BeneluxSpoor.net forum

Wat zijn we aan het bouwen? => Baanplannen => Topic gestart door: TreintjeDelft op 28 July 2011, 16:27:12

Titel: Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 28 July 2011, 16:27:12
Beste mensen,

Al voor een hele tijd ben ik van plan een nieuwe modelbaan te bouwen. De oude is maanden geleden afgebroken en de ruimte is nu eindelijk vrij en opgeknapt. Ik heb een ruimte van 207x442cm. Dus afgerond ongeveer 2 bij 4,5 meter. Op deze plattegrond (http://modelspoorbaanbouwman.webs.com/modelbaan%20tafelplan.png) die ik maanden geleden heb gemaakt zie je de plaats waar de deur zit en ongeveer het plan wat ik van plan ben om in te vullen met modelbaan.
Over de manier waarop ik de sporen wil leggen ben ik nog niet helemaal uit, maar er moet in elk geval een rondje dubbelspoor komen door de hele kamer zoals te zien is op de plattegrond.

Er zijn een aantal dingen die ik graag wil, maar waarvan ik niet helemaal weet hoe ik de uitvoering moet doen:
.
.

Overigens krijgt mijn baan een Nederlandse sfeer en wil ik proberen het realistisch te maken, of in elk geval dat het duidelijk is dat het een Nederlandse baan is. Ook haat ik van die modelbanen waarop lelijk gebouwde huisjes en een paar boompjes op staan, dus zo ben ik dus ook absoluut niet van plan om te bouwen.
Momenteel is al mijn materieel nog analoog. Digitaal zit in de planning. Er zijn een stuk of 5 treinen die daar maar voor in aanmerking komen, omdat de rest (halve) wrakken zijn. Met een schaduwstation is computerbesturing eigenlijk wel heel handig, ik wil het best wel, maar het kost volgens mij behoorlijk wat geld (ik heb geen idee wat zo'n sensor kost). Is het programma voor de Multimaus eigenlijk fijn om mee te werken of kan ik beter een (tweedehands) oude intellibox kopen?

Hebben jullie tips, opmerkingen, andere ideeën of iets anders te zeggen hierover dan hoor ik het graag!


P.S. Ik heb eerder een topic gemaakt voor een baanplan, maar ik denk dat ik beter opnieuw kan beginnen omdat het plan behoorlijk veranderd is en dat topic erg verouderd is.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 10 August 2011, 19:25:08
Even een update.
Ik heb nu besloten om te Roco Line rails te gaan gebruiken, er zit zoveel voordeel aan om dit te doen. Het railplan ga ik nu proberen uit te werken, ik blijf alleen zitten met het dilemma van het schaduwstation; ik weet gewoonweg niet hoe ik het moet gaan inpassen, maar het enige wat ik kan doen is uit gaan proberen.

Ook wil ik nu echt gaan kijken voor een digitaal systeem via de computer. Ik weet alleen niet precies waar ik moet beginnen als ik hier aan denk. Ik ben namelijk helemaal nieuw in de digitale wereld, en het aanleggen van dit is heel anders dan even wat locs programmeren in een Multimaus zoals ik voor mijn opa gedaan heb. Ik zal alles op een rijtje zetten waar ik aan denk:

Als iemand mij hierbij kan helpen, veel dank daarvoor!
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Jeronimos op 10 August 2011, 19:32:37
He je wel eens gekeken in de encyclopedie?

Daar staat veel uitgelegd:
http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10_-_Baanbesturing
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 10 August 2011, 20:04:04
Okee,

Je wilt veel... heeveel en misschien wel in één keer. Voor het geautomatiseerd rijden alvast 1 tip: Begin met een proefbaantje. Een ovaaltje met twee wissels en een inhaalspoor. Kan je wat oefenen en uittesten.

Nu de uitleg

Wat heb je nodig: Een digitale centrale, koppeling met de PC, Terugmelding, Software, Wisselaandrijvingen, Wisseldecoders, treinen met decoder en heeveel tijd en geduld.

* Digitale centrale: (basis station zoals jij het noemt) In jouw geval de multimaus (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.07.01_-_Roco_Multimaus), kan niet zonder extra print via de computer werken
* Koppeling Multimaus met PC: Daarvoor heb je de S88XpressNetLi (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06.01_-_S88XpressNetLI) nodig. Deze zorgt ervoor dat de software op de PC kan praten met de digitale centrale.

* Serieële poort: De huidge PC's en laptops hebben meestal geen serieële poorten aanwezig. Dat kan je oplossen met een Serieel naar USB kabel. Gebruik je de goede kabel kan je deze gewoon gebruiken geen enkel probleem dan werkt alles feilloos.

