BeneluxSpoor.net forum
Wat zijn we aan het bouwen? => Werkspoor => Topic gestart door: MathynK op 25 April 2024, 20:11:23
-
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-012-662a9bfa396b3.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-012-662a9bfa396b3.jpg)
Deze keer eens geheel iets anders bij mij op het bureau, namelijk een drietal bouwsets van tijdperk 1 rijtuigen. Het zijn drie sets die uitgegeven zijn door MKmodelbouwstudio's. Helaas is er over Nederlands tijdperk 1 maar weinig te vinden op het forum en Google, daarom neem ik jullie graag mee met de bouw met de hoop dat er een nieuw informatief topic gaat ontstaan. Een gedeelte is inmiddels al gebouwd, maar het overgrote deel bestaat nu nog uit plat messing. De drie bouwdozen hebben de artikelnummers HSM-01k, HSM-02k en SS-05k.
Allereerst de tussentijdse resultaten van de bouwdoos HSM-02k set. Deze set rijtuigen beeld een stam uit in de jaren 1885-1915.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-003-662a96ef5576d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-003-662a96ef5576d.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-001-662a96f4289ca.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-001-662a96f4289ca.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-002-662a96f6e48f4.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-002-662a96f6e48f4.jpg)
Dit is de tussenstand. Daarbij moeten er nog een aantal details toegevoegd worden. Zo missen de dakleidingen van de gaslampen nog op het dak en komt er na het zandstralen nog een gastank onder het chassis. Bijna alle rijtuigen hebben een remwerk gekregen omdat na 1885 vrijwel alle rijtuigen van doorlopende remleidingen en remwerk waren voorzien.
Op de stelbalk komen nog wat extra details in de vorm van een luchtslang en kettingen met haken. De veiligheidskettingen kwamen te vervallen bij het gebruik van een veiligheidskoppeling. Van Maykel Kastelein kreeg ik daarover de volgende informatie: veiligheidsschroefkoppelingen dateren van ca. 1890 tot 1948. Bij het plaatsen van deze koppelingen werden veelal de kettingen met haken afgenomen. Deze zijn dus alleen te combineren met de standaard schroefkoppelingen. Tot uiterlijk 1905 zie je deze combinatie nog sporadisch voorkomen. Daarna zijn alle wagens aangepast of afgevoerd. De laatste veiligheidskoppelingen zijn in de jaren '60 verdwenen bij het afvoeren van het oude materieel. Door het plaatsen van de kettingen dateert de rijtuigenstam die ik bouw automatisch tussen circa 1885-1890.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-011-662a9b949ccfa.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-011-662a9b949ccfa.jpg)
Nu bouw ik meestal niet alleen de kit, maar kijk ik verder naar mogelijkheden om meer details aan te brengen. Eén van de dingen die gelijk opvalt is het ontbreken van de dakgoten. Ook bij MKmodelbouwstudio's zie je deze er niet op. Alle rijtuigen hadden destijds dakgoten die pas later in de 20e eeuw zijn verwijderd. Tussentijds zijn de afvoerpijpen af en toe al wel ingekort. Een leuk detail om toe te voegen, maar wel lastig om te realiseren. Een eerste proef bestond uit het passen van wat U-profielen. Uiteindelijk bleek na wat rekenwerk en passen en meten van verschillende afmetingen dat een U-profiel van 1,0x0,5mm het beste past. De wanddikte moet daarbij zo dun mogelijk zijn. Ik twijfel nu nog om bij Hassler-Profile te bestellen met een wanddikte van 0,2mm of bij Knupfer met een wanddikte van 0,15-0,17mm. Bij beide nog niet eerder profielen besteld. Wat zijn jullie ervaringen? Hieronder een eerste proef:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-006-662a98f8e5e3d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-006-662a98f8e5e3d.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-007-662a98f93fc95.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-007-662a98f93fc95.jpg)
Volgens de bouwtekeningen zit er onder de goot nog een geprofileerde draaglijst. Zo'n volledige profiellijst is niet te realiseren, maar een messing draad van 1,0mm dikte eronder plaatsen geeft al een heel goed beeld:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-005-662a98f8f2bff.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-005-662a98f8f2bff.jpg)
Hieronder wat voorbeelden van de bouwtekeningen:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-009-662a99e2cc5d6.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-009-662a99e2cc5d6.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-008-662a99e2d4d0d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-008-662a99e2d4d0d.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-010-662a99e376f15.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-02k-010-662a99e376f15.jpg)
Drie uitsneden van HSM bouwtekeningen uit het Utrechts Archief, geraadpleegd in maart 2024.
Dat wordt dus bestellen en plaatsen. Eerst even verder met de HSM-01k set. Daarover binnenkort meer.
Groet, Mathyn
-
Hoi Mathyn,
Zo te zien ben je druk geweest de laatste tijd! Leuk project en inderdaad weer eens iets anders dan het gangbare materieel (y)
Ben benieuwd naar het resultaat van het superen dat je gaat doen.
Één kritische noot: ik zie dat je op het postrijtuig zowel een dakventilator voor gasgloeilicht als eentje voor persgasverlichting hebt geplaatst. Het komt op mij wat vreemd over dat beide verlichtingssystemen naast elkaar zouden zijn gebruikt. Ik kan mij natuurlijk vergissen, maar volgens mij moeten er drie ventilatoren voor gasgloeilicht op.
Pas ook op als je de veiligheidskoppelingen gaat maken: in de bouwbeschrijving staat de 2e haak precies verkeerd om getekend. Als je de haak naar voren trekt (van het rijtuig af) moet de opening van de haak aan de onderkant zitten.
Grtz, Ton
-
Hoi Ton,
Scherp opgemerkt! Van de juiste lampen ontbreken er 2 en er zat 1 verdwaalde persgaslamp bij. Voor het gemak om die niet kwijt te raken wel even op het dak gezet. In augustus ga ik twee lampen bij MK halen. Alle daklampen zitten nu los ivm spuitwerk en verlijm ik naderhand. De lampen hadden een afwijkende kleur tov het dak. Dus dat scheelt straks afplakken.
Groet, Mathyn
-
Mooie stam rijtuigen Mathyn (y)
Heb je wel een HSM locomotief die daar voor past ;D?
-
Mathyn,
Wandlijsten en goten pas ik ook toe op mijn modellen.
De wandlijst simuleer ik door over de wanden een U profiel (1x0,6) te leggen ( ezelsoren ff erdoor frezen)
Voor de goten gebruik ik 0,1mm messing plaat . daarvan maak ik een L profieltje. Strip van +-4mm breed en hiervan wordt 1mm haaks omgezet. Dan het dak erop leggen zodat er de breedte van de goot er uit steekt, vastklemmen en de gleuven voor de ezelsoren erdoor boren..
Montage, neem de wanden, U-profiel erop, goot erop, dak erop en vastklemmen die hap en als je de gaten goed hebt, dan wordt het precies uitgelijnd.
Het is een mooie gevarieerde set om te bouwen suc6
PS, dat post-wagentje heeft geen goten volgens mij. Op de tekening van de verbouw tot postrijtuig is de zien hoe men de constructie en montage van het bolle dak heeft gemaakt en hierop is geen dakgoot aanwezig.
Caspar
-
@Adriaan, dankjewel! Ik heb (nog) geen HSM locomotief... Maar deze stam bouw ik voor iemand anders. Dus, probleem opgelost ;) ;)
Als ik nog eens voor mijzelf zo een stammetje bouw dan wordt het een NS rijtuigenset. Het is wel verleidelijk...
@Caspar, dankjewel voor je feedback. Heel fijn om te lezen. Wat bedoel je met ezelsoren? De korte regenwater afvoertjes die onderaan bij de uiteinden uitsteken?
Jouw principe van een L-profiel vind ik zo slecht nog niet. Het grootste probleem van het U-profiel vind ik de hoogte. Bij een L-profiel heb je dat natuurlijk niet. Ik denk dat ik beide ga bestellen en dan even kijk wat ik het mooiste vind. Je bouwvolgorde denk ik te begrijpen, maar mocht je het met een foto kunnen verhelderen dan is dat wel fijn.
Ik denk dus dat het postwagentje in de variant met bol dak wel goten heeft. Kijk maar op een uitsnede van onderstaande tekening van Maykel:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-001-663152ce6d75a.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-001-663152ce6d75a.jpg)
Daarmee gelijk een nieuwe vraag: ik bouw nu met de HSM-01k set dit kleine wagentje als B (en niet als P). Ik heb daarbij wel kopwanden met dubbele ronding en 'bol' dak in de set. Als ik de handleiding en tekening van Maykel lees zou ik zeggen dat dit fout is. Klopt mijn vermoeden? In dat geval zal ik de kopwand bovenzijde moeten afslijpen tot een flauwe radius. Ik heb het gevoel dat het dak ook binnen de wanden moet liggen.... Maar de info is summier en foto's kan ik niet vinden. Kleine kans ook dat die bestaan. Hieronder zie je de ets:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-002-66315427e2dd7.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-002-66315427e2dd7.jpg)
Daarbij hier een lijn van de dakradius die ik denk dat het moet zijn:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-003-6631544055f77.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-003-6631544055f77.jpg)
Groet, Mathyn
-
Hoi Mathyn,
Volgens mij klopt jouw vermoeden inderdaad. Onderstaand een aantal afbeeldingen uit Het Utrechts Archief, waar je misschien iets aan hebt:
De eerste afbeelding komt uit het materieelalbum 1878 van de HIJSM en laat (bovenste tekening) de B1 en B4 zien, met een flauw gebogen dak dus.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-B1-4-1878-66321b3e5920e.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-B1-4-1878-66321b3e5920e.jpg)
De tweede komt uit hetzelfde materieel album en laat (ook weer bovenste tekening) de B14 zien na verbouwing tot P.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-P14-1878-66321b46bf431.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-P14-1878-66321b46bf431.jpg)
De laatste komt uit het materieelalbum van 1884 en laat (onderste tekening) de P401 zien na aanpassing van het dak; de versie die in de doos zit.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-P401-1884-66321b5365365.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-P401-1884-66321b5365365.jpg)
Grtz, Ton
-
De website zegt ;
Set HSM 01 bevat het afgebeelde rijtuig echter als "standaard" 2e klasse, met plat en niet ingericht voor postvervoer.
Set HSM 02 bevat het afgebeelde postrijtuig met tonnendak.
Dit rijtuig is NIET los verkrijgbaar!
Jij heb dus gewoon de verkeerde kopwanden gekregen (en waarschijnlijk ook een ander dak ) , gewoon even omwisselen dus .
-
@Mathyn Leuk draadje dit, en mooi werk, leerzaam. Altijd weer nieuwe details...
@ Ton Dank voor die plaatjes!
-
Als je de constructietekening ziet van de B1, 4 dan staat daarop de verbouwing ingetekend zonder gootwerk.
MK ? en hierboven zijn matboektekeningen welke vaak niet 100% overeenkomsten hebben met de werkelijkheid. Het zijn gewone overzichtstekeningen
MK-Sets zijn van ver voor 2015, het jaar waar alle constructietekeningen zijn gedigitaliseerd.
