Kwarteren

[wob]

Wie heeft er ervaring met kwarteren?

Ik ben nooit 100% tevreden geweest over de loop van mijn BR 93 682 van Roco. In eerste instantie helde de loc achterover. Dat heb ik verholpen door de 3e en 4e drijfas wat hoger te leggen. Hiermee werden de rijeigenschappen al flink verbeterd. Door de horizontale stand werkten de contacten van de stroomtoevoer via de voorste loopas ook beter. Ook daardoor reed de loc beter.

Wat mij echter is blijven hinderen is dat de loc vooruitrijdend toch kleine schokjes bleef vertonen. Met een trein erachter werden deze schokken bij de laatste wagen versterkt zichtbaar.
Toch maar eens gekeken of het misschien met de kwartering te maken heeft.
Gewoon de wielen van de assen gehaald (de aspunten zijn zo klein dat je niet eens een poulitrekker kunt gebruiken), schildersplakband gebruiken om de wielen in lijn te houden en dan zo nauwkeurig mogelijk de wielen aan de andere zijde weer monteren. Resultaat: vergeet het maar. Nog beroerder dan het was.
Mij rest dan als enige de methode trial and error. Beetje pielen hier en dan daar en dan maar weer proberen. Op een gegeven moment leek alles weer redelijk soepel te draaien. De ultieme test is dan om het maar weer eens met motor te proberen.

Het leek in eerste instantie allemaal niet slecht. Helaas bleek de loc na een afstand van een paar meter steeds langzamer te gaan lopen. Met het wisselen van de rijrichting kwam de loc weer los, maar liep vervolgens ook in die richting weer langzaam vast.
Forceren helpt in zo’n geval niet (waarom trap ik daar elke keer weer in?). Het resultaat is dat ik nu een aantal tandwielen zal moeten vervangen.(Ik heb het gecontroleerd: Het schokkerige rijgedrag werd niet veroorzaakt door kapotte tandwielen!)
In het verleden had ik ooit een 1’E loc van Trix Express die steeds langzamer ging lopen. Daar begreep ik toen ook niets van. Misschien dat ook dat met de kwartering te maken had.

Mijn vragen:
-   Komt iemand van jullie het verschijnsel van vastlopen bekend voor?
-   En hoe gaat dat dan in z’n werk?
-   Hoe kun je feilloos kwarteren
-   Is daarmee het probleem verholpen of moet je juist een klein beetje onzuiver kwarteren voor een perfecte (of best haalbare) loop

Ik ben benieuwd.

Groet, Bas

[DHG500]

Dag Bas,

misschien dat onderstaande links je verder kunnen helpen?

http://www.geocities.com/steves_workshop/gauge1electric.htm

en
http://www.modelspoormagazine.be/newforum/topic.asp?TOPIC_ID=2403&whichpage=3#29696

[arjen]

Om te beginnen: bij die 93 kun je eenvoudig zien of de kwartering klopt. De drijfwielen hebben 16 spaken, dat is deelbaar door 4. Dus als het linkerwiel een kwartslag gedraaid is ten opzichte van het rechterwiel, lopen de spaken links en rechts nog steeds parallel aan elkaar. Heel simpel te checken door de complete drijfas even tegen het licht te houden.

Onzuiver kwarteren zou alleen kunnen helpen als je de loc altijd dezelfde kant op laat rijden. In elk geval kun je er tamelijk zeker van zijn dat hij na zo'n ingreep niet meer de andere kant op wil, dus liever niet doen.

Maar het is de vraag of de kwartering echt het oorspronkelijke probleem was. De kans lijkt me veel groter dat ergens een onderdeel van de schuifbeweging verbogen was, en in een bepaalde stand aanliep. Vaak is het heel lastig om zo'n fout te vinden. Wat wel eens wil lukken is heel langzaam proefrijden en kijken in welke stand de loc hapert. Dan de loc in precies die stand stilzetten, op de rails laten staan en heel voorzichtig aan alle stangen voelen met een cocktailprikkertje om te kijken of er eentje klemt. Vaak is het daarna met een beetje bijbuigen al opgelost.
Een andere mogelijkheid is dat een van de wielen scheef op de as zat.
Aangezien je de wielen inmiddels van de as hebt gehad, is het wetenschappelijk gesproken niet meer na te gaan wat er precies aan de hand was... ik kan alleen maar hopen dat je het ding weer correct in elkaar krijgt. Wielen lostrekken moet je ook echt alleen maar doen wanneer je zeker weet dat daar het probleem zit!

Wat het steeds langzamer lopen betreft: dat klinkt meer als een probleem met de motor. Roco schijnt een tijdlang een probleem te hebben gehad met een te zachte kwaliteit koolborstels waardoor de collector sterk vervuilde. Wellicht zit in deze 93 ook zo'n exemplaar.