Blokken en terugmelding: Dan ben je er nog niet. Namelijk de software op de computer moet weten waar de treinen zich op de modelbaan bevinden. Daarvoor moet je je baan verdelen in "blokken". Deze blokken moeten dus op één of andere manier gekoppeld worden met de computer. Nu kan dat via de S88XpressNetLi (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06.01_-_S88XpressNetLI) via  S88-terugmelders (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06_-_Geautomatiseerd_rijden) Het maken van blokken moet je dus doen door iedere keer één van de spoorstaven (altijd aan dezelfde kant) te onderbreken. Het onderbreken gaat met plastic raillasjes of gewoon de ijzerzaag in de spoorstaaf te zetten en het spoor door te zagen.

* Baan verdelen in blokken: Rails onderbreken, draadjes aan rails solderen, draadjes verbinden aan  S88-terugmelders (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06_-_Geautomatiseerd_rijden).

* De  S88-terugmelders (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06_-_Geautomatiseerd_rijden) verbind je weer aan de de S88XpressNetLi (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06.01_-_S88XpressNetLI) door middel van gewone netwerkkabels.

* Software: Dan moet je kiezen voor een treinbesturingsprogramma (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.10_-_Treinbesturingssoftware), dat kan koploper zijn maar ook een ander programma. Koploper is een heel uitgebreid programma maar voor de beginner niet de gemakkelijkste.  Daar moet je je hele baanplan invoeren / tekenen en dan ook alle blokken en koppelen van de blokken aan wat je getekend hebt.

* Wissels: Het is natuurlijk wel gemakkelijk als ook de wissels omgezet kunnen worden door het softwareprogramma. Daarvoor moet je de wissels eerst voorzien van een aandrijving: spoel, motor of servo. Dan moeten ze ook nog digitaal op de baan aangesloten worden met een wisseldecoder. Dat is allemaal  hier (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.04_-
_Wissels_digitaliseren) terug te vinden. Ook de wissels moet je invoeren in je programma.  Deze zijn ook via je multimaus te besturen, dat is geen enkel probleem.

*Decoders: Geen NEM-schacht maar NEM-stekker of NEM-connector moet er in je locomotief zitten. Voor een overzichtje kan je ook  Hier (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.08_-_Decoders) kijken. In iedere lok moet een decoder zitten.

* Schaduwstation: Is niet meer dan een plek om je treinen tijdelijk te stallen zodat je niet ziet dat ze een rondje rijden. Enige uitleg over schaduwstations is  hier (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E04.07_-_Schaduwstations) te vinden. Een schaduwstation onder je baan moet natuurlijk met een helling of klimspiraal bereikbaar zijn. Anders kunnen je treinen niet omlaag en omhoog rijden. Meer informatie over hellingen is Hier (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E04.05_-_Hellingen/Klimspiralen) te vinden.

Ik hoop dat nu een beetje duidelijk is.

Succes!

Groeten Ronald.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 10 August 2011, 20:38:37
@J J H S
Die heb ik geraadpleegd. Ik begrijp waar de chips voor dienen die worden moeten worden gebruikt voor wisselaandrijvingen en terugmelding, maar ik begrijp niet hoe dit in de praktijk te werk gaat; hoeveel werk is het, hoe het aan te leggen (waar komen de kabels vandaan, waar gaan ze naartoe), hoe ziet het eruit, e.d. Daar wil ik graag meer informatie over, zodat ik daaruit verder kan werken hoe ik het aan moet gaan pakken.

@Ronald Koerts
Bedankt voor de verduidelijking. Het is inderdaad veel dat ik wil, maar dit alles wil ik stap voor stap gaan aanleggen en nu ik het helemaal vanaf het begin aan ga doen wil ik het ook in één keer goed doen.
Ik heb even goed gekeken naar deze afbeelding (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.06.01_-_S88XpressNetLI#Aansluitingen) en denk nu te begrijpen hoe het in elkaar zit. De terugmeldmodules zitten dus vanaf de S88XpressNetLI in serieschakeling. Als ik het goed begrijp is er voor elke blokovergang een volledige terugmeldmodule nodig, of sluit je meerdere punten aan op één module? Is dit ook het geval bij de wisseldecoders?
Ik bedoelde natuurlijk de NEM-stekker. Ik gebruikte de verkeerde term, een NEM-schacht is natuurlijk waar de koppeling in gaat.

Aangezien ik geen geldboom heb staan in mijn tuin, speelt geld natuurlijk ook een rol in hoeverre ik dit kan realiseren. Na een kijkje op de website van MTE heb ik wel wat leuke (sarcastisch bedoelt) prijzen zien staan, maar aangezien de zoek-functie nogal beperkt is daar weet ik niet over er nog andere merken zijn die dergelijke modules leveren en tegen welke prijs.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 10 August 2011, 21:05:24
Hoi!