Volgens constructie tekening voor mij als B1, 4 plat dak & als P 401 Bol dak zonder gootjes.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-P401dak-66324bf050afe.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-P401dak-66324bf050afe.jpg)
======================================================
Hoe ik gootjes maak voor rijtuigen wanneer nodig,
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/MK-daklijst-66324c8741b2f.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/MK-daklijst-66324c8741b2f.jpg)
-
@Ton, bedankt voor de uitsnedes uit het materieelalbum. Het stomme is dat ik die van de NS regelmatig raadpleeg, maar niet had bedacht dat er misschien nog eentje van de HSM zou zijn... Zo zie je maar weer dat ik mij nu in een voor mij nog redelijk onbekend tijdperk begeef. Heel fijn om dus dit soort tips te krijgen!
@Ronald, bedankt. Ik zie het inderdaad ook staan. Heb er maar een mailtje aan gewaagd, en anders regel ik het in augustus tijdens de beurs in Houten.
@Jan, bedankt. Daarom vind ik het ook altijd leuk om dit soort onderwerpen met elkaar te bespreken. Het is áltijd leerzaam ;D
@Mar-cas, dat is dus de laatste en overduidelijke bevestiging dat het een bijna plat dak moet zijn. Ik leg het rijtuig dan nu even aan de kant en ga verder met de volgende. Bedankt voor je toelichting wat betreft de gootjes. Ik ga maar L en U profielen bestellen om eens te zien wat het mooiste uit gaat komen bij de rijtuigen die ik al gebouwd heb.
Overigens ben ik wel benieuwd waar je deze tekening heb gevonden. Misschien kijk ik met mijn neus, maar in het archief 921:Nederlandse Spoorwegen; Rollend materieel, >> 1. Hollandse IJzeren [...] >> en dan bij personenrijtuigen kon ik hem niet vinden... Gebruik jij nog een andere toegang?
Groet, Mathyn
-
Enige jaren geleden heb ik De B1-4 en P14 van HUA bij de HSM gedownload en als ik me het goed herinner was er toen een archief met verzamel tekeningen van de breedspoor wagens. Die zocht ik al eerder wederom maar die kan ik niet meer vinden.
Bijna alle tek van HUA heb ik bij de Exif gegevens de herkomst vermeld, deze niet. Hij is dik 5MB maar ik kan hem als ik tijd heb ff op G-drive zetten en je een link sturen. Je roept maar,
-
Caspar,
Als ik de tekening van jou zie is dat ook een goede methode om geleiders (boven en onder) voor een schuifwand in een goederenwagen te maken.
Ik heb de tekening opgeslagen in het mapje tricks &tips. Dus bedankt.
-
Mathijn, heb foto van de onderzijde genomen waarrop de wandlijst en goot zichtbaar zijn, het frame van de bovenpanelen blijft nog zichtbaar en het Uprfieltje brengt wat meer perspectief in de wand.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM52-663f21e841e09.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM52-663f21e841e09.jpg)
-
Enige jaren geleden heb ik De B1-4 en P14 van HUA bij de HSM gedownload en als ik me het goed herinner was er toen een archief met verzamel tekeningen van de breedspoor wagens. Die zocht ik al eerder wederom maar die kan ik niet meer vinden.
Bijna alle tek van HUA heb ik bij de Exif gegevens de herkomst vermeld, deze niet. Hij is dik 5MB maar ik kan hem als ik tijd heb ff op G-drive zetten en je een link sturen. Je roept maar,
Hmm het is dus zo gek nog niet dat ik het niet kan vinden in de inventaris lijst. Wel maf!
Je dakdetails zien er erg goed uit. Het lijstje onder de goot is mooi subtiel. Bij de gebouwde wagens ga ik het (denk ik) met een stukje messing staf doen om het lijstprofiel na te bootsen, maar bij toekomstige wagens ga ik ook zeker een U-profiel proberen.
Groet, Mathyn
-
Het is al weer een tijd geleden, maar ik heb intussen niet stilgezeten. Een tweede rijtuigenstam is inmiddels bijna klaar. Ik ben nu met de laatste puntjes op de spreekwoordelijke i bezig voordat ik het ga zandstralen. Vorige keer liet ik vooral het eindresultaat zien. In dit bericht vind ik het leuk om wat meer over de bouw te vertellen. Maykel maakt een vernuftig onderstel waar je met een paar simpele vouwen een driedimensionaal voorwerp krijgt. Het bouwt erg prettig en voordat je het weet heb je al een leuke basis op je bureau staan.
Elk rijtuig komt slechts met een handvol messing. Een onderstel, wat losse onderdelen, wanden en een dak. Meer dan dat is het ook niet.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-004-66fc10bb3f891.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-004-66fc10bb3f891.jpg)
Ik kies er altijd voor om zoveel mogelijk onderdelen plat te monteren. Aspotten en veerpakketten plaats ik dus voordat het onderstel gevouwen wordt. Zodra al die onderdelen erop zitten worden de bufferbalken als eerste haaks omgezet. Daarna de twee stelbalken met scheenplaten. Als alles haaks zit soldeer ik het dan vast en is het tijd voor de trappetjes en bufferhulsen. Overigens zitten bij de HSM01-kit resin bufferhulsen i.p.v. messing exemplaren. Deze komen er na het zandstralen pas op. Ik heb nog nooit resin gestraald, maar het lijkt mij geen succes...
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-005-66fc10bde0dea.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-005-66fc10bde0dea.jpg)
Zo heb je dus al snel een onderstel. Op de bufferbalk komen nog een paar extra details zoals een remslang en ogen voor de veiligheidskettingen. Bij messing buffers zet je er dan nog een imitatie bufferplaat op, maar bij de resin buffers zit dit aan de buffers gegoten.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-006-66fc10bff20c9.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-006-66fc10bff20c9.jpg)
De buitenste treeplank steunen zijn te lang. Ik knip ze af en buig ze in de goede richting. Daarbij laat ik een klein stukje aan de onderkant van de treeplank uitkomen. Dit zorgt voor een aanzienlijke verbetering van de stabiliteit van de treeplanken. De rest van de treeplanken buig je mee vanuit de tweedimensionale ets. Dit soort vouwnaden zijn altijd kwetsbaar. Om ook die te verstevigen breng ik op elke plek nog een klein beetje tin aan. Hier zie je later helemaal niks meer van, én het komt de stevigheid echt ten goede. Dit doe ik overigens ook met de bovenste treeplanken, want die hebben helemaal te neiging om scheef te gaan staan. Mocht er een keer een uitschieter komen met een dikke klodder tin dan vijl ik dit natuurlijk deels weer weg.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-007-66fc10c2308c9.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-007-66fc10c2308c9.jpg)
-----
Alle handgrepen, klinken en deurstoppers monteer ik vooraf al op de zijwanden. De zijwand plaats ik in een kleine bankschroef zodat deze nergens naartoe kan. Op deze manier kan in vanaf de linkerkant eenvoudig onderdelen erin steken en aan de binnenzijde (rechterkant) vast solderen. Voor linkshandigen zal dit waarschijnlijk wel andersom zijn ;).
Onderop de zijwand komt nog een extra strip messing. Maykel omschrijft dit als een imitatie van een extra draagbalk, maar het is ook voor extra stevigheid van de zijwand. De strip moet zo'n 1-1,5mm onder de zijwand uitsteken. Ik gebruik hier meestal resterende stukjes messing van etsfrets voor. Je merkt naderhand dat de wand een stuk steviger is. Het wiebelige is er echt wel vanaf.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-009-66fc12e0d7c49.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-009-66fc12e0d7c49.jpg)
Ik heb geen foto van het samenstellen van de wanden, maar dit is niets anders dan vier wanden haaks op elkaar solderen. Alle binnenliggende daken kan je goed positioneren door kleine boorgaatjes in de zijwanden. Steek van de ene naar de andere kant een 0,5mm draad door de wand en leg daar het dak op. Deze valt dan overal even ver binnen de wanden. Van binnenuit solderen en daarna de draden eruit halen. De boorgaatjes vallen later achter de profiellijst weg. De profiellijst is een messing draad met 1,0mm diameter (komt mee in de kit). Deze knip ik op maat waarbij de uiteinden in 45 graden verstek staan. De draad soldeer je in de horizontale groef die in de zijwanden en kopwanden loopt.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-015-66fc1428e2eb3.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-015-66fc1428e2eb3.jpg)
En dan heb je uiteindelijk zo een wagentje staan. Dit wordt een derde klasser met remstoel.
Volgende keer meer over het interieur. (y)
Groet, Mathyn
-
Leuk ding Mathyn (y). Dat smaakt naar meer.
Grtz, Ton
-
Mooi gedaan en duidelijk uitgelegd.
Valt me wel op dat dit weer een heel andere dak constructie is dan de overige 2 assers van MK .
(Deze ligt klaar om af te halen in Houten , dus nog niet kunnen bekijken )
-
mooi gebouwd ook, ziet er goed uit
Groeten Arjen
-
Ik zeg: lekker bezig zo (y) (y)
Rob
-
Mathyn, wat gebruik je voor de opstaande dakrand?
Volgens tekening is die 50mm hoog en gezien de afvoerpijp van 0.5mm, denk ik dat je nogal ruim in de hoogte zit.
Je schiet al op (y)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/Screenshot-2024-10-01-205241-66fc45128f676.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/Screenshot-2024-10-01-205241-66fc45128f676.jpg)
-
Dank allemaal! Caspar, ik heb daar niks extra’s voor gebruikt. De kop- en zijwanden hebben de opstaande rand mee geëtst. Het dak valt binnen de wanden. Door een aantal gaatjes in de zijwand waar je een pennetje in steekt kan je het dak goed positioneren en valt het dus bij alle wagens op exact dezelfde plek. Bovendien helemaal recht. Enige aandachtspunt is dat de dakronding echt gelijk moet zijn aan de ronding van de kopwand, want een minimaal verschil valt gelijk op. De hoogte is dus niet door mij bedacht, maar zo bedoeld in het ontwerp van de etsplaat. Of het goed of fout is, dat is dan een tweede. Ik denk eerlijk gezegd dat je af en toe een kleine concessie moet doen. Een iets hogere dakrand oogt dan misschien wel beter. Eén halve millimeter strak uitmeten is niet niks. Bovendien vult het zich weer gedeeltelijk op met verf en straalgrit als je er een imitatie zanddak van maakt. Dan wordt de opstaande rand automatisch weer kleiner.
