivarossi-modellen (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=115395.msg3222546532#msg3222546532). Is dat bij motoren van Märklin ook weleens aan de hand? En zijn die kogellagers los leverbaar? (Zal niet goedkoop zijn, vermoed ik.)
Ik zal ook eens kijken naar buis van fosforbrons.
HAG modellen met motoren type 88 zijn allemaal standaard met kogellagers voorzien.
Met 16 HAG Loks nooit omkijken na.
Al mijn Marklin Loks heb ik omgebouwd met kogellagers. Komen uit de RC wereld.
Binnen diameter 1,5 mm buiten diameter 4 mm.
Teflon lager uit motorhuis drukken en kogellager er in.
Motorschild uitboren met centerboor 1,6 > 4 mm.
Kogellagers hebben meerdere voordelen.
1- rij je veel niet smeren blijft goed lopen.
2- rij je weinig olie verhard niet dus niet smeren
3- Koolborstels blijven droog.
3 vindt ik de belangrijkste voordeel!
Mvg, Johan
-
Anderhalve mm is te dun voor mijn Fleischmann-motoras. Maar het klinkt goed. Waar heb je die kogellagers vandaan?
-
Weet niet of ze nog hebben maar des tijds bij o.a Conrad
En zoals gezegd zoek in de RC wereld
Mvg, Johan
-
Weet je zeker dat het ankertje 2,1 mm is en geen 2 mm? (2,1 vindt ik een vreemde maat)
Voor jou meest geschikte lager op een fatsoenlijke website:
https://www.interwiel.nl/682-zz-kogellager-2x5x23-mm.html (https://www.interwiel.nl/682-zz-kogellager-2x5x23-mm.html)
Voor de Marklinnisten lagers per twee op een fatsoenlijke website:
https://www.toprc.nl/kogellager-chrome-metalen-dichting-1-5x4x2-mr681xzz-2st.html (https://www.toprc.nl/kogellager-chrome-metalen-dichting-1-5x4x2-mr681xzz-2st.html)
Voor Marklin motorschild op te boren is deze centerboor geschikt:
https://verspaning-shop.nl/nl/artnr/150951640/centreerboor-hss-eco-pro-1-6x4-0-mm-din-333a-60-international-tools (https://verspaning-shop.nl/nl/artnr/150951640/centreerboor-hss-eco-pro-1-6x4-0-mm-din-333a-60-international-tools)
Voor de Marklinnist nog even de waarschuwing controleer de collector af die aan de voorzijde geïsoleerd is.
Is dat niet het geval fabriceer een isolatie ringetje tussen het anker en lager om kortsluiting te voorkomen.
(Bij HAG zit ook een ringetje om kortsluiting te voorkomen)
Waarschijnlijk zijn er best wel meer lagers te vinden op de Alies en Temu dan wel Amazone site maar daar houd ik niet zo van
Mvg, Johan
-
Ik heb ook weleens horen zeggen dat de originele lager (die is niet van heel hard metaal gemaakt) vrij eenvoudig weer wat krapper gemaakt kan worden door er met een hamer op doorslag een subtiele tik op te geven. Dat zou ertoe leiden dat de lager iets krapper wordt en zo minder speling overhoudt op de as. Exit gegier.
Als je toch al van plan bent het onderdeel te vervangen, is dit wellicht een experimentje waard voordat je op "bestellen" klikt?
Eenzelfde truuk heeft mij ook opgeleverd dat ik een oud metalen tandwieltje weer steviger op de motoras kreeg. Maar met de tikken-op-te-ruwe-lager heb ik geen ervaring.
Iemand anders hier wel?
-
Geen goed idee lijkt mij voor klemmen wel maar voor een glijlager de maat verkleinen niet.
Je vervormd nooit gelijkmatig dus verklein je alleen maar bij het oppervlak de maat.
Voor een wiel die niet meer op een as klemt geeft ik erg eens een tik op het gat van het wiel met een kogeltje wat op het gat ligt.