Neem eens een kijkje in mijn bouwdraadje (http://forum.beneluxspoor.net/index.php/topic,22356.0.html). Daar staat ook het een en ander uitgelegd met foto's. En misschien is het handig om je een keer aan te melden bij een modelspoorvereniging in de buurt? Misschien mag je dan bij iemand thuis kijken hoe hij het heeft aangelegd.

Draden: Maak een schema voor je zelf. Lees veel informatie.

Hoe aan te leggen: Zeer nauwkeurig, consequent gebruik van kleuren en solderen van de verbindingen. Alle verbindingen controleren en nog eens controleren.
Hoe aan te brengen aan de rails: Met solderen
Hoe aan te brengen aan printen: meestal via een schroefcontactje
Hoe onderling te koppelen: Solderen of met schroefcontactjes.

Hoeveelheid werk: Heel veel, ben al twee jaar bezig en heb nog niet alle draadjes onder de baan hangen en alle blokken gemaakt.


De aansluitingen: Ligt aan de terugmeldmodule, maar gemiddeld zijn dat er 16 per module. Daarmee kan je 16 stukken baan mee controleren of deze bezet zijn. Gemiddeld voor een softwareprogramma zijn dat 8 blokken. Wisseldecoders: gemiddeld 4 wissels per wisseldecoder. Er zijn ook van enkele dus voor 1 wissel tot 8 en meer wissels.

Kosten:

Reken het volgende dan kan het alleen maar goedkoper uitvallen. Ben je niet goed in solderen: koop alles kant en klaar. Dan weet je zeker dat het werkt.

* S88XpressNetLI: 40 euro gebouwd (Wim Ros)

* Terugmeldprint voor 16 contacten: 50 euro gebouwd (diverse leveranciers teveel om op te noemen, o.a. Digirails, Wim Ros, Huub Maaskant, enz)

* Wisseldecoders: 30 tot 50 euro gebouwd, compleet. (diverse leveranciers teveel om op te noemen)

* Wisselaandrijvingen: 4 (servo: speciale decoder nodig) 6 euro (conradaandrijving) tot 30 euro compleet. (diverse leveranciers te veel om op te noemen)

* Heelveel draad: Onder mijn baan ligt nu meer dan 300m draad.

* Rocozaagje: 10 euro

* Soldeerbout: 20 euro

* Multimeter: 30 euro

En lees goed het forum door. Er staat zoveel informatie in, ook met prijzen en wat goed is en niet goed is. Lees vooral de bouwdraadjes door. Daar staat meestal veel informatie over hoe iemand het heeft aangepakt meestal met foto's

Even uit mijn bouwdraadje:

Wisseldecoder voor 8 wissels met alle draden naar de wissels toe:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_31.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_31.jpg)

Nog een:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_39.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_39.jpg)

Een terugmeldmodule (achter de balk) met draden naar de baan:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_23.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_23.jpg)

Een terugmeldmodule van dichtbij met een extra hulpprint:
(https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_48.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls/rk_baanfoto_48.jpg)


Groeten Ronald.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 10 August 2011, 22:15:39
Dat is een zeer verhelderende uitleg!  (y)

Als ik dan alles bij elkaar optel, is het nog te overzien in de kosten qua decoders, modules en wisselaandrijvingen als ik eruit ga van de hoeveelheid die ik ongeveer verwacht nodig te hebben (in elk geval grotendeels).
Ik kan solderen, maar met printplaatjes weerstanden aan elkaar solderen heb ik niet veel ervaring. De printplaatjes benodigd lijken ook niet even twee transistoren en een weerstand, maar een heel ingewikkelde printplaat die mij te ingewikkeld lijkt om zelf te gaan solderen. Dan maar kant-en-klaar.

Ik begrijp niet helemaal wat het verschil is tussen een motor/conradaandrijving of een servo-aandrijving. Ik begrijp dat de servo kan worden geprogrammeerd voor langzamere (dus meer realistische) snelheden en dat ze minder geluid maken, maar de techniek erachter niet.

Wat ik ook niet helemaal begrijp is hoe de modules voor wisselaandrijvingen worden aangesloten op de Multimaus. Dit gaat niet via de S88XpressNetLI, maar hoe wel? Ik kan het ook niet vinden in de handleiding van de Multimaus op internet.

Iets waar ik volledig niet meer aan gedacht heb, maar wat ik wel erg graag ook wil gaan maken zijn seinen. Deze moeten natuurlijk ook met een bepaalde decoder worden aangesloten, maar heb ook geen idee hoe die aangesloten moet worden op het digitale systeem.