Groet, Mathyn
-
Het is weer de hoogste tijd voor een update. De afgelopen tijd heb ik niet stilgezeten. De HSM-01 set is gestraald en staat inmiddels in de basiskleuren. Dit project is in veel opzichten wel een primeur. Zo gebruik ik mijn nieuwe compressor, nieuw gereedschap voor zandstralen en een nieuwe ultrasoonreiniger. Nou dat bevalt echt uitstekend. Schoonmaken, stralen en spuiten wordt bijna een feest. ;D
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-026-673babfa79e6e.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-026-673babfa79e6e.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-027-673babfa72cf0.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-027-673babfa72cf0.jpg)
Maar goed, het gaat hier over de rijtuigen. De onderstellen en kappen heb ik eerst gestraald en goed schoongemaakt. Daarna heb ik de resin gietdelen met secondelijm gelijmd. Deze heb ik wel ontvet voordat ze geplaatst werden. Ik durfde de resin delen niet te stralen. Bovendien hecht de secondelijm veel beter op gestraald messing in plaats van glad messing. Daarna konden de onderstelletjes in de zwarte motip primer. Toen ik bij de beremde wagen de resin remblokken wilde plaatsen kwam ik erachter dat ik er 4 te weinig heb. Volgens de tekening van Maykel horen er twee remblokken per wiel en ik had er in totaal maar vier. Met styreen en imitatie klinknagels heb ik er vier nagemaakt. Daarna heb ik deze op het remwerk gelijmd. Eenmaal zwart gespoten zie je geen verschil meer.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-028-673bacce9419f.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-028-673bacce9419f.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-029-673bacce9aa6a.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-029-673bacce9aa6a.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-030-673baccf3f819.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-030-673baccf3f819.jpg)
Daarna was het de beurt aan de kappen. Geheel volgens de voorschriften van Maykel gebruik ik RAL 6012 bronsgroen en RAL 8017 chocoladebruin. De eerste spuitlaag was een waas zwarte primer bij gebrek aan een andere kleur. Daarna spoot ik het groen en het bruin op de kappen met Duplicolor Acryl. Helaas was ik niet tevreden over de kleuren. Het oogde mij veel te donker. Ik dacht aan het verhaal van Frits(T) waarin hij vertelde dat motip stoomlocgroen veel mooier kleurde op een zwarte primer dan op een lichte primer. Daarom had ik het vermoeden dat de zwarte primer hier ook wel eens schuldig kon zijn, maar dan in negatieve zin. Maakte het de kleuren juist te donker?
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-031-673bacfd6acf5.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-031-673bacfd6acf5.jpg)
Om dat te testen heb ik alle primer kleuren van motip inggekocht en op een stukje styreen gespoten. Van links naar rechts zijn dat wit, geelwit, grijs en zwart. Daarna heb ik op de primers de groene en bruine kleur gespoten. Mijn conclusie is dat er echt geen verschil in zit. Je ziet iets verschil in glansgraad, maar dat verwijt ik aan het snel en slordig spuiten van de teststukjes.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-032-673bacfd74152.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-032-673bacfd74152.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-033-673bacfde887e.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-033-673bacfde887e.jpg)
Desalniettemin kleurden de teststukjes wel iets anders dan de kap. Uiteindelijk was er een extra laagje kleur nodig om een mooi resultaat te bereiken. Je wilt natuurlijk niet teveel verf op een model spuiten, maar soms maakt een extra laagje de kleur wel beter. Met spuitbussen is dit lastig, omdat de verf zich iets minder makkelijk laat doseren. Na het extra laagje was ik overtuigd.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-034-673bacfdda088.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-034-673bacfdda088.jpg)
Volgende stap is belijnen en details aantippen.
------
Ik heb gelijk een vraag aan jullie. Hier en daar lees ik in diverse bronnen dat er '' waarschijnlijk '' rode biezen op de bruine wanden hebben gezeten en gele biezen op de groene wanden. Ik vraag me af of dit bij deze oude twee-assers ook zo was? De bronnen bespreken meestal de situatie omstreeks 1900. Voor de oude twee-assers vind ik geen uitsluitsel. En weet iemand hoe die lijnen dan liepen? Als ik elk vakje apart ga belijnen wordt het wel een beetje een circuswagen... Ik kan me voorstellen dat het grotere vierkanten/rechthoeken waren over de wandpanelen, of alleen langs de buitenranden van een wand. Een hoop vraagtekens dus. Daarnaast moet ik nog maar zien of ik het ga doen, aangezien het super dunne lijntjes moeten zijn. Naar 1:87 verschaalt haast niet te zien, dus het wordt al snel te grof. De meeste gebouwde messing modellen die ik heb gezien hebben deze biezen niet gekregen. Waarschijnlijk is dat om die reden. Al het lijstwerk zet ik natuurlijk wel zwart aan.
Groet, Mathyn
-
Ha Mathyn, ik ben met een paar rijtuigen uit globaal dezelfde periode bezig dus ik heb ook ook diezelfde vragen over biezen. Het lijkt er inderdaad op dat de informatie niet heel rijk gezaaid is. Veel turen naar oude foto's is het best wat ik kan verzinnen, en kijken naar andere modellen hoe het daar gedaan is. Precies zoals je zegt, in H0 wordt al snel circus dan wel kermis met die biezen. Ze waren zo dun dat ze op foto's vaak wegvallen, zeker als er contrastbeperkende factoren meespelen zoals beperkt kleurcontrast (zoals rood op bruin), stoflaag of afstand (tot de fotograaf). Behoeft geen betoog dan dat er, gedeeld door 87, gewoon niks van overblijft. Ik ga alleen voor de gele bies op donkergroen van de SS-rijtuigen een poging doen, want die zie je op foto's ook echt zitten. Benieuwd hoe dun en strak ik ze krijg -- en zo niet dan laat ik ze alsnog weg. Ik heb in het verleden eens een poging gedaan voor de witte biezen op het tenderonderstel van de Driemaster-stoomloc (Staatsspoor) en dat werd niks. Je komt niet in de buurt van een schaaldikte en op de meeste foto's zie je ze niet eens. Dus weer weggehaald. Sowieso moet het biezenschema voor de rijtuigen versimpeld worden.
-
Hoi Mathyn,
Het begint bij jou al op een professionele werkplaats te lijken ;)
Leuk om de voorgang te zien van de rijtuigen en netjes gedaan met die remblokken. (y)
Voor wat betreft de biezen: ik weet niet of je het kleurenoverzicht van Maykel (https://www.mkmodelbouwstudio.nl/download/MK_Modelbouwstudio_kleuren_NS_materieel_2018-20-12.pdf) er al bij hebt gehad, maar hij beschrijft in ieder geval waar de biezen zaten: langs het zwarte lijstwerk. Hij geeft ook al aan dat de biezen zo dun zijn, dat het misschien beter is om ze weg te laten.
Een manier om zulke dunne biezen toch te maken las ik in een Brits modelspoorblad. Ik heb het zelf nooit uitgeprobeerd, maar als jij een poging wilt wagen: Spuit te bak eerst in de kleur van de biezen en daarna in de hoofdkleur. Snij na het drogen met een scalpelmesje voorzichtig langs het lijstwerk op de plaats waar de biezen moeten komen, precies diep genoeg om de onderliggende laklaag bloot te leggen.
Grtz, Ton
-
Jan, leuk dat je ook met dit soort rijtuigen bezig bent. Schroom niet om het (tussentijdse) resultaat hier te laten zien. Alleen maar leuk!
Ik ben het met je eens dat het model een versimpelde weergave van de werkelijkheid is. Na het turen op foto's van twee-assers kan ik niks terugvinden. Sowieso heb ik amper foto's gevonden omdat ze er simpelweg haast niet zijn uit die tijd.
Ton, het kleurenoverzicht was mij al bekend. Maykel beschrijft inderdaad e.e.a. Maar ook hiermee is het nog niet volledig duidelijk. Daarom was ik benieuwd naar wat de kenners op het forum te vertellen hadden. De 'Engelse' methode was mij nog onbekend, maar klinkt wel interessant. Hoe zorg je er alleen voor dat je niet door de onderlaag heen krast.... Dat zal een lastig karwei worden. Wel leuk om een keer uit te proberen.
Overigens gaat het zwart aanstippen van divers lijstwerk al wel de goede kant op. Let op, foto's gemaakt met het licht van een bouwlamp. Dus, alles behalve de juiste kleurtinten.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-038-673e50c09fd02.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-038-673e50c09fd02.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-037-673e50c0a149b.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-037-673e50c0a149b.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-040-673e50c0f2073.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-040-673e50c0f2073.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-039-673e50c0d8304.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/HSM-01k-039-673e50c0d8304.jpg)
Groet, Mathyn
-
Matthyn,
Dat ziet er goed uit!
Stip je zwart aan met een eddinger stift?
Mvg,
Adriaan
-
Ziet er prachtig uit , ben benieuwd hoe je de daken gaat doen . (y)
-
Mooi werk die karretjes Mathyn (y). Hoe heb je dat gedaan met die zwarte gebogen belijning op dat groene exemplaar?
Rob
-
Netjes hoor Mathyn (y)
Ik denk dat de kleuren wat lichter worden als je er de satijnglans er overheen spuit. Dat doet het bij mij altijd. Dan kan je pas zien of het bruin pure chocolade is of melk ;D
Rob
-
wow dat ziet er uit joh. Heel netjes.
-
Dat ziet er al mooi uit (y) en dan zijn ze nog geen eens af!
Ben erg benieuwd naar het eind resultaat ;D
Mvgr Jan
-
Hoe zorg je er alleen voor dat je niet door de onderlaag heen krast....
Door te werken zoals egeltjes de liefde bedrijven....................... hééééél voorzichtig. ;D
Maar voorlopig met deze wagentjes doorgaan op de ingeslagen weg. Ze worden errug mooi.
Grtz, Ton
-
Bedankt allemaal! Aan het dak kom ik hopelijk dit weekend toe. Dat komt goed. Ik heb een mengsel van 19ml tamiya XF-55 en 2ml XF-59 gemaakt. Mooi lichtgrijs dak, maar met een zweempje zandgeel erdoor. Eerste keer dat ik Tamiya in de airbrush ga stoppen, maar het schijnt erg prettige verf te zijn. Het proefstukje was veelbelovend.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2074-673fa409a9897.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2074-673fa409a9897.jpg)
Rob, De zwarte lijnen zijn allemaal geëtste opstaande randjes. Ik zet alles aan met drie diktes Edding permanente stiften. De 3000, 400 en 404. Zeker de 400 en 404 kan je niet zonder! Het glimt enorm, maar met een blanke lak trek je alles mooi naar elkaar toe in glansgraad. Ik heb er ook m’n HSM vierassers en de Fleischmann D ombouw (https://mckmodelbouw.nl/ns-d4107-uit-fleischmann-bagagewagen/ (https://mckmodelbouw.nl/ns-d4107-uit-fleischmann-bagagewagen/)) mee belijnd. Ik stip alles twee keer aan, met tussentijds minimaal 1 dag droogtijd. Anders gaat het niet goed, want dan hecht de inkt niet goed.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2126-673fa3a174197.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2126-673fa3a174197.jpg)
De houten ramen maak ik met mijn easy-liner pen. Nozzle 0,25mm, dat is de dunste. Helaas nog veel te dik voor biezen. Er gaat onverdunde vallejo air in. Gaat perfect, vloeit mooi.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2072-673fa3d9613b7.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2072-673fa3d9613b7.jpg)
Groet, Mathyn
-
Zeer inspirerend! En prachtig resultaat
-
Mooi Jan. Daar schrijf ik het voor! (y)
Het afronden gaat gestaag door. De eerste kappen zijn voorzien van een dakkleurtje volgens bovenstaande mix en de onderstellen hebben buffers en interieur gekregen. Ik moet alleen de schroefkoppelingen nog zwarten en dan zijn de onderstellen af. Ik ben er nog niet over uit met welk middel ik dat ga doen. Nog even googlen en overleggen.