Arjen.

[Klaas Zondervan]

Je kunt nog een stap verder gaan dan Arjen voorstelt. Laat alleen de koppelstangen zitten haal alle overige stangenwerk er af. Dat heb je bij een elektrisch aangedreven stoomloc niet nodig om het te laten werken.
Laat de loc zo rijden en kijk of het probleem er nog steeds is. Zo ja, dan zit het dus echt in de kwartering.

Je kunt controleren of de kwartering goed is door aan 1 kant de krukpennen van de middelste assen er uit te schroeven (als de constructie dat tenminste toelaat). De koppelstang aan die kant zit dan alleen nog op de voorste en de achterste drijfas vast. Draai de wielen zo dat de andere koppelstang, die nog op alle assen vastzit, in de onderste stand staat. De gedeeltelijk losgedraaide koppelstang ligt dan halverwege, dus ter hoogte van de wielassen. Controleer of deze precies horizontaal ligt, d.w.z. evenwijdig aan de spoorstaaf. Lijkt een beetje spartaanse methode, maar als de koppelstang ook maar een klein beetje uit de lijn ligt zie je dat. Ligt de koppelstang uit de lijn, dan is er al een kwarteringfout tussen de voorste en de achterste as.

Als de koppelstang wel horizontaal ligt, controleer dan of de krukgaten in de middelste assen (waar de krukpennen er uit zijn) precies achter de gaten in de koppelstang liggen. Liggen de gaten niet recht achter elkaar, dan is dat wiel niet goed gekwarterd.
Wat ook nog mogelijk is, is dat één van de koppelstangen gebogen is. De gaten in de koppelstang moeten echt strak op één lijn liggen.

Voor het precies kwarteren heb je eigenlijk een mal nodig. Die zijn in de handel, maar je hoort er niet veel van omdat er maar weinig mensen zijn die zo'n ding kopen. Je kunt zo'n mal ook zelf maken. Ik heb net even zitten googelen, maar kon niet zo gauw een goede afbeelding vinden.
Als je zelf op zoek gaat dan heb je de meeste kans als je Engelse zoektermen gebruikt, b.v. quartering jig.

[wob]

Heren, dank voor jullie reacties.
Ik kan er wel wat mee. Inmiddels denk ik meer zicht te hebben op het vastlopen. De koppelstangen bestaan bij dit model niet uit een stuk, maar zijn in 3en gedeeld. De 2e as wordt door de motor aangedreven (in werkelijk is de 3e as de drijfas). Het probleem doet zich voor bij de 2e as. De koppelstang zit daar "dubbel" op het wiel. Het zeskant-schroefje zit zo kort op de koppelstangen dat deze zich op het linker wiel vastdraait wanneer de loc vooruit rijdt. Achteruit rijdend zou ie zich op het rechter wiel vast kunnen draaien. Op de 3e as speelt dit niet omdat deze, als drijfas volgens het voorbeeld, anders geconstrueerd is. Wat mij dus te doen staat is het zeskant-schroefje van de 2e as op de juiste hoogte te fixeren. Dat ga ik pas doen als ik voldoende overtuigd ben dat de wielen optimaal gekwarteerd zijn.
Eerst moet ik ook nog aan nieuwe tandwielen zien te komen.
Ja, Arjen, bezint eer ge begint. Ik heb in de loop van de tijd al heel wat zaken gemold, maar ook weer gerepareerd. Mijn ervaring is dat je soms wat risico moet nemen, anders kom je niet verder. Anders blijf ik me toch maar ergeren. Ik pruts de loc wel weer in elkaar en verwacht dat het rijgedrag op z'n minst weer op het oude niveau komt. Maar of ik nu de oorspronkelijke oorzaak van het schokkerige gedrag op het spoor ben betwijfel ik ook.
Dat probleem met de motor ken ik ook uit eigen ervaring. Een eerder exemplaar van dit model liep bij mij al na een half uur rokend vast. Gelukkig kreeg ik toen mijn geld terug. Dit is mijn 2e exemplaar en ook dit dreigde indertijd vast te lopen. Toen heb ik de motor een nacht lang in de wasbenzine gedompeld. Sindsdien heb ik die problemen in ieder geval niet meer gehad. Maar het is wel een model dat je heel goed in de gaten moet houden. (Net zo als het grote voorbeeld een maar heel matige constructie. Desondanks heel "oer", maar dat is een kwestie van smaak)

Groet, Bas

[stig]

Ik zou zeggen gooi d'r meteen een setje Weinert wielen tegen aan, dat maakt de loc een stuk mooier.

foto: http://www.modellbahnfrokler.de/modell/br93.5-rp25-aufmacher.jpg

beschrijving: http://www.modellbahnfrokler.de/umbau/br93-rp25.html

Hij vat de ombouw wel mooi samen:

Die Fahreigenschaften sind mit den neuen Rädern nicht schlechter als vorher.