Ik lees vaak bouwverslagen op dit forum, maar de meeste mensen berichtten weinig over deze onderwerpen. Ik zal eens goed gaan zoeken.

Wat ben ik blij dat ik technisch aangelegd ben en dit hele gedoe binnen een paar uur bijna grotendeels begrijp. Overigens ben ik ook goed met de computer, dus zal ik de basisfuncties van Koploper binnen een paar uurtjes toch wel moeten begrijpen denk ik.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 10 August 2011, 22:28:52
Aansluiten van de Terugmeldmodules, de wisseldecoders en de seindecoders:

Alles wordt aangesloten op de uitgang van de versterkers / Boosters (de aansluiting naar de baan). Standaard zit er een draad met een aansluiting naar de rails. Die draad doorknippen, de twee losse draadjes strippen en daarop de Centrale voedingsleiding (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.14_-_Centrale_voedingsleiding) aansluiten. Gewoon door solderen te doen. Op deze CVL sluit je dan de rest op aan.

Verschil Servo's en wisselmotoren. Servo's zijn eigenlijk motoren die speciaal aangestuurd moeten worden. Ze komen uit de besturingstechniek en modelboten / modelvliegtuigen en je kan er heel nauwkeurig mee bepalen welke uitslag de servo moet maken dat is voor boten en vliegtuigen wel belangrijk. Daarvoor moet je een speciale servo decoder gebruiken. Niets meer, niets minder. Ze zijn erg populair aan het worden vanwege de lage kosten, de lage snelheid en het geluid (stil). De conrads zijn relatief goedkoop maar volgens somminge wat minder en zijn wat sneller met het omzetten en maken wat meer lawaai. Het is aan jou de keuze welke het moeten worden. Zelf heb ik de conrads.

Seinen (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/E10.12_-_Seinen_digitaliseren): Zelfde verhaal als wissels. ook speciale decoders nodig in alle vormen en maten ongeveer dezelfde prijstelling als de wisseldecoders. Ze staan in principe voor de sier langs de digitale baan. Koploper regelt welke stand ze moeten tonen.

Groeten Ronald.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 11 August 2011, 15:29:12
Ik heb dit schema (http://encyclopedie.beneluxspoor.net/index.php/Bestand:E10.14-06.jpg) erbij gepakt.
Dus het telefoonsnoer dat rood is ("rode kabel data") op dat schema komt dus uiteindelijk in de booster?
Ik begrijp niet waar het "groene kabel omgekeerde secties" voor dient en die "diode schakeling". Ik zie dat de baandelen die daarop zijn aansloten "niet gedetecteerd" zijn, maar ik begrijp niet waarom en hoe.
Die "bruine kabel massa" is dus voor de stroomvoorziening van het andere spoor, zodat er geen stroomverlies optreed, daar lijkt het op. Deze wordt dus ook gebruikt voor de digitale? stroomvoorziening van de wisseldecoder?
De zwarte en witte kabels zijn stroomvoorzieningen voor wisseldecoders en verlichting. Kunnen deze ook worden gecombineerd of is het slimmer om deze gescheiden te houden zoals in het schema? Dan moet ik daarvoor dus een aparte trafo gebruiken, anders neemt het teveel stroom van de treinen zelf weg.

Zijn ze echt zo goed goedkoop dan? Op de MTE website zie ik ze alleen maar rond de 15 euro, en dat is erg aan de prijs. Zou je een voorbeeld kunnen geven van een goedkopere servo?

Maar het is dus eigenlijk zo dat je alle digitale apparatuur in serieschakeling, aansluit op de booster, en de digitale centrale de apparatuur detecteert? Met software op de computer kan je dan nog beter aangeven welk signaal dat binnenkomt bij welk apparaat hoort? Dit is wat ik er van begrijp nu.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 11 August 2011, 17:01:46
Hoi!

Ik weet niet wat je met rood bedoeld uit het schema. Maar Ik zal het even uitleggen.

De multimaus is aangesloten op de versterker. Vanuit de versterker gaan er twee draden naar de baan. Dat zijn de rood en bruine draad met de pijltjes (richting versterker). Bij de multimaus zijn die twee draden naar de baan zwart. Het maakt dus even niet uit welke kleur je waar op aansluit.

Ongedetecteerde secties: Alleen bij het gebruik van het programma koploper. Dat is iets speciaals voor het programma koploper. Je kan er voor kiezen om een deel van de baan niet aan te sluiten op een bezet/terugmelder. Dat spaart een aantal uitgangen, en mogelijk bij veel secties / uitgangen een complete terugmelder/bezetmelder, dus geld.