De HSM-02 set is ook zo goed als klaar om gestraald te worden. Ik moet nog drie gasleidingen op het dak maken. Maar zolang het buiten nog geen +10 graden is wacht ik daar nog even mee. Komt wel!
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2187-674e14b1adc0b.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2187-674e14b1adc0b.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2188-674e14b1cfdb4.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2188-674e14b1cfdb4.jpg)
Helaas hier en daar een beetje nevel door de tape heen. Maar dat is inmiddels gecorrigeerd. Ik heb wat Motip in een schoon verfpotje gespoten met behulp van een papieren trechter en daarmee kon ik hier en daar het groen bijtippen. De bovenrand boven de zwarte lijst heb ik helemaal opnieuw geschilderd door wat Motip in de easi-liner trekpen te doen. Ging perfect!
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2215-674e14b41229a.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2024/IMG-2215-674e14b41229a.jpg)
Groet, Mathyn
-
In de kerstvakantie weer lekker opgeschoten. De eerste kappen zijn klaar en zijn op het onderstel geschroefd. De HSM01 set nadert zijn voltooiing. De kappen die af zijn wachten alleen nog op kettingen en schroefkoppelingen. Die kan ik plaatsen zodra ze zwart zijn. Hier een korte update van de laatste tijd:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-050-677eea79a9a5d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-050-677eea79a9a5d.jpg)
Nadat de daken met structuurverf zijn gespoten was het tijd om de laatste zwarte details aan te tippen. Daarna heb ik de handgrepen messing geschilderd en de decals geplaatst. De Motip verf is hoogglans, dus decals kan ik zonder een hoogglans vernis plaatsen. Helaas laat de kwaliteit van het dragervel af en toe te wensen over. De witte vlekjes zijn er amper uit te krijgen en liggen in dit geval echt niet aan de ondergrond. Dat heb ik getest. Misschien ligt het aan de ouderdom van de decal? Ondanks weinig druk en een nieuw scherp mesje rafelden de randjes ook een beetje. Met veel microsol heb ik het aardig strak gekregen.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-051-677eea7bb9833.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-051-677eea7bb9833.jpg)
Daarna was het tijd voor blanke lak. Ik heb hier Vallejo varnish gebruikt in een verhouding van 3 delen mat en 1 deel satijn. Op de foto komt hij net uit de spuiterij, dus nog niet volledig uitgehard. Dat geeft op de foto een verkleuring. Na een dag was dit bijgetrokken zoals jullie kunnen zien op onderstaande foto.
Het is een nieuwe lak voor mij en bevalt in ieder geval beter dan Phildie. Toch ga ik nog even verder zoeken naar een andere blanke lak...
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-053-677eea7e50573.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-053-677eea7e50573.jpg)
Het eindresultaat van de eerste twee rijtuigen. Ze staan tijdelijk veilig in de vitrine. ;D
Nu nog even wachten op de kettingen en schroefkoppelingen. Als die gemonteerd zijn dan zijn ze écht af!
Ondertussen ben ik druk met de drie derde klassers. Het latjes rijtuig is inmiddels van decals voorzien en bijna klaar om af te lakken:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-054-677eeb64d5fad.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-054-677eeb64d5fad.jpg)
De kettingen met haakjes voor aan de bufferbalk maak ik met een messing ketting van Knupfer. De oogjes buig ik met een scherpe pincet open en haak ik door het gaatje van het haakje. Daarna knijp ik dit met een tang weer dicht. Dezelfde methode doe ik straks bij de bufferbalk. En dat voor 12 rijtuigen keer 4 kettingen... Het houdt je bezig ;D
Groet, Mathyn
-
Petje af, heel fraai (y).
-
Heel erg mooi geworden, sterkte met de kettingen (y)
Groeten Arjen
-
Erg interessant voor mij! En mooi resultaat.
Kettingen (beter kettinkjes) maak ik zelf.
Vuilniszakken hebben sluitingstrips. Haal het plastic eraf en je hebt een mooi dun draadje.
Pak een speld en draai die draadjes 2 keer er om heen. Ene oogje rechtsom, speld eruit en daarna linksom vlak erna.
Hoe het zit met de mogelijkheid die draadjes te solderen weet ik niet trouwens. Dan is messing een stuk zekerder.
De eerder genoemde U profielen heb ik trouwens in verschillende maten, waarbij de opstaande randjes soms best laag zijn. Zelf heb ik er nooit iets aan geschuurd of geveild, dus ik vermoed dat ze 1 mm bij 1 mm zijn maar de lagere 1 x 0,5 mm. Geen idee waar ik die vandaan heb.
Kijk eens bij Godfather M&S, Piet Peetoom, heeft mooie profieltjes. (Maar dat weet je vast zelf ook wel)
-
Retestrak (y).
Hoe haal je een uitschietertje van de Eddingstift weg, wattenstaafje met wasbenzine?
En heb je een link voor de Easy-Liner, ik krijg eyeliners, agromaterialen en sportveld lijnentrekkers als resultaat met google.
Stephan.
-
@Mara,
Profielen in alle soorten en maten, er is er maar 1 de beste.... (en de goedkoopste) Rolf Hassler in Liechtenstein (verzenden vanuit EU land Oostenrijk)
Al dik 20 jaar in het vak en welbekend bij messingbouwers.
Zijn website is zo te zien momenteel aan het herinrichten.
https://www.hassler-profile.li/ (https://www.hassler-profile.li/)
-
Prachtig Mathyn.
Verstuurd vanaf mijn SM-S928B met Tapatalk
-
Retestrak (y).
Hoe haal je een uitschietertje van de Eddingstift weg, wattenstaafje met wasbenzine?
En heb je een link voor de Easy-Liner, ik krijg eyeliners, agromaterialen en sportveld lijnentrekkers als resultaat met google.
Stephan.
Mijn Algoritme laat mij komende weken denk ik ook veel make-op zien ;D ;D
-
Top klasse Mathyn (y)
En heb je een link voor de Easy-Liner, ik krijg eyeliners, agromaterialen en sportveld lijnentrekkers als resultaat met google.
Omdat Mathyn nog op een leeftijd is dat hij moet werken voor zijn geld en in zijn vrije tijd druk is met wagentjes bouwen krijg je de link van mij (https://www.mylocosound.co.uk/?page_id=12).
Overigens heeft of had Piet net zoiets (luxere versie) in het assortiment: de Bob Moore belijningspen (https://www.phoenix-paints.co.uk/products/paint-products/lining-and-sundries/moore)
Grtz, Ton
-
Bedankt allemaal!
Ton, je hebt helemaal gelijk. Werk vraagt ook tijd ;D
@stephan: uitschieters haal ik snel weg met de punt van een satéstok die ik even in water dip. Daarmee schuur ik dan lichtjes de uitschieter langs de rand weg. Het klinkt vreemd, maar werkt voor mij perfect. Tenzij je een hele grote uitschieter maakt. Dan moet het opnieuw.
Ton was mij al voor met de link naar de belijningspen (y)
@Mara, inderdaad Hassler en anders Knupfer. Leveren beide uitstekende messing profielen. Wanddikte verschilt nog wel eens bij die twee. Daarom kijk ik altijd bij beide.
Dit is de ketting die ik gebruikt heb (6 oogjes per keer):
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-052-67818ba887b6d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-052-67818ba887b6d.jpg)
Groet, Mathyn
-
Dat zijn heel mooie wagons die je daar gebouwd hebt! (y)
Mvg Koen
-
Ze zijn nog niet klaar ;D
Nadat alle kettingen op maat waren gemaakt heb ik ze gestraald, ontvet en in een chemisch goedje gegooid om ze zwart te maken. Dit was van Birchwood. De eerste schakel drukte ik daarna met de punt van een pincet weer open om ze door de oogjes op de bufferbalk te steken. Op die manier hebben alle bufferbalken twee veiligheidskettingen gekregen. Ik had bij 1 onderstel uitgetest of het prettig werkt om de kettingen voor het spuiten al te monteren. Tijdens het stralen merkte ik al dat ze alle kanten op gingen, maar dat is bij het stralen niet zo erg. Tijdens het spuiten van de zwarte verf ging het echter irriteren. De kettingen schoten alle kanten op en beschadigde daardoor de natte verflaak op de bufferbalk en de buffers. Geen succes dus... Achteraf monteren bevalt een stuk beter.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-055-6798ee64374e6.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-055-6798ee64374e6.jpg)
De schroefkoppelingen heb ik gestraald en met twee hele dunne laagjes Motip zwarte primer zwart gemaakt. Deze verf is ontzettend sterk en geeft een mooie glansgraad. De koppelingen heb ik niet met vernis afgewerkt, dat maakt de laklaag alleen maar kwetsbaarder omdat de vernis minder sterk is. Na de eerste keer spuiten draaide ik de koppeling naar de andere zijde van de haak. Zo zorgde ik ervoor dat alle vlakken van de haak zwart waren. Naderhand moest ik de onderdelen zachtjes bewegen om alle delen weer draaibaar te maken. Ze lopen totaal niet stroef. Omdat er in de kit geen drukveren zijn bijgesloten heb ik de koppelingen met een trekveer gemonteerd. Daartussen een stukje 0,3mm messing draad om de lengte te overbruggen. Op deze manier werkt het ook prima.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-056-6798eeebd87df.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-056-6798eeebd87df.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-057-6798eeec10a47.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-057-6798eeec10a47.jpg)
Hier zit een schroefkoppeling gemonteerd. Op dit wagentje is ook (als enige beremde wagen) de remstoel gelijmd. Dit is een los onderdeel.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-058-6798ef42e7316.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-058-6798ef42e7316.jpg)
Tussen de kortgekoppelde rijtuigen zaten ook kettingen. Na lang twijfelen toch maar wel geplaatst. Deze heb ik dubbel zo lang gehouden als de andere kettingen. Dit was ook wel nodig tijdens het monteren. Darabij hield ik de onderstellen rug aan rug. Toen ze eenmaal vast zaten heb ik een 0,5mm draad in een U vorm gebogen en daarmee de beide onderstellen kort gekoppeld. De U is zo kort dat de halfronde buffers elkaar net niet raken. Hierdoor rijdt het zowel in duw als trekrichting goed. Bij een langere U-beugel drukken de onderstellen zich scheef op de rails met als gevolg dat ze kunnen ontsporen.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-059-6798ef745df71.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-059-6798ef745df71.jpg)
Daarna was het tijd om de laatste kappen erop te schroeven. De vijf wagentjes zijn nu klaar. Zodra ik overdag tijd heb ga ik een paar goede foto's maken van het eindresultaat. Die houden jullie nog van mij tegoed.