Laatst had ik geen kogeltje voor handen het ik een passend verzinkschroefje in het gat gestoken, klapte met de hamer er op.
Niet ideaal maar de truck werkt wel.
Mvg, Johan
-
Ik heb ook weleens horen zeggen dat de originele lager (die is niet van heel hard metaal gemaakt) vrij eenvoudig weer wat krapper gemaakt kan worden door er met een hamer op doorslag een subtiele tik op te geven. Dat zou ertoe leiden dat de lager iets krapper wordt en zo minder speling overhoudt op de as. Exit gegier.
Grappig genoeg heb ik daar zelf ervaring mee (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=105265.msg3222399467#msg3222399467)! In dat geval was de vervorming niet gepland. Die T3 giert nu niet maar heeft nog maar weinig kilometers gemaakt sindsdien. Het gat is waarschijnlijk niet meer helemaal rond geweest, en daardoor ook krapper. Iets om op terug te vallen misschien, maar in eerste instantie zoek ik het toch in een elegantere oplossing.
Helemaal zeker van de asdikte ben ik niet: de schuifmaat geeft zelfs 2,2mm aan maar de busjes met 2,1mm passen er op, met nog altijd een beetje speling. Ik weet niet hoe goed mijn schuifmaat is (ook al veertig jaar oud) en wat de toleranties zijn van die busjes.
Misschien past zo’n kogellager van 2mm binnendoorsnede dan ook wel; bedankt voor de linkjes!
-
Weet je zeker dat het ankertje 2,1 mm is en geen 2 mm? (2,1 vindt ik een vreemde maa
De as dikte van de Fleischmann nieuwe ankers zijn 2,2 mm gemeten met een micrometer-of wel schroefmaat.
dat kunststof ringetje heb nog wel liggen.
Mvrgrty. Jo
-
Bedankt voor de bevestiging, Jo. Omdat ik veel oudere Fleischmann-motoren heb - en juist daar doet het probleem zich voor, vraag ik me af: wat was dan de asdikte van die oude motoren? En in welk jaar zit ongeveer de overgang?
Misschien heb ik gisteren wel de dikte van een moderne motoras gemeten, en de busjes om een oude gepast.
-
ook ankers die verzwaard zijn met lood door de fa. Fleischmann zijn de asjes 2,2 mm dik.
Ik heb nog geen andere dikte gevonden.
Grt Jo
-
Je leek te suggereren dat oudere motorasjes een andere maat hebben. Die van mijn vaders T3 uit de jaren 60 is ook 2,2mm.
Ik ben er nog niet achter hoe het kan dat die busjes geen 2,1mm zijn en heb geen boortjes of iets dergelijks om de werkelijke binnendiameter te bepalen.
-
Misschien ook een idee, om eens bij een klokkenmaker je licht op te steken. Mocht je er 1 in de buurt hebben, neem je het motorschild mee, en kan hij er een nieuw bronzen busje in persen. Bij klokken met uitgelopen lagergaten, noemen ze dit werkje "verbussen". Bij de "hobbyklok"in Heerhugowaard kun je ook lagerbusjes kopen. Zou niet voor een stalen busje gaan, want dan gaat je as van het anker ook sneller slijten, vandaar dat men ook kiest voor bronzen lagers.(of messing bij gebrek)
-
Jelle, bedankt voor de tip! Heerhugowaard is een beetje ver weg, maar hier in de buurt zit vast ook wel een klokkenmaker.
Ik vrees wel dat dat een dure grap wordt. Ik zie op de website van Hobbyklok “bouchons” (https://www.hobbyklok.nl/nl/klokonderdelen/bouchons/bergeon-brons/bergeon-bouchon-brons-b21-gat-oe-2-25-buiten-oe-4-50-hoogte-1-50-mm-inhoud-10-stuks/7171021) en een wijzerbus (https://www.hobbyklok.nl/nl/klokonderdelen/wijzers-toebehoren/wijzerbussen/urenwijzer/wijzerbus-voor-uurwijzer-gat-oe-2-3-mm/209157), voor een kleine € 20,-. En allemaal net niet 2,2mm wijd. Dat geldt ook voor de assortimenten lagerbussen (https://www.hobbyklok.nl/nl/search?query=lagerbus).