De bruine massa kabel: Inderdaad deze leg je mee en sluit je om de zoveel cm (meestal een meter) om stroomverlies te beperken. De rails en dunne kabels zorgen voor verlies en dat voorkom je met een extra voedingleiding onder de baan.

De voedigingleiding zorgt ook voor het digitale signaal naar je Wisseldecoders en eventuele seindecoders. Anders krijgen die geen berichten van de digitale centrale (multimaus) Zou je die aansluiten op een baanstuk dan wordt dat baanstuk de hele tijd bezet gemeld en dat wil je niet.

Naast het digitale signaal moeten de wissel en seindecoders inderdaad gevoed worden om de wissels en seinen om te kunnen zetten. Dat kan je inderdaad doen met "dure" digitale spanning of een goedkoop (tweedehands) analoge trafo. Eventueel combineren met met de verlichting. Tenzij je heelveel verlichting of heelveel wissels c.q. seinen hebt. Dan zou ik die weer splitsen. Een extra trafo, een fleischmann of marklin waarvan je de lichtaansluiting gebruikt tweedehands zijn een eurotje of 15 tot 20.

Goedkope servo's, onder andere bij Conrad (http://www2.conrad.nl/goto.php?artikel=209089) te krijgen. Een beetje zoeken geeft goedkopere.

Het is GEEN SERIE-schakeling maar PARALLEL! Je hebt een paar draden c.q. punten onder de baan waar vanuit je alles van digitale signalen en/of spanning voorziet. Valt er één uit dan draait alles nog gewoon door.

De digitale centrale detecteert niets. Je geeft de wisseldecoders een adres (programmeert die in) en als jij op de centrale wissel 10 omzet dan wordt de wisseldecoder die adres 10 in zijn rijtje wakker en zet het wissel op de uitgang met adres 10 om.

Bij bezetmelding werkt het net iets anders. Als een trein zich bij een bezetmelder in een sectie komt die op ingang 3 is aangesloten dan zal de bezetmelder een bitje omzetten. De centrale of in jouw geval de S88XpressNetLI leest een tig keer per seconde alle bezetmelders uit via de netwerkkabels van de Bezetmelders naar de S88XpressNetLI. Die gegevens geeft het door aan de software op PC en die weet dan dat die sectie bezet of onbezet is. Bij het intekenen van je baanplan moet je ook aangeven welk stuk van de baan op welke bezetmelder zit aangesloten.

Daarnaast moet je dus ook in de software aangeven welke wissel op welke adres zit want dat kan de software niet detecteren. Dat geldt ook voor de seinen en de locomotieven en andere treinen, alles moet je invoeren.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 11 August 2011, 20:50:08
Dus je zou kunnen stellen dat de bruine kabel de pluspool is en de stroom door de locomotief aan door de andere spoorstaaf via de bezetmelder als minpool weer naar de versterker gaat, met het signaal waar de loc is gedetecteerd. De wissel- en seindecoders worden op dezelfde wijze aangesloten.

Die groene draad kan ik denk ik beter niet doen, het is een beetje te ingewikkeld om aan te leggen. Maar het is dus eigenlijk dat Koploper herkent dat er tussen twee blokken geen loc is en daardoor herkent dat er eigenlijk wel een loc is?

Ik heb een Trix trafo liggen die ook een wisselstroom aansluiting voor dergelijk gebruik heeft, alleen maakt dat apparaat echt een vreselijk kabaal (er zit een heel harde zoem in waar zelfs een Lima koffiemolen-motor bijna niet overheen komt), dus ga ik ergens een 2e-handsje vandaan zien te halen.

Ik begrijp niet helemaal hoe die servo's moeten worden aangesloten op een wissel zodat deze wordt omgezet, bij Roco Line wissels al helemaal niet. Als ik naar dit filmpje (http://www.youtube.com/watch?v=eaOUBkpFfCQ) kijk lijkt het echter erg op de constructie van die conradaandrijvingen te lijken.

Ik heb het inderdaad in de war zitten gooien met dat serie en parallelschakeling. Nu ik naar het schema kijk is het inderdaad een parallelschakeling.

Dus in bezetmelder 1 stop je dus in de uitgang een kabel welke in de ingang van de bezetmelder 2 gaat, de uitgang van bezetmelder 2 wordt dus weer aangesloten op de S88XpressNetLI. Op de ingang van bezetmelder 1 wordt niets aangesloten. Dit is dus wel een soort serieschakeling toch?

Maakt het niet uit waar het draad voor bezetmelding op het blok wordt aangesloten? Dit lijkt mij niet omdat er alleen wordt gedetecteerd of er stroom door de rails gaat door de bezetmelders.