Groet, Mathyn
-
Ik moet de rest nog even bewerken, maar hier is alvast één foto van het eindresultaat.
Ik heb in Photoshop even vlug de achtergrond verwijderd en er een panorama foto van gemaakt. Zo is het beeld wat rustiger.
De rest volgt later! (y)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-060-67a619ba50bc4.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-060-67a619ba50bc4.jpg)
Groet, Mathyn
-
Matthyn,
Nou die opdrachtgever van jou mag zeer tevreden zijn!
Al benieuwd wat je hierna oppakt.
MVG,
Adriaan
-
Likkebaardend mooi resultaat Mathyn!
Over de wielen; ik zie dat jij schijfwielen hebt geplaatst en geen spaakwielen. Op de site van Maykel staan de gebouwde modellen als deze meerendeels (niet allemaal) met spaakwielen, sommige met schijfwielen. Tussen z'n onderdelen staan "Schijfwielen "Mansell" met imitatie houten binnenwerk zoals gebruikt op HSM AB twee- en drieassige rijtuigen en CIWL rijtuigen" .
Nu ben ik dus benieuwd naar de achtergronden van jouw keuze, en waar je informatie hebt gevonden. Moeten de HSM -tweeassers inderdaad met schijfwielen (al dan niet met houten binnenwerk) ?
-
@Adriaan, de HSM02 set is nog niet af. Dus ik gok die ;D
@Jan, daar heb ik (helaas) een heel kort antwoord op: geen. Dit zijn de wielen die in de kit zijn bijgevoegd en die heb ik gebruikt. In tegenstelling tot de HSM02 set waar wel een aantal spaakwielen zijn bijgevoegd. De handleiding van Maykel schrijft het volgende: De volgende wielen waren in 1881 onder deze rijtuigen geplaatst: 3 baks rijtuigen; wielen met 10 enkele spaken. Als AB gebouwde rijtuigen; dichte wielen met houten binnenwerk (Mansell wielen). Overige rijtuigen gebouwd na 1876; wielen met 8 open spaken. Vanwege de invoering van de Westinghouse rem zijn rond 1885 veel assen gewisseld. De wielbanden konden bij hard remmen loskomen. Alle A, B, AB en postrijtuigen kregen Mansell wielen. De 3e klasse rijtuigen kregen alle wielen met 8 open spaken.
Dus ja, het is een combinatie van dichte en spaakwielen denk ik. Bij de HSM02 bouwkit krijgen de derde klassers wel spaakwielen. Als ik bovenstaande lees dan verwacht ik bij de HSM01 set ook spaakwielen, maar die zaten er dus niet bij.
Hier wat foto's van het eindresultaat. Belichting was helaas niet ideaal. Ik merk dat mijn mobiel dan nog wel eens met de kleurbalans wilt gaan rommelen....
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-061-67b83de26c1cc.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-061-67b83de26c1cc.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-062-67b83de4a2cb9.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-062-67b83de4a2cb9.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-063-HSM-A-3-67b83df87583f.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-063-HSM-A-3-67b83df87583f.jpg)
De HSM A3.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-064-HSM-B-14-67b83dfc1cc7c.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-064-HSM-B-14-67b83dfc1cc7c.jpg)
HSM B14.
Groet, Mathyn
-
Heel fraai! (y)
Mvg Koen
-
Zeer fraai inderdaad! In welk jaar zou deze set zou geplaatst moeten worden?
Over de Mansell wielen; hier is er wat beeld bij (even omlaag scrollen): https://www.bluebell-railway.co.uk/bluebell/cw_news/1520.html
En hier: http://www.keithf49.me.uk/Gallery%20diag%2033%20SB/Result/pages/Mansell%20wheels_JPG.htm
-
Mathyn,
Ik ben mijn weg tussen de kits een beetje kwijt. Welke wagons zitten nu in welke kits? Degene die afgebouwd zijn is dat nu hsm 01 of 02?
Mvg,
Adriaan
-
Zie: https://www.mkmodelbouwstudio.nl/pr-rijt-sethsm01.htm
Hier staat de complete uitleg van alle rijtuigen, en even naar onderen scrollen voor de inhoud van de sets.
En natuurlijk niet vergeten, deze rijtuigen zijn wel heel erg mooi gebouwd!
Groeten Arjen
-
Drrrommels drrrrommels drrrrommels Mathyn, dat ziet er heel erg mooi uit. Complimenten (y) (y) ;D
-
prachtige rijtuigen (y)
-
Bedankt voor alle leuke complimenten. Fijn om te lezen.
@Adriaan, Arjen is mij voor en geeft je al een duidelijk antwoord. De foto's laten de afgebouwde HSM01 set ziet. Het is wat verwarrend omdat dit topic met de HSM02 set begint.
Die is alleen nog niet af. 4 van de 6 kappen staan in de basiskleur. De onderstellen zijn nagenoeg af. Die komen hier dus binnenkort wel weer langs.
Ondertussen een begin gemaakt aan de SS05-kit. Deze bestaat uit een zestal Staatsspoor twee-assers. Daarover ook binnenkort meer. Die set is weer heel anders opgebouwd. De beruchte dakrand details zijn bij deze rijtuigen ook weer anders. Dat moet ik nog even uitzoeken.
Als toetje hier nog de twee derde-klassers uit de HSM01 set:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-065-HSM-C-97-67bf56e5157e1.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-065-HSM-C-97-67bf56e5157e1.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-066-HSM-C-97-67bf56e750617.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-066-HSM-C-97-67bf56e750617.jpg)
De beremde HSM C97
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-067-HSM-C-42-67bf56e94e47e.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-067-HSM-C-42-67bf56e94e47e.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-068-HSM-C-42-67bf56eb16688.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-068-HSM-C-42-67bf56eb16688.jpg)
De kortgekoppelde HSM C42 en C43.
Groet, Mathyn
-
Zeer fraai inderdaad! In welk jaar zou deze set zou geplaatst moeten worden?
Over de Mansell wielen; hier is er wat beeld bij (even omlaag scrollen): https://www.bluebell-railway.co.uk/bluebell/cw_news/1520.html
En hier: http://www.keithf49.me.uk/Gallery%20diag%2033%20SB/Result/pages/Mansell%20wheels_JPG.htm
Jan, de HSM01 set is gesitueerd in de periode 1866-1880. Dat is die op bovenstaande foto's en die nu af is.
De HSM02 set is gesitueerd in de periode 1885-1915. Daarbij is de verdeling van de dichte en spaakwielen sowieso correct volgens de info van Maykel. De resultaten komen binnenkort en dan zal je het zien.
Groet, Mathyn
-
Die beremde HSM wagen is echt heel erg leuk met de remstoel!
heel mooi gebouwd.
Groeten Arjen
-
Dat wagentje is inderdaad erg leuk geworden. (y)
Welke rechtgeaarde spoorweghobbyist zou daar niet willen zitten om stoom op te snuiven en een filmpje te maken van de belevenis. ;D
Rob
-
Mathyn, perfect gebouwd deze wagentjes, inderdaad, geweldig mooi en een blijvend genot om naar te kijken.
Ik stel vragen over de details omdat ik zelf ook met een dergelijk project bezig ben (alleen niet met MK kits, op één na; althans tot zover -- dit draadje is wel aanleiding nog eens goed in dat aanbod rond te kijken ;D). Er zijn in de periode waarin deze wagens in dienst waren nogal wat technische verbeteringen en andere veranderingen geweest. Vandaar mijn vraag naar het jaar waarin de sets geplaatst moeten worden. Ik probeer voor mezelf deze veranderingen enigszins in de tijd te plaatsen, en kom op een lijstje ongeveer als volgt uit (aanvullingen zeer welkom):
- Verlichting : oorspronkelijk verlichting met olielampen, pas vanaf eind 19e eeuw later gasverlichting. EDIT: bij HSM ombouw vanaf ca. 1880, bij Staatsspoor vanaf 1890.] De slanke gasontluchtertjes op de daken en gastanks onder de bak verschijnen dus pas vanaf die periode, op oudere foto's zie je de (veel grotere) uitlaatkorven van olielampen, rond of vierkant. Zie info op site MK Modelbouwstudios en boek De Erfenis p. 19.
- Remwerk: de invoering van het Westinghouse-systeem met doorgaande luchtleidingen vond in het reizigersvervoer in Nederland rond 1883-1885 plaats. Correct me if I am wrong. Daarvóór dus de handremmen en remstoelen en geen luchtslangen, vanaf midden jaren '80 luchtslangen. Verdwenen toen ook inderdaad de remmers van de reizigerstreinen? (in elk geval niet van de goederentreinen, hier duurde de invoering van de luchtrem veel langer).
- seinijzers: op foto's van vóór ca. 1890 zie ik eigenlijk nooit die seinijzers links en rechts op halve hoogte van de bak. Soms wel boven bij het dak, maar vaak kan ik ze helemaal niet ontdekken. Het sluitsein was in deze tijd nog 1 ronde rood/witte schijf die aan een houder hing op het midden van de achterwand (dit meestal), of andersf aan de trekhaak of een buffer. Wanneer werden die seinijzers op halve hoogte eigenlijk ingevoerd?
Over de types wielen: zie hierboven in dit draadje.
-
Wat betreft de remstoelen/luchtkoppelingen: bij de vierassige couperijtuigen kwamen ook remhuisjes voor, al zijn die lang na 1885 gebouwd. Het is mij nog niet helemaal helder hoe dat eigenlijk zit, iemand?
Volgens de info op de site van MK werd de remstoel van de serie C91-105 inderdaad in 1884 afgenomen toen er doorgaande luchtremmen kwamen.
Wat de verlichting betreft, volgens MK is dit ook midden jaren '80, ongeveer gelijk met de Westinighouse remmen dus. Er zou dan dus ook een gastank aanwezig moeten zijn geweest.
Aanvulling op basis van De Erfenis: de HSM maakt vanaf 1879 vaart met het ombouwen van olie- naar gasverlichting. De eerste proeven waren al in 1871 gedaan. De Staatsspoor ging aanvankelijk niet mee in deze verandering, maar vanaf 1890 wel (dus 10 jaar later pas). Rond 1900 was de olieverlichting vrijwel verdwenen. De gasschoorsteentjes zijn dus ca. 1885 voor HSM correct, maar zouden dat niet zijn op Staatsspoor-rijtuigen.
-
Jan,
ik denk dat er geen uniformiteit in de uitvoeringen bestaan. Wat ik in deze doe is dat ik de originele constructietekening er bij pak en naar aanleiding van de verbouwgegevens bepaal ik de uitvoering. Aangezien ik geen NSers bouw houd ik de tekening als maatgevend aan.