Voorlopig heb ik toch maar wat messing buis besteld via AliExpress. Als dat niet bruikbaar blijkt, ga ik eens buurten bij de plaatselijke klokkenmaker.
-
Prijs is wel voor tien stuks natuurlijk. Dat scheelt weer
-
Blij dat er mensen meelezen! Dat had ik helemaal gemist.
Het voordeel van die bouchons, wijzer- en lagerbussen is dat ze al een handige vorm hebben. Van een messing buis kan ik een busje afzagen, maar dan moet ik er zelf nog een kraag aanmaken. Misschien ga ik dan toch wel een paar van die dingen bestellen, als de grote pakketstorm is gaan liggen :).
-
Hoi Ferdinand.
Een klokkenmaker zal altijd een lagerbus moeten aanpassen naar de diameter van de astap (in jouw geval het motoranker) van het betreffende tandwiel.
De platine van het uurwerk wordt uitgeboord, een busje wordt daar in geperst, en met een "ruimer" wordt het lagergat precies op maat gemaakt.
Daarom zou mijn voorkeur ook sterk uitgaan om naar een klokkenmaker te gaan, als er 1 in de buurt is.
Die hebben het lagerbusje, en de juiste gereedschappen, om voor jou een perfecte lagerpassing in het motorschild te maken.
Kan niks zeggen over een prijs, maar uitgaande van een antieke klok die ik heb laten reviseren, waren de kosten voor het uurwerk compleet verbussen, in en uit elkaar halen, en olieën 150 euro.
1 lagerbusje inzetten en ruimen, zal dan niet de hoofdprijs zijn...
Zijn hier klokkenmakers met een modeltrein hobby? ;D
-
Ja hoor. ;D
-
Kijk. (y)
Vakmensen zijn er nog gelukkig. ;D
-
Voorlopig heb ik toch maar wat messing buis besteld via AliExpress. Als dat niet bruikbaar blijkt, ga ik eens buurten bij de plaatselijke klokkenmaker.
Grappig: om te voorkomen dat ze knikken onderweg vanuit China, heeft de leverancier van de messing buisjes ze vastgeplakt… aan een aluminium buisje van dezelfde lengte. (Gek genoeg zijn ze niet ín het buisje gestopt, wat ook had gepast.) Drie buisje voor de spotprijs van twee!
Maar deze buisjes hebben hetzelfde probleem als de eerder bestelde stalen busjes: de maat klopt niet. Ik heb voor de zekerheid twee diameters besteld: 2,1 en 2,2mm. Het Fleischmann-motorasje past echter in geen van beide! En volgens dit oude meetapparaat (nog van Opa Bogman (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=105264.msg3222390994#msg3222390994)), is het asje iets meer dan 2,15mm dik:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-0859-693c295d95e03.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-0859-693c295d95e03.jpg)
-
Dat zou dan toch in een binnengat van 2,2 moeten passen?
En wanneer je eerst het busje er in perst en daarna met een boortje van 2,2 na boort?
-
Wat te denken van een messing aslagertje van ø 2 mm?
Zelf gebruikte ik zo’n lagertje (axle bearing) om de fietsspaak, met een doorsnede van 2,0 mm, van een wisselbediening door te laten lopen. Voordeel van een ruimer is dat je heel voorzichtig wat materiaal wegschraapt. Net zolang proberen tot het past. Volgens mij is dat de werkwijze die je zoekt.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/image-693c2fe286805.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/image-693c2fe286805.jpg)
Groet,
Wolter
-
En volgens dit oude meetapparaat (nog van Opa Bogman (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=105264.msg3222390994#msg3222390994)), is het asje iets meer dan 2,15mm dik:
Volgens mijn professionele geijkte apparatuur 2,197mm. 8)
Getrokken buis met een binnendiameter is niet nauwkeurig. Logisch dat het niet past.