Seinen worden dus eigenlijk als een wissel gezien door de digitale centrale? Of worden deze seindecoders niet uitgelezen door de Multimaus en alleen door de S88XpressNetLI/computer?
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 11 August 2011, 22:00:41
Inderdaad als er een verbruiker in de sectie zit dan zal er een bitje door de bezetmelder worden omgezet.

De wissel en seindecoders zitten alleen op het digitale gedeelte van de ringleiding om de wisselopdrachten te ontvangen. Die worden namelijk met de spanning voor de locomotieven meegestuurd.

Het aansluiten van de wissels is zeer gemakkelijk. Gat boren ter plaatse van het wissel. In één van de wisselbielzen zit een gaatje waar een staafje kan. Door het staafje iets naar links en rechts te duwen gaat het wissel om. Dit werkt zowel bij de Conradswisselmotoren als de servo's.

De S88-bezetmelders zitten inderdaad in een soort serieschakeling. Een ketting waarbij de laatste schakel de centrale of de S88XpressNetLI is.

Het maakt wel uit welke draad er op de bezetmelder aangesloten wordt. Dat moet altijd dezelfde zijde zijn. Dus altijd de rode draad of de bruine draad. Altijd dezelfde kant van het spoor!. Nooit op één module de draden wisselen: Kortsluiting!

Ongedetecteerde secties: Koploper weet bij binnenkomst van een blok via de inrijsectie dat er een trein in het blok bevind. Aan het eind van het blok zit een uitrij of stopsectie. Daar moet de trein op den duur langs komen. Dus voor koploper maakt het niet uit als de trein even tijdelijk uit "het oog" is. Bij de stopsectie komt de trein weer in "beeld".

Seinen worden inderdaad als wissel gezien. Ze worden niet uitgelezen door de multimaus, ook niet door S88XpressNetLI en ook niet door de computer.

Groeten Ronald.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Harrie Denessen op 11 August 2011, 22:24:29
Hallo Ronald,

Ik volg dit en andere draadjes en ik wil zeggen dat ik respect voor je heb hoe jij je altijd inzet voor anderen en hoe uitgebreid je commentaar en advies geeft. Je neemt er echt de tijd voor.

Nogmaals respect, dit wou ik ff kwijt.

m.vr.gr.

Harrie
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 11 August 2011, 23:28:36
Hallo Ronald,

Ik volg dit en andere draadjes en ik wil zeggen dat ik respect voor je heb hoe jij je altijd inzet voor anderen en hoe uitgebreid je commentaar en advies geeft. Je neemt er echt de tijd voor.

Nogmaals respect, dit wou ik ff kwijt.

m.vr.gr.

Harrie
Van mijn kant ook veel dank voor je hulp, ik heb er echt heel veel aan.  (y)

Dus dan kan je bij die wisselaandrijvingen gewoon zo'n stukje dun ijzerdraad nemen, dat door het gaatje halen en die wisselaandrijving aan dat draadje laten trekken zodat het verplaatst. Waarschijnlijk zal ik het pas helemaal begrijpen als ik zo'n ding echt in mijn handen heb.

Citaat
Nooit op één module de draden wisselen: Kortsluiting!
Betekent dit dat je de draden wél kan wisselen op een overgang van naar een andere module?

Citaat
Seinen worden inderdaad als wissel gezien. Ze worden niet uitgelezen door de multimaus, ook niet door S88XpressNetLI en ook niet door de computer.
Huh? Dat snap ik niet. Hoe worden die seinen dan aangestuurd?
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 12 August 2011, 08:19:57
Hoi!

Seinen zijn net wissels. Dus ze kunnen omgezet worden met de Digitale Centrale en met de computer (als je ze daar invoerd) Ze krijgen dus een (wissel)adres. Alleen je kan nooit de "stand" uitlezen, dat kan ook niet met wissels. De centrale en computer gaan bij het omzetten uit dat de wissel of sein het volgende beeld of stand zullen laten zien c.q. zullen staan.

Wisselen van draden zou kunnen op overgang één bezetmelder naar de andere bezetmelder. Maar dat moet je niet doen. Altijd dezelfde kleur draad, dus ook dezelfde spoorstaaf, gebruiken voor aansluiting van de bezetmelder. Dan raak je niet in de war. En daarom is het ook zoveel werk om te controleren of alles goed zit.

Wisselaandrijvingen: Jep, dat moet je gewoon in de praktijk zien. Je kan het eventueel op de foto's zien van mijn baan, als je goed kijkt. Je wilt niet weten hoe ik ook heb lopen experimenteren met sommige aandrijvingen.

@Harrie: Bedankt!