Jouw sample C91-105 met omgebouwd remsysteem is goed mogelijk. Als je naar de constructie tekening kijkt dan is dit rijtuig voorzien van goede forse remmen waarop een westinghous systeem kan functioneren. Echter vele rijtuigen uit de beginperiode 1850-1870 hebben geen zwaar chassis die forse beremming toestaat en zijn geconstueerd voor een snelheid van max 40Km/h. (half jaren 80 wordt het voor sneltreinen al 75Km/h) deze oude modellen krijgen dus alleen een luchtremleiding en blijft de remstoel nog steedt actief. De spoorwegwet 1875 anno 1889 voorziet hierin nog steeds. (spoorwegwet 1875 is anno 2015 vervangen door de huidige wetgeving)
Hieronder heb ik enige uittreksels van artikelen op de spoorwegwet publicatie 1889 aangaande seinen en beremmingen
ALGEMEEN REGLEMENT voor de dienst op de
spoorwegen , vastgesteld bij Koninklijk Besluit van
27 October 1875 (Stbl. 183 ) en gewijzigd bij de
Kon. Besluiten van 11 Sept. 1882 ( Stbl . 126 ) , 25
Jan. 1884 ( Stbl . 10) , 25 Nov. 1885 ( Stbl . 196 )
en 26 Maart 1887 (Stbl. 44 ) .
Met aantekeningen, publicatie 1889 Jhr. Mr. W. Th. C. v Doorn
Artikel 79 .
In elken trein , waarmede reizigers worden vervoerd , is , behalve de tender of de locomotief , de eerste wagen van een remtoestel voorzien .
In goederentreinen , zamengesteld uit niet meer dan twaalf assen wordt , behalve voor den tender of de locomotief , op de wegen , waarin geen steiler hellingen voorkomen dan van 1 à 300 , geen remtoestel gevorderd .
Het minimum van het verpligt aantal te remmen wagen- of rijtuigassen in de treinen wordt , in overeenstemming met de hellin- gen die in de spoorwegen , met een verschil in hoogte van meer dan drie meter , voorkomen , bepaald door het gedeelte van het gezamenlijk aantal wagen- en rijtuigassen , in onderstaande tabel vermeld .
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/afbeelding-67c0ac83ccdf5.png) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/afbeelding-67c0ac83ccdf5.png)
Bij het bepalen van het aantal assen tot toepassing van dit artikel wordt een rijtuig of wagen met drie assen voor twee assen een onbeladen wagen voor een as in rekening gebragt . 9 Aant . Van de bepaling van dit artikel kan ontheffing worden verleend ( artt . 119 en 120 ) .
Artikel 80 .
Bij spoorwegen met hellingen , steiler dan één op twee honderd , die zich doorloopende uitstrekken over eene lengte van zes honderd meter , wordt in elken trein het laatste voertuig van een remtoestel voorzien , tenzij dat zoodanige trein volgens de bepalingen van art . 76 getrokken en gestuwd wordt .
Het minimum gewigt van de remwagens wordt voor de verschil- lende hellingen , op voorstel van bestuurders , door den raad van toezigt bepaald . De verpligte remtoestellen moeten krachtig werkende zijn .
Artikel 84 .
De rijtuigen en wagens in snel- en personentreinen , waarmede volgens art . 86 met de grootst toegestane snelheid kan gereden worden , moeten , ook wat de inrigting van de draagveeren en de stoot- en trek toestellen betreft , aan de meest gestrenge eischen van zamenstelling en onderhoud voldoen .
Voor de sneltreinen , rijdende met grootere snelheid dan die van 60 kilometer per uur , moeten de locomotieven , tenders , rijtuigen en wagens voorzien zijn van een doorgaand en zelfwerkend remtoestel , volgens een door den Minister van Waterstaat , Handel en Nijverheid goedgekeurd of voorgeschreven stelsel .
Van zelfwerkende remtoestellen , volgens het aldus goedgekeurd of voorgeschreven stelsel , zullen mede moeten voorzien worden de locomotieven , tenders , rijtuigen en wagens in personentreinen , die met geen grootere snelheid dan die van 60 kilometer per uur rijden , waarvoor dit door den Minister van Waterstaat , Handel en Nijver heid wordt voorgeschreven .
Vergunning voor het medevoeren van een of meer rijtuigen of wagens , niet voorzien van de voorgeschreven remtoestellen , kan in bijzondere gevallen door den Raad van Toezigt op de spoorwegdiensten worden verleend .
De sneltreinen , rijdende met grootere snelheid dan die van 60 kilometer per uur of die zonder ophouden een afstand van meer dan twintig kilometer afleggen , moeten voorzien zijn van inrigtingen waardoor het mogelijk is , gedurende den rid van uit iedere rijtuig- afdeeling het sein tot stilhouden aan het trein- en locomotiefpersoneel kenbaar te maken
Gelijke gemeenschap moet bestaan tusschen de treinbeambten onderling en tusschen deze en het locomotiefpersoneel .
Het stelsel dier inrigtingen wordt door den Minister van Water- staat , Handel en Nijverheid goedgekeurd of voorgeschreven .
Van gelijke toestellen zullen mede moeten voorzien worden de personentreinen , die met geene grootere snelheid dan van 60 kilo- meter per uur rijden , waarvoor dit door den Minister van Waterstaat Handel en Nijverheid wordt voorgeschreven .
Vergunning voor het medevoeren van een of meer rijtuigen of wagens , niet voorzien van de goedgekeurde of voorgeschreven toestellen , kan in bijzondere gevallen door den raad van toezigt op de spoor- wegdiensten worden verleend .
Het is aan een ieder verboden , buiten het geval van gegrond vermoeden van gevaar , hetzij voor den trein , hetzij voor de zich daarin bevindende personen , van de bovenvermelde toestellen gebruik te maken .
Reizigers , die dit verbod overtreden , worden uit den trein verwijderd , onverminderd de straf op de overtreding gesteld .
-
@MarCas, dank voor de uitgebreide reactie. Maar de bouwer van het moois hierboven is MathynK, niet ik.
@moderatoren: ik krijg het gevoel dat we Mathyn's draadje een beetje aan het kapen zijn met zaken die weliswaar met zijn bouwwerken te maken hebben maar ook algemener zijn en misschien beter losgemaakt kunnen worden. Ik zal een nieuw draadje 'verzameldraadje details oude rijtuigen' maken. Dan kan de verzameling nuttige informatie daar verder uitgebreid worden. Kan de bovenstaande info dan daarnaar verplaatst worden?
--gedaan; staat nu hier: https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=114478.new#new
-
Nee hoor, wat mij betreft geen probleem! Ik vind de info super interessant. Het helpt mij en andere bouwers weer verder. Wat mij betreft mag het dus blijven staan. Lekker overzichtelijk op 1 plek.
Heel interessant wat bovenstaande wet beschrijft. Je ziet dus dat het belangrijke grotere materieel wel mee ontwikkelde, maar dat de twee assers een beetje achter bleven. Richting 1900 was allang bekend dat ze afgevoerd moesten gaan worden. Al hebben sommige het nog lang volgehouden. Nu zit er ook wel echt verschil tussen HSM en SS. Door het breedspoortijdperk en bijbehorende verbouwingen naar normaalspoor is het ook wel een beetje een ratjetoe geworden aan uitzonderingen en varianten. De Staats had dat iets beter op orde (logisch).
Jan, Maykel beschrijft in de bouwhandleiding ook veel info. Ik zal hem er in het weekend even bijplakken en proberen om uit die bron antwoord te geven op je vragen. Ik liep uiteraard tegen dezelfde vragen aan tijdens de bouw. ;)
Groet, Mathyn
-
Als de eigenaar van het gekaapte draadje zo tevreden rum zit te drinken op het dek van het kapersschip dan vind ik het prima en laat ik het hier gewoon staan :)
Reinout-als-moderator
(Ik wou er nog een grapje over kaapspoor in stoppen, maar goed...)
-
Prima, dan kan de reddingssloep weer tot zinken worden gebracht (=andere draadje kan weer weg). Kan de kapitein het kanon bedienen?
-
OK, ik zet hieronder wat telefoonfoto's vooral genomen uit de boeken Het Grote Spoor Boek en Spoorwegen in Nederland van 1834 tot nu, met beelden van rijtuigen tot ca. 1890.
mijn specifieke aandachtspunten hier:
- verlichting; olie- of gaslampen
- sluitseinhouders op halve bakhoogte: lijken pas na 1890 te verschijnen
Verder valt natuurlijk op dat op de oude foto's (tot ca. 1885 ofzo) de treinlengte heel beperkt is, zelden meer dan 6 rijtuigen. Wellicht is hier een verband met de invoering van de luchtdrukrem (afgezien van uiteraard het vermogen van de locs)?
tekening van een olielamp op tekening van de NRS-paardenwagen van Verloop:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/NRS-paardenwagenVerloop-67c19a1d7135d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/NRS-paardenwagenVerloop-67c19a1d7135d.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Geldermalsen1870-67c19a2e711be.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Geldermalsen1870-67c19a2e711be.jpg)
Geldermalsen 1870
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Dordrecht1872-67c19a309aa15.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Dordrecht1872-67c19a309aa15.jpg)
Dordrecht 1872; bagagewagen van het 'kleine' standaardtype, serie 25-57 & 63-71 (volgens mij).
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Breda1875-67c19a33a0e7f.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Breda1875-67c19a33a0e7f.jpg)
Breda 1875
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Amsterdam-NRS-1888-67c1a614c1177.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Amsterdam-NRS-1888-67c1a614c1177.jpg)
Een Rijnspoortrein passeert door Amsterdam CS in aanbouw, ca. 1888
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/RdamMaas-NRS-ca1890-67c19a30c1cf1.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/RdamMaas-NRS-ca1890-67c19a30c1cf1.jpg)
Rotterdam Maas, NRS ca. 1890. Rijnspoor-rijtuigen te herkennen aan de sterk geronde vorm
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Hengelo1892-67c19a1da0bb0.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Hengelo1892-67c19a1da0bb0.jpg)
Hengelo 1892, vermoedelijk de Berlijntrein (2e rijtuig is Duits ; liep in NL toen via Arnhem-Utrecht want Staatsspoor). Bij de SS dus nog olieverlichting. Klopt met het gegeven dat de SS pas ca. 1890 met deze ombouw begon.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Voorburg1895-67c19a202e30f.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Voorburg1895-67c19a202e30f.jpg)
Voorburg 1895
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/AmsterdamStaatsspoor-ca1890-67c19a2ebc9cb.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/AmsterdamStaatsspoor-ca1890-67c19a2ebc9cb.jpg)
Amsterdam, verbindingsbaan WP-CS, ca. 1900; nu wel gasschoorsteentjes. Foto Jacob Olie
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Weesperpoort1893-67c19a329c4aa.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Weesperpoort1893-67c19a329c4aa.jpg)
Staatsspoor, Weesperpoort 1893; drie-assige bagagewagen
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Dijksgracht-J-Olie-1899-67c1a6152e845.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Dijksgracht-J-Olie-1899-67c1a6152e845.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/AANB02698000014-1-67c1a61696860.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/AANB02698000014-1-67c1a61696860.jpg)
Treinen op de Dijksgracht, Amsterdam 1899. Fotos Jacob Olie, Stadsarchief Amsterdam
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/010019001283-67c19def5096e.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/010019001283-67c19def5096e.jpg)
Het leger neemt de trein, ca. 1900. Herkenbaar in beeld een ex-NRS C7 en HSM 137
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/NRS-C7-detail-67c19ccec4b05.png) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/NRS-C7-detail-67c19ccec4b05.png)
Detail uit vorige, van de C7, een kit hiervan is gemaakt door Seinarm. Foto in beeldbank Stadsarchief Amsterdam.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IJmuiden1909b-67c19a201e38d.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IJmuiden1909b-67c19a201e38d.jpg)
IJmuiden 1909, latere opname maar vooral oude rijtuigen
-
Als de eigenaar van het gekaapte draadje zo tevreden rum zit te drinken op het dek van het kapersschip dan vind ik het prima en laat ik het hier gewoon staan :)
Reinout-als-moderator
(Ik wou er nog een grapje over kaapspoor in stoppen, maar goed...)
