Wat zijn we aan het bouwen? > We bouwen een diorama

EU12 Diorama: Eelco "Sic transit N.I.S."

(1/26) > >>

Johan Vermij:
Het bouwdraadje voor Eelco

Eelco Storm:
Tsja, en zo heb je dan een bouwdraadje om mee te doen met de Eurospoor 2012 diorama-wedstrijd. Ik liep al tijden rond met het idee een diorama te gaan bouwen en mijn vrouw leek het wel leuk de scenery ter hand te nemen. En zo werd 'Sic transit N.I.S.' bedacht.

Het diorama combineert twee (voor mij) interessante zaken: De Nederlandsch Indische Spoorweg Maatschappij en vergane glorie. Daarover later wat meer. Dit is puur de openingspost.

Een leuke uitdaging wordt het op tijd in Nederland krijgen van het diorama. Wij wonen namelijk in Denemarken... maar dat zien we tegen die tijd wel.

Eelco (en Pauline)

Eelco Storm:
Goed, aangezien het verleden mijn lust en mijn leven is, hierbij een korte geschiedenis van het breedspoor van de Nederlandsch Indische Spoorwegmaatschappij. Gelardeerd met voorwerpen uit mijn collectie.

In 1864 gaat de eerste schep in de grond voor de eerste spoorlijn in Nederlands Indie, Semarang - Tangung. Deze lijn wordt aangelegd met de in Europa toegepaste spoorbreedte van 1435mm. Gaandeweg worden er ook spoorlijnen aangelegd op Kaapspoor (1067mm). Uiteindelijk worden de meeste spoorlijnen in Nederlands Indie aangelegd met kaapspoor. Omdat het kaapspoor in Nederlands Indie wordt gezien als normaalspoor, worden de 1435mm spoorlijnen van de NISM aangeduid als breedspoor.

Het NISM breedspoor is altijd een wat vreemde eend in de bijt van de spoorwegen in Nederlands Indie gebleven. Het netwerk liep grofweg van Semarang naar Yogyakarta, een deel van het trace kende een derde rail om het ook geschikt te maken voor kaapspoor-materieel.

Het oudste breedspoormaterieel bestond voornamelijk uit B1 locomotieven, zoals gebouwd door Beyer Peacock, zoals hier loc 29 te Solo:



Later zijn er ook grotere sneltreinmachines gebouwd van het type 2C zoals de hier afgebeelde NIS 123 'J.P. de Bordes' met een fraaie breedspoorsneltrein:



In 1913 vierde de NISM haar 50 jarig jubileum. Er werden weinig activiteiten ontplooid maar wel werd deze fraaie penning gemaakt in zilver en brons:



Het 75-jarig bestaan in 1938 werd niet gevierd. In een krantenartikel uit 1938 dat ik heb, wordt alleen het 75-jarig bestaan even aangestipt maar dan alleen binnen het verhaal van de crisis van de jaren '30. Er was simpelweg geen geld voor het vieren van een jubileum.

Jubilea van het personeel werden uiteraard wel gevierd. Bij het bereiken van een bepaald jubileum werd onder andere een fraaie oorkonde uitgereikt. En dan geen lullig A4'tje, maar eentje van ongeveer 40x50 cm. Mijn exemplaar is nog blanco, dus ik kan mijn eigen naam nog invullen...



De crisisjaren gingen voorbij en de NIS keek weer hoopvol naar de toekomst. Het breedspoornet zou ingrijpend vernieuwd worden. Eerst werd geprobeerd een aantal 3700'den van de NS over te nemen. De NS wilde alleen een paar 3500'den kwijt, maar omdat de NIS wist van de problemen met deze locs (scheurende frameplaten), werden de onderhandelingen stopgezet.

De NIS besloot in 1939 vijf nieuwe stoomlocs bij Werkspoor te bestellen. Het moesten gestroomlijnde 2C locs worden, gebaseerd op de 3700'den van de NS. Daarnaast werden bij Beijnes vier gestroomlijnde dieselelektrische 3-wagenstellen besteld.

Dat waren de laatste hoogtijdagen van het NIS breedspoor.

In mei 1940 werd Nederland veroverd door Duitsland. Als gevolg hiervan werd de order voor de vijf stoomlocs (waar Werkspoor nog niet aan begonnen was) geannuleerd. Beijnes was al wel aan de dieseltreinstellen begonnen. Na de Duitse inval werden de motoren van deze stellen verborgen. Na de oorlog kwamen de motoren terecht in de locomotieven van de serie 2000. Het casco van een reeds gebouwd stel stond tot 1947 bij Haarlem weg te roesten.

De definitieve ondergang werd ingezet door de Japanse verovering van Nederlands Indie in 1942. Zij besloten al snel tot eeen standaardisering van het spoorwegnet. De breedspoorlijnen van de NIS werden versmald tot kaapspoor. Het materieel dat hierdoor niet meer gebruikt kon worden, werd verzameld in Semarang en Yogyakarta. Er zijn nog plannen geweest om de breedspoorlocs naar Mantsjoerije (een vazalstaat van Japan) te verschepen, maar uiteindelijk heeft geen enkele breedspoorloc Java verlaten.

Na de oorlog is er niks meer gedaan met het breedspoormaterieel. Het materieel dat in Semarang stond is vrij snel 'verdwenen'. Het materieel dat in Yogyakarta stond, is nog langer aanwezig geweest. In de jaren '70 stond er op het werkplaatsterrein in Yogyakarta nog een lange rij breedspoorlocs weg te roesten. Onder andere een paar B1 machines en enkele rangeerlocomotieven.

Daar zijn helaas erg weinig foto's van gemaakt. Ik ken er drie en daarvan kan ik er maar eentje plaatsen. Anders krijg ik ruzie met een fotograaf die ik graag te vriend hou:



Hier staat B1 loc 25 weg te roesten. Foto door Rob Dickinson, 12 mei 1976. In de jaren daarna is het terrein opgeruimd en zijn alle resterende breedspoorlocs verdwenen. En daarmee een bijzonder hoofdstuk in de spoorweggeschiedenis van Indonesie en Nederlands Indie. Nouja, bijna dan. Op een sokkel tegenover een Technische school in Yogyakarta staat het onderstel van loc NIS 107 (de ketel is van een onbekende kaapspoorloc):



Goed, tot zover de geschiedenis. Volgende keer: wat komt er nu precies op mijn diorama? Raden mag, maar ik denk dat 't wel duidelijk is...  ;)

Eelco

Simplex:
Kijk, dit is nou een intressant thema!
Dat op tijd in NL krijgen is niet zo moeilijk hoor.
Volgens mij komen wij een week voor Eurospoor terug uit Zweden.
Dus mocht het nodig zijn, rijden we wel een stukkie om met de
Grand. Maarre.... Ga bouwe jonguh!

vrgr Steef

Eelco Storm:
Ja baas, ben al begonnen, baas!  ;D

We zullen wel eens kijken of het omrijden nodig is, maar in elk geval dank voor het aanbod. Ik hou het in gedachten!  (y)

Eelco

Navigatie

[0] Berichtenindex

[#] Volgende pagina