[wob]

Ja, daar droom ik nou ook van. Alleen wordt de inzet op mijn baan erg beperkt vanwege de RP25 flenzen. En "NEM-Räder gibt 's nicht" had ik al eens nagevraagd 

Groet, Bas

[stig]

Waarom zou dat ernstig beperkt worden?

[wob]

In mijn "ondergrondse" liggen nog ouderwetse F* wissels, profielhoogte 2,7mm, met van die grote gaten bij het puntstuk. Volgens mij krijg ik daar ontsporingen. Op het nieuwste gedeelte ligt Peco 1,9mm. Daar is inzet geen probleem.

Groet, Bas

[Klaas Zondervan]

Bas, je geeft het zelf al een beetje aan: de hoogte van het railprofiel is niet het eigenlijke probleem. Het gaat om de breedte van de groeven in het puntstuk. Je ziet vaak dat die groeven breder zijn dan volgens de NEM zou moeten, en daardoor kunnen de wielen in het gat vallen. Om dat te voorkomen leggen de fabrikanten een verhoging in de groef waar de flenzen op rijden. Maar dat werkt dus alleen maar met flenzen die de NEM hoogte hebben.
Je kunt je wissels geschikt maken voor RP-25 wielen door de groeven smaller te maken, b.v. door stripjes polystyreen tegen de vleugelrails te plakken. Dan maak je het gat korter en kan het wiel er niet meer in vallen.
Voor de correcte maatvoering, zie NEM310

[wob]

Inmiddels heb ik nieuwe tandwielen. Gisteren en eergisteren ben ik flink bezig geweest om de kwartering opnieuw te controleren en om de loc weer gemonteerd te krijgen. Vooral dat laatste was een heidens karwei. De stroomafname via losse pennen is niet echt handig. Op een gegeven moment de gaf de loc vooruit rijdend kortsluiting zodra ik de kap vastschroefde. Om dat te verhelpen ben ik uren bezig geweest. Ik denk dat hem al met al wel 20 keer in en uit elkaar heb moeten halen, voordat alles weer naar behoren functioneerde. Nog even afezien van afbrekende onderdelen. Ik was van plan om een decoder in te bouwen, maar dat laat ik nu voorlopig wel even uit m'n hoofd.

Jullie hebben me wel geholpen met tips over kwarteren. Uiteindelijk heb ik een haaks assenkruis op een wit vel papier getekend. Door de wielen heenkijkend kun je dan aan de hand van het contragewicht de wielen aardig zuiver richten (contragewichten haaks op elkaar). Per saldo loopt de loc nu een fractie beter. Het grootste probleem zit denk ik ergens anders. De drijfas van het model heeft een antislipband die een rustige loop niet bevordert. Verder helt het model naar achteren over. Lelijk. Maar ook de stroomafname via de voorste loopas wordt hierdoor nadelig beïnvloed. Daarom heb ik de 2 achterste gekoppelde assen verhoogd door er een papiertje tussen te leggen. Hierdoor is de drijfas iets vrij komen te liggen van de rail. Het klinkt allemaal wat amateuristisch, maar de rijeigenschappen zijn per saldo toch flink verbeterd. Bovendien lligt de loc nu mooi horizontaal op het spoor.

Als ik dan lees dat bij Weinert-wielen de rijeigenschappen niet slechter worden, dan heb ik er weinig vertrouwen in dat deze bij mijn exemplaar een verbetering te zien geven. Als je het mij vraagt deugt de basisconstructie van de loc gewoon niet. In de winkels heb ik wel meer van deze locs gezien die achterover helden. Misschien dat later series van het model beter zijn?

Als je opvulstukjes gebruikt t.b.v. RP25-wielen in wissels, kunnen je NEM-wielen daar dan nog wel doorheen? (In mijn nieuwste deel heb ik Peco-wissels code 75 liggen. Die zijn in ieder geval wel voor beide geschikt).

Groet, Bas

[stig]

En gaan je NEM wielen wel door dat Peco wissel? Dan kun je die maten aanhouden. Yanks doen ook vaak die "gap" smaller maken door styreen ertussen te lijmen. Zij rijden allemaal op RP25...

[Klaas Zondervan]

Let wel: de flenzen van RP-25 wielen zijn lager dan NEM flenzen, maar ze zijn even breed.
Ik heb al eerder verwezen naar de NEM 310. Als je die maatvoering aanhoudt voor de groeven in de wissels, en je zorgt dat de wielen op een as ook op de correcte afstand staan, dan gaan zowel NEM wielen als RP-25 wielen probleemloos door zo'n wissel.