Aye kapitein. (y) (y)
Laat ik voorop stellen dat ik het bouwdraadje heb geopend om juist kennis te verzamelen en discussie op te starten omtrent de tijdperk 1 wagentjes. De bouwresultaten waren in eerste instantie bijzaak. Omdat er zo weinig info over te vinden is lijkt het mij prettiger als alles op 1 plek is te vinden.
-----------------------------------------------------
Jan, Maykel schrijft ook in zijn documentatie dat er zoveel verbouwingen en aanpassingen zijn geweest dat het af en toe haast niet te doen is. Zeker de rijtuigen die nog uit het breedspoor tijdperk komen hebben een hoop modificaties gehad. Dat je door de bomen het bos probeert te zien is dus begrijpelijk. Hier en daar is het ook een kwestie van 'vrije interpretatie'. Antwoord op jouw vragen m.b.t. HSM rijtuigen:
1. Verlichting: begin jaren 18'80 begon de HSM met het verbouwen naar gasverlichting. Dit gebeurde als rijtuigen in de werkplaats kwamen. In ieder geval tussen 1882 en 1885 zijn er verbouwingen geweest. Er is dus een overgangsperiode tussen olielampen en de latere gaslampen. Alleen bij de gaslampen komt er een gasleiding op het dak, over de wand met een afsluiter en een gastank onder het onderstel.
2. Remwerk: Voor 1885 waren alle rijtuigen ongeremd, behalve de exemplaren met schroefrem en rembok. Deze hadden hardhouten remblokken die als kunststof delen zijn bijgesloten. na 1885 waren ze alle geremd met metalen remblokken (etswerk) [handleiding MK, bouwset antieke HSM rijtuigen].
3. Seinijzers: de HSM had op de antieke rijtuigen lage sluitseinijzers halverwege de kopwand. Later gingen ze over op hoge ijzers. Bij de oudste rijtuigen kregen de rijtuigen die dienst deden in treinen anders dan alleen HSM ook al hoge ijzers.
4. Buffers: de rijtuigen gebouwd t/m 1874 kregen vaasmodel buffers. Daarna ging met over op stangenbuffers. Pas bij teveel slijtage werden oude vaasbuffers door stangenbuffers vervangen, dit kon soms tientallen jaren duren. [handleiding MK, bouwset antieke HSM rijtuigen].
Voor de nieuwere SS/NBDS/NCS/HSM rijtuigen:
>Gasverlichting werd rond de eeuwwisseling aangebracht. (geldt niet voor NCS wagens). Daarbij kregen ze per coupé een lamp in plaats van twee over het hele rijtuig (dit was mogelijk door de tussenwand niet tot het plafond door te trekken) en werd onder het rijtuig een gascilinder geplaatst. [Bron: handleiding bouwset tweeassige 1e/2e en 3e klasse rijtuigen].
Groet, Mathyn
-
Ha Mathyn,
@veelheid van verbouwingen -- jazeker, juist daarom bovenstaande poging om de grote lijnen, die er wel degelijk zijn, zoveel mogelijk helder te krijgen. Anders blijven we verdrinken in de specifieke details. Uiteraard geeft de bovenstaande chronologie geen volledig beeld van de details aan elk specifiek rijtuig, maar wel een deel van zo'n beeld. Waarmee, ook bij gebrek aan specifieke informatie over een bepaald rijtuig in een bepaald jaar, we toch een geloofwaardig beeld kunnen geven voor een bepaalde periode.
@seinijzers: je schrijft " Seinijzers: de HSM had op de antieke rijtuigen lage sluitseinijzers halverwege de kopwand. Later gingen ze over op hoge ijzers. " Ik zie dit dus op geen enkele manier terug op de schaarse foto's . Wat is de bron van deze stelling?
@"Voor de nieuwere SS/NBDS/NCS/HSM rijtuigen: >Gasverlichting werd rond de eeuwwisseling aangebracht" ligt denk ik iets anders: de HSM bracht de gasverlichting dus al vanaf 1879 aan; nieuwe rijtuigen zijn ongetwijfeld meteen met gasverlichting gebouwd.
@buffers: dank -- weer een stukje 'grote lijn' dat ons enige greep op de details geeft, Weet je of hier met stangenbuffers het type met de open huls en zichtbare veer wordt bedoeld, of het type met gesloten cylindrische huls dat je ook veel bij de Staatsspoor ziet?
-
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IJmuiden1909b-67c19a201e38d.jpg)
Ik vermoed dat het tweede en derde voertuig van links een setje kortgekoppende AB's serie 137-181 zijn zoals MK die levert als bouwset m-243, gebouwd vanaf 1876.
-
Het lijkt er verdacht veel op Jan! Goed gezien (y)
---------------------
Ik heb nog een twijfelgeval. Als ik de info op de site van Maykel volg dan krijgt de P401 uit de HSM02 set een groene kleur met post opschriften. Volgens de beschrijving van de kleurenschema's hadden de postrijtuigen van de HSM echter een bruine kleur. Gelijk aan de derde klassers. Ik ben hierdoor aan het twijfelen over de P401. Mijn gevoel zegt dat dit bruin moet zijn, maar de website laat dus iets anders zien.
(https://mkmodelbouwstudio.nl/images/pr-m245p401.jpg)
Foto overgenomen van de site MKmodelbouwstudio, link: https://mkmodelbouwstudio.nl/pr-rijt-sethsm01.htm
Maykel schrijft:
HSM B 1, 4, 14 (1856), later HSM P 401, 402, 404 (1880 - 1910)
De breedspoor rijtuigen B 1-18 met 3 coupés waren in 1866 op B 1, 4, 14 na alle verlengd tot 4 coupés. Deze werden in 1878 en 1880 verbouwd tot postrijtuig. P 1 en P4 kregen toen een nieuw hoger tonnendak. Zo kreeg men meer binnenhoogte zonder de wanden te verhogen. Bij P 14 werd de wandbeplating in dilligencemodel in 1883 vervangen door plaat met rechte lijsten. Tegelijk zijn alle 3 rijtuigen vernummerd naar P 401, 402 en P 414. In 1900 deed alleen rijtuig P402 met nieuwe wandbeplating en het lage oorspronkelijke dak nog dienst.
Set HSM 01 bevat het afgebeelde rijtuig echter als "standaard" 2e klasse, met plat en niet ingericht voor postvervoer.
Set HSM 02 bevat het afgebeelde postrijtuig met tonnendak.
Het zou goed kunnen dat het rijtuig verbouwd werd met een hoger dak en en nooit bruin is geworden. Het was tenslotte als B-rijtuig groen geschilderd. Ik vertrouw ook zeker op zijn info en bouwsels. Hoe aannemelijk is het dat ze bij de verbouwing de wagen bruin hebben geschilderd? Het lijkt mij wel logisch dat het gebeurde, dus toch maar bruin dan...? Ik ben benieuwd naar jullie mening.
Groet, Mathyn
-
Als het rijtuig werd verbouwd met tondak, dan werd de kopwand ook aangepast. En dus ook geschilderd.
Als de diligence-beplating werd vervangen door vlak blik zal ook dat nieuwe plaatwerk moeten worden geschilderd
Het werd een postrijtuig, dus de opgeschilderde opschriften moesten ook verdwijnen en vervangen door nieuwe.
De rijtuigen hebben tot 10 jaar dienst gedaan, een verflaag houdt het geen 10 jaar uit, temeer omdat het rijtuig al een paar jaar rondreed met de tweede klasse opschriften.
Alle reden om aan te nemen dat de rijtuigen werden geschilderd alvorens ingezet te worden.
-
Er zat een verschil tussen de postrijtuigen van de SS en de postwagens van de HSM.
De naam zegt het al, bij de SS waren deze als rijtuigen benoemd, en daardoor groen. Bij de HSM waren deze weer bruin geschilderd.
Dit heb ik ergens in de bestekken bij het HUA gevonden, maar waar precies....
Groeten Arjen
-
Zoals ik al dacht is bruin dus de meest aannemelijke kleur. Was mijn gedachte zo gek nog niet. Bedankt voor het meedenken Gert en Arjen (y)
Gelijk maar de daad bij het woord gevoegd:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-3072-67c9fe2a5a3e2.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-3072-67c9fe2a5a3e2.jpg)
--------------------------------------
Dan nog iets anders. Ik werd per mail benaderd door Willem. Hij heeft een aantal foto's bij elkaar verzameld van oude HSM wagens uit diverse beeldbanken. Voor Jan o.a. het bewijs dat lage seinijzers al in 1877 voorkwamen. Ik deel niet alles, maar onderstaande deel ik dolgraag met jullie (met zijn toestemming en bronvermelding):
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-147-in-1877-NSM-13467A-67c9fed4ca7e4.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-147-in-1877-NSM-13467A-67c9fed4ca7e4.jpg)
HSM 147 in 1877. Let ook op de dames bordjes op het dak ;D [NSM-13467A, Het Geheugen, collectie Spoorwegen in Beeld]
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-210-ca-1890-onzkr-NSM-13513-67c9fed4c9647.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-210-ca-1890-onzkr-NSM-13513-67c9fed4c9647.jpg)
HSM 210 in ca. 1890. [NSM-13813, Het Geheugen, collectie Spoorwegen in Beeld]
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-260-in-1892-NSM-13468A-67c9fed508750.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-260-in-1892-NSM-13468A-67c9fed508750.jpg)
HSM 260 in 1892. [NSM-13468A, Het Geheugen, collectie Spoorwegen in Beeld]
Fantastische foto's toch?!
Groet, Mathyn
-
Ondertussen bouw ik lekker verder. Voor de HSM02 set moesten er nog interieurs gemaakt worden. Dit kan met styreen en wat resin afgietsels.