Gat in een bronzen bus van 2.2 zou moeten passen, mits de fabrikant de toleranties naar de goede kant aanhoudt; en het gat ook rond is.
Of de fabrikant verkoopt iets met een kleine ondermaat als het de bedoeling is dat het na montage naar de juiste maat geruimd wordt. Doen ze bijv. ook met klepgeleiders in een motor.
Bart
-
Getrokken buis met een binnendiameter is niet nauwkeurig.
Daar zit het ‘m in: de toleranties staan er niet bij maar zijn blijkbaar nogal ruim, ook voor die stalen busjes. Ik heb vanmiddag twee boortjes gekocht van 2,1 en 2,2mm. De dikste past ook niet in de ruimste messing buis, dus mijn meting klopt wel.
Tot nu toe zoek ik een zeer precies passend lager, ervan uitgaande dat dat nodig is: het gaat om een motortje dat met hoge toeren ronddraait. Daarom wil ik niet zelf een busje uitvijlen. Maar dan is waarschijnlijk duurder spul nodig. Misschien zo’n bouchon.
Aan de andere kant: ik heb genoeg oude motortjes om het uit te proberen. En intussen vraag ik me wel af waarom ze in Thailand geen last hebben van gierende Fleischmann-motoren? De busjes die Hans Grasmaijer gebruikte zijn volgens het zakje 2,4mm (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=57778.msg3222416903#msg3222416903), wat toch een slingerend asje zou moeten opleveren.
Ik heb wel een Utrechtse klokkenmaker aan de lijn gehad, die zegt dat ‘ie mijn trein wel kan verbussen ;) en vraagt om wat foto’s op te sturen.
-
Dat boortje van 2,2 mm heeft toch wel nauwe toleranties? Een keertje er doorheen halen en je bent er lijkt me
-
Tot nu toe zoek ik een zeer precies passend lager, ervan uitgaande dat dat nodig is: het gaat om een motortje dat met hoge toeren ronddraait. Daarom wil ik niet zelf een busje uitvijlen. Maar dan is waarschijnlijk duurder spul nodig. Misschien zo’n bouchon.
Ik heb het vermoeden dat je het iets te goed wilt doen. Zo nauw komt het allemaal niet, tis geen stoomturbine van 20000 pk...
-
Dat zou heel goed kunnen; ik ben wel een beetje perfectionistisch :). Uit dit experiment (https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=105265.msg3222373697#msg3222373697) leid ik af dat het zo nauwkeurig moet. Ik zal eens proberen op te meten wat de binnendiameter is van zo’n uitgelubberd lager.
Wie weet hoe dat diktemetertje heet? Volgens dat ding is het boortje iets minder dan 2,2mm (en iets dikker dan het motorasje). Dat zal zijn omdat de boormachine ook een beetje slingert. Ik ben benieuwd wat de tolerantie is van een gat dat je daarmee boort.
-
Dat heet een micrometer. ;D
Mvg Rieks
-
Het is een schroefmaat ( en ook nog een niet nauwkeurige), een micrometer meet in duizendsten ;D
De motoras mag best wat speling hebben,(een paar honderdsten) zodat deze nog geen graad kantelt in het gat. Maak je het te passend, zonder enige radiale speling, loopt de zaak vast.
In dit geval gaat te veel precisie tegenwerken.
Met de eerder getoonde conische ruimers kan je het gat op maat maken, met een boor niet.
Met een boor boor je een gat 0,2mm onder de maat en ruim je het gat stukje voor stukje groter tot de as licht kantelend in het gat past.
Consequentie van een conische ruimer is wel dat je gat ook conisch is maar dat werkt bij deze diameters in je voordeel.
Boven de vier mm. kan je beter cilindrische ruimers gebruiken maar dan moet je wel goed centrisch kunnen werken.