Groeten Ronald.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 12 August 2011, 10:29:38
Ah, op die manier. Het lijkt mij dat het dus mogelijk is om in Koploper aan te geven dat je wilt dat de seinen automatisch de goede beelden weergeven, wanneer het blok vrij is, bezet is, enz.

Dat leek mij ook al niet verstandig, dan zullen we het dus ook gewoon op één kant houden.

Ik zal eens kijken.

Wat ik me eigenlijk afvraag is hoe hoe het zit met de blokken. Is het dan zo dat de er in een wisselstraat dan maar 1 loc kan bevinden, dat lijkt mij niet logisch en ik weet wel zeker dat dat niet zo is. Hoe wordt dit dan gezien door de software als het niet weet waar in de wisselstraat een loc zich bevindt?
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Kashmir47 op 16 August 2011, 00:26:48
TreintjeDelft,

Koploper heeft inderdaad een voorziening voor het seinbeeld. Echter heb ik me daar niet in verdiept omdat ik voor mijn gevoel te weinig zelf zou kunnen regelen. Wellicht dat het voor jou wel voldoende is.
Mocht het niet lukken, kun je als alternatief "Speciale acties" configureren. Zo heb ik het nu ook gedaan. Erg mooie functie binnen koploper met veel mogelijkheden, waaronder afhandelen met vertraging. Maar het kan wel complex worden.


Edit:
Tekst mbt eigen sein creatie verwijderd omdat mijn visie niet helemaal klopte. Excuus.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: Ronaldk op 16 August 2011, 08:38:38
Ah, op die manier. Het lijkt mij dat het dus mogelijk is om in Koploper aan te geven dat je wilt dat de seinen automatisch de goede beelden weergeven, wanneer het blok vrij is, bezet is, enz.

Je wil niet weten wat je allemaal in Koploper kan instellen betreffende seinen en dergelijke. Daar zou ik mij in het begin nog niet druk over maken. Ik zou eerst een mooi baanplan willen hebben ;)

Wat ik me eigenlijk afvraag is hoe hoe het zit met de blokken. Is het dan zo dat de er in een wisselstraat dan maar 1 loc kan bevinden, dat lijkt mij niet logisch en ik weet wel zeker dat dat niet zo is. Hoe wordt dit dan gezien door de software als het niet weet waar in de wisselstraat een loc zich bevindt?

In een wisselstraat (of alleen één wissel) mag er maar één trein of lok zitten, net als in een blok. Omdat jij alles moet invoeren weet de software welke wisselstraat tussen welke blokken zit. Aangezien een trein van blok naar blok rijdt reserveert de software eventuele wisselstraten tussen de blokken voor die trein. Is de trein voorbij dan wordt de wisselstraat vrijgegeven. Dus bij hele grote wisselstraten duurt het even voordat er een trein volgende trein door de wisselstraat kan.

Tip: Laat de software maar eens rusten en ga voor jezelf jouw baanplan ontwerpen. De software kan meestal wel het baanplan aan. Dat is meestal geen probleem. Na je baanplan kan je gaan nadenken over het gebruik van de software. Namelijk alleen theorie is ook niet alles.

Groeten Ronald.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 11:47:01
Ah, dus in Koploper geef je aan waar een sein zich bevindt op de baan en dan kan je instellen dat hij bepaalde seinbeelden automatisch moet weergeven.


Stel dat je dus de volgende twee wisselstraten (als je dat er al een kan noemen) hebt:

(http://i1112.photobucket.com/albums/k495/Ovindel/Modelspoor/wisselstraatbasisbezetmelding1.jpg) (http://i1112.photobucket.com/albums/k495/Ovindel/Modelspoor/wisselstraatbasisbezetmelding1.jpg)        (http://i1112.photobucket.com/albums/k495/Ovindel/Modelspoor/wisselstraatbasisbezetmelding2.jpg) (http://i1112.photobucket.com/albums/k495/Ovindel/Modelspoor/wisselstraatbasisbezetmelding2.jpg)  (rood is begin blok)

Zover ik het begrijp kunnen er bij 1 dus geen twee treinen elkaar passeren op dat punt maar moeten dus op elkaar wachten, kan dat worden opgelost door het als bij afbeelding 2 te doen, de wisselstraat in stukjes verdelen? Hoe het aansluiten van een draad voor bezetmelding moet heb ik dan weer geen idee in zo'n situatie.