Voor de eerste en tweede klasse coupe's levert Maykel apart resin bankjes. Voor deze rijtuigen hoeven er alleen bodemplaten op maat gemaakt te worden en een paar tussenwanden. De eerste en tweede klasse rijtuigen hadden hoge tussenwanden met in het midden van elke coupé een lamp. De derde klasse rijtuigen hadden minder lampen. Om het licht in elke coupé te krijgen werden de meeste wanden laag gehouden tot vlak boven de rugleuning. Alleen een eindcoupé werd nog wel eens van een hoge wand voorzien. In dat geval zat de lamp in een uitsparing in de wand. Naar mijn weten zie je vanaf +/-1900 dat bij de tweeassers ook de derde klasse coupe's steeds vaker per coupé werden verlicht. Er komen dan meer lampen op/door het dak.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-02k-013-67cf283120d7c.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-02k-013-67cf283120d7c.jpg)
De derde klasse interieurs beginnen met dezelfde basis van een bodemplaat en zijwanden. Tegen de zijwanden plaats ik nokjes van gelijke hoogte waarop de zittingen van de stoelen komen te rusten.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-02k-014-67cf283322860.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-02k-014-67cf283322860.jpg)
De zittingen van de stoelen zijn gemaakt uit styreenplaat met plankenmotief volgens de maatschets in de handleiding van Maykel. Deze zijn op maat gesneden en op de nokjes gelijmd. Aan de voorzijde zit ook een nokje die 0,5mm hoger is dan de achterste. Zo komt de zitting schuin te staan. De rugleuningen worden gemaakt door ook daar een strookje planken te lijmen. Omdat de styreenplaat slechts 0,5mm dik is durfde ik dit niet aan met een oplosmiddel houdende lijm. Daarom heb ik de achterkant eerst ruw opgeschuurd, ontvet en daarna met secondelijm geplakt. Zo ontstaan er geen kraters. Het opschuren en ontvetten is wel nodig om de secondelijm goed te laten hechten op het gladde styreen.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-02k-015-67cf2835828ab.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-02k-015-67cf2835828ab.jpg)
Tot slot gaat er een primer en een kleurlaagje op. In dit geval een paar mengsels van Vallejo verf. Houtkleur voor de bodem, wanden en derde klasse banken. Groen voor de tweede klasse banken en een donkerrood voor de velours eerste klasse banken. Op de foto lijkt het erg paars, maar in het echt valt dat mee.
De volgende stap is de bankjes op de bodemplaatjes lijmen. Daarna gaan ze op het chassis. Dat is natuurlijk al te zien bij de HSM01 set eerder in het topic.
Wordt vervolgd (y)
Groet, Mathyn
-
Mathyn leuk bedacht met een fraai resultaat!
-
Marthyn,
Je hebt een PB.
Groeten,
- hans -
-
Ziet er allemaal goed uit Matthyn!
-
Je bouwt prachtig, Mathijn!
Het bagagerijtuig in de veronderstelde Berlijntrein, is dat toevallig de drieasser die MK ook in het programma heeft?
-
De D in de "Berlijntrein" lijkt een wagen uit de serie 3056 - 3208 te zijn. De 3-assige ex-Staatsspoor D van MK is uit de serie 4001 - 4098; deze serie werd ongeveer 20 jaar na het maken van die foto gebouwd.
Grtz, Ton
-
Nog maar een keer over de lage sluitseinijzers. Kijkend naar de vroege foto's die ik op p. 5 van dit draadje heb neergezet, kan ik ze toch echt niet goed ontdekken. Nu zijn niet alle foto's scherp genoeg voor harde conclusies, maar die van Breda 1875 is dat wel, en daar is echt geen laag sluitseinijzer te ontdekken. De D heeft wel aan één kant hoge sluitseinijzers (aan de kant die naar ons is gekeerd zie ik niks). Ook op de fotos van de Rhijnspoortrein op A'dam-CS-in-aanbouw, en die van Rotterdam Maas ca. 1890 krijg ik de indruk dat de rijtuigen maar aan één kant sluitseinijzers hebben. Dat kennen we van goederenwagens, waar het zelfs nog heel lang zo gebleven is: sluitseinen konden ook 'voor' op de laatste wagen staan, moest niet per se achter. Ik ga vermoeden dat het bij reizigersmaterieel eerst ook zo was. Sowieso gaat het alleen om de nachtseinen, want overdag voerde het eind van de trein een rood-witte schijf ergens op de achterwand (er zat vaak een houder midden op de achterwand), of aan buffer of trekhaak. In het donker maakt het inderdaad weinig uit of de rode lichtjes voor of achter op de wagen staan.
De conclusie zou dan zijn dat de lage seinijzers vanaf midden jaren 1870 zijn ingevoerd, en bij bestaande rijtuigen eerst slechts aan één kant werden aangebracht. Uit de foto's van Mathyn op deze pagina blijkt dan dat bij nieuwe rijtuigen wel 'gewoon' beide kanten werd uitgerust. Aangezien deze regels door de raad van toezicht van regeringswege werden bewaakt, neem ik maar aan dat de regels voor alle maatschappijen hetzelfde waren, dus dat we hierin geen onderscheid tussen HSM, SS, enz. hoeven te maken. Tenzij er gegevens zijn waar iets anders uit blijkt?
-
En nog een andere vraag: wie weet wat de rood omcirkelde onderdelen op de daken van deze rijtuigen zijn?
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/RdamMaas-NRS-ca1890-mark-67ddaee9adced.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/RdamMaas-NRS-ca1890-mark-67ddaee9adced.jpg)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Amsterdam-NRS-1888-min-67ddafa717071.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/Amsterdam-NRS-1888-min-67ddafa717071.jpg)
-
hadden die afdelingsrijtuigen een toilethokje ? (heb àl het voorgaande niet gelezen, sorry)
dan zit het pijpje misschien goed voor de WC-verluchting,
-
Vlg mij zijn het typische NRS rijtuigen dus even in het Utrechts Archief gekeken bij de NRS rijtuigen, bij C 307 ev. Zie je wel iets in combinatie met die malle geperforeerde lampekap maar ik kan nog steeds niet zeggen wat het is.
Bijvoorbeeld: https://hetutrechtsarchief.nl/collectie/609C5C7CC0804642E0534701000A17FD
-
Ja 'toevallig' kwam ik daar gisteravond ook terecht ;D, naar aanleiding van de C7 kit van Seinarm. naast de lampeschoorsteentjes is een soort deksel met een handvat getekend, geen idee wat dan dan is. Je zou misschien denken aan een oliereservoir voor de lamp, maar eronder lijkt niks te zitten, op de doorsnedetekening. Wel staat het voorwerp op de bovenlijn van het dak, dus kennelijk geplaatst in het midden naast de lamp. Dat betekent dat het niet het ding is dat ik omcirkelde, want dat staat meer naar de dakrand dus en lager op de tekening.
Van de C7 vind ik daar vier tekeningen; 2 van de NRS en twee van de HSM, die duidelijk zijn nagetekend van de NRS-tekeningen en kennelijk de geplande toestand van de wagens bij indiensttreding bij de HSM weergeven (1890): geen remmen maar wel nog met de olielampen (hoewel de HSM dus al vanaf 1879 bezig was gaslicht in te voeren). En inderdaad met lage sluitseinijzers aan één zijde (op alle tekeningen, ook het niet-doorgesneden zijaanzicht).
Op een later moment zijn op deze tekeningen de HSM-gegevens doorgestreept, evenals de olielampen. Dat zal wellicht in de NS-tijd zijn. Op één van de tekeningen staat een stempel 'vervallen' met een datum uit 1931 erin geschreven. De exemplaren waarover de tekening gaat (no. 1477) zullen dus toen wel helemaal afgevoerd zijn.
-
op het dak van deze antieke pruis zie je 3 korte, verticale kokers (andere dan die 5 gans bovenop het dak ...)
lijken deze 3 pijpjes op de 'dakdingen' van jullie Nederlandse rijtuigje ?
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Preuss_Abteilwagen_C3_P9030010.JPG/1280px-Preuss_Abteilwagen_C3_P9030010.JPG (fotowiki)
-
Nee dat zijn ventilatoren aan de lichtkap. En op het dak de gaslichtluchters.
-
Volgens mij zijn het koersbordhouders voor lange borden die op het dak stonden, die kwam met een of twee houders voor op het dak.
In het museum zitten ze nog op de C5.
Groeten Arjen
-
De uitstekels net boven de goot zijn de aanduiding voor de "DAMES" coupés. Alleen toegepast bij 3e klas rijtuigen zie uitneming van 2 tekeningen HUA
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/NRS-BordjesDAMES-67df02bb805db.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/NRS-BordjesDAMES-67df02bb805db.jpg)
Naast olielampen liggen deksels voor wanneer de olielampen verwijderd worden om te worden gevuld of anderzins. De MtESS hanteerde ook dekseltjes aan hun olielampen ter afdichting, MK heeft tegenwoordig ook een gietboom met olielampen en dekseltjes. (De deksels op het rijtuig zijn eigen fabrikaat , MK had deze toen nog niet in zijn assortiment)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-5824-67df080263177.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/IMG-5824-67df080263177.jpg)
-
Op de bovenste tekening is te zien dat de tekst DAMES op een lang bord is zoals Arjen zegt. Het is geloofwaardig dat een lange plank met 2 of 3 houders op het dak werd gehouden.
Bedankt voor die toevoeging van het dekseltje, ik kende dat niet.
-
Ja, ik geloof ook wel dat ik dat overtuigend vind. De plaats klopt in elk geval. Maar ik zie hem op de foto van Rotterdam Maas ook op de AB, dus dan kwamen ze daar kennelijk ook voor, niet alleen op de 3e klasse. Ik zie op dit punt ook geen reden voor een onderscheid tussen de klassen. Leuk detail om een keer na te maken, dank Mar-Cas
Dat van die deksels is voor mij ook nieuw; ook leuk om na te maken op de C7 kit. En die regengoot langs de dakrand erbij maken. En de vorm van de olielampen iets aanpassen; de kit heeft nu een heel breed deksel op de olielamp, maar dat moet dus even breed worden als de rest.
dan heb ik het dus over deze kit: https://www.seinarm.nl/Webwinkel/winkeldetail/catid/64/eid/390/nrs-personenrijtuig-derde-klasse-c7
-
Hier een recente Noorse restauratie met een 1B loc en 2- en 4-assige rijtuigen. Veel details van de rijtuigen goed in beeld, o.m. de olielampen
https://www.youtube.com/watch?v=IaRRjjDsl2Y
-
Ik moet de rest nog even bewerken, maar hier is alvast één foto van het eindresultaat.
Ik heb in Photoshop even vlug de achtergrond verwijderd en er een panorama foto van gemaakt. Zo is het beeld wat rustiger.
De rest volgt later! (y)
(https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-060-67a619ba50bc4.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls_2025/HSM-01k-060-67a619ba50bc4.jpg)
Groet, Mathyn
Vergeet steeds te reageren en nu zie ik het draadje weer voorbij komen. Meteen maar even doen dan ;D.
Erg mooi gedaan deze rijtuigen en zien er super strak uit (y)
M.vr.gr. Jan
-
Casper, ik zie dat ik nooit heb gereageerd op je laatste bericht. Wat een leuk detail van die deksels, jouw bericht is een hele fijne aanvulling. Ik kon de ronde platte schijfjes op de gietboom niet plaatsen, maar dit verklaart een hoop. Ik ga eens even kijken of die er bij de SS rijtuigen ook opkomen. (y)
@Janw: prachtige rijtuigen en restauratie. Mooie film!
@jan47: Bedankt voor je complimenten. Leuk om te lezen ;D
Groet, Mathyn