Ik wilde vooral de basis weten van digitale aansturing zodat ik mijn plannen daarop een beetje kan afstemmen. Ik ben nu ook begonnen met een baanplan ontwerpen, maar dat is behoorlijk lastig. Ik wil zo veel mogelijk en tegelijkertijd het ook realistisch en rustig houden. Er zijn ook vele mogelijkheden om de baan in te delen in de ruimte. En dan om het schaduwstation aan te sluiten moet ik ook nog rekening houden met kortsluiting. Hier zijn we voorlopig in elk geval nog niet over uit.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 12:14:58
Ik snap niet helemaal wat je met de twee tekeningetjes bedoelt, maar in koploper hoef je geen bezetmelders in wisselstraten te plaatsen. Kan wel, maar hoeft niet.
Maar als je al zeker weet dat je met koploper gaat werken, maak dan een simpel proefbaantje. Op die manier leer je de basis van het programma kennen en kun je bijvoorbeeld ook proefondervindelijk vaststellen waar je bezetmelders moeten komen, hoe lang die moeten zijn. Dat is deels namelijk ook een persoonlijke kwestie, waar geen eensluidend antwoord op kan worden gegeven.
Proefbaantje kost je nu misschien wat extra tijd, maar verdien je later dubbel en dwars terug.

Seinen zou ik me nog helemaal niet druk om maken, maar voor vijf landen zijn er seinstelsels ingebouwd.
Rekening houdend met de beperkingen van een modelbaan, laten die een getrouwe weergave van de werkelijkheid zien.
Iets wat je trouwens met speciale acties met geen mogelijkheid voor elkaar krijgt.

Huub
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 12:30:30
Ik dacht dat het nodig was om wisselstraten in blokken te verdelen zodat Koploper weet waar een trein zich bevindt in de wisselstraat. Hoeft dit niet omdat automatisch de wissels zo worden gezet dat er geen botsingen kunnen ontstaan?
Voorlopig heb ik nog geen apparatuur en ben ik alleen nog maar bezig met theorie om de basis te kunnen begrijpen. Ik ben zeker van plan om voordat ik echt ga beginnen met bouwen een testbaan te maken, maar ik heb nu niet genoeg geld om in één keer al die apparatuur te kopen.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 12:57:43
Nee, uitgaande dat jij alles goed invoert in koploper, weet dat programma over welke wissels en kruisingen een trein van het ene naar het ander blok rijdt. En die wissels kunnen dan niet meer voor een andere rijweg (dus tussen twee andere blokken) gebruikt worden, totdat ze worden vrijgegeven omdat de eerste trein er voorbij is.
Je kunt trouwens met koploper experimenteren zonder dat je een baan hebt. Je kunt aangeven dat de compoort van je computer niet aangestuurd hoeft te worden. Bezetmeldingen kan koploper zelf simuleren. Het werkt dan natuurlijk niet 100% hetzelfde als met een echte baan, maar om het programma te leren kennen, kan het wel interessant zijn.

De baan die ik nu aan het bouwen ben, zit al voor een groot deel in koploper, wordt ook al mee 'gereden', terwijl er in het echie nog maar weinig van te zien is.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: V200-G2000 op 16 August 2011, 13:02:14
In de situatie van de linkertekening kan er rechts geen trein over de wissels rijden als er links een trein de wissels passeert, mits je de wissels als blok definieert met detectie. De situatie rechts is beter, want dan kun je links en rechts onafhankelijk rijden. Je kunt het nog een beetje vereenvoudigen als je het wissel deel laat uitmaken van het blok, dus dan zouden de rode punten linksboven en rechtsonder verdwijnen ofwel verder naar boven dan wel onderen verplaatsen.

Een soortgelijk probleem had ik met mijn baanplan waarbij twee sporen voor het schaduwstation bij elkaar kwamen. In feite een flessehals, waarbij de treinen op elkaar moeten wachten terwijl er in het schaduwstation waarschijnlijk wel sporen vrij zijn. Ik heb dat opgelost door de ingang van het schaduwstation op te splitsen. De onderste tekening toont de nieuwe situatie waarbij het lijkt alsof het tweerichtingen verkeer is, maar alle treinen rijden dezelfde richting op.
(https://images.beneluxspoor.net/bnls/wisselstraat_2.jpg) (https://images.beneluxspoor.net/bnls/wisselstraat_2.jpg)
Ik ben me ervan bewust dat het nu kan gebeuren dat het ene deel vol komt te staan en het andere deel leeg. Maar dat zie ik dan wel weer bij de programmeren in koploper.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 13:14:22
Maar in de koploperfilosofie definieer je je wisselstraat normaal gesproken niet als blok en horen wissels ook nooit bij een blok. Niet dat het niet kan, maar het is niet logisch om het in koploper te doen.
Als je al je assen stroomafnemend maakt en dus je hele trein gedetecteerd wordt, kan het zinvol zijn om bezetmelders op je wisselstraten aan te brengen.
Zo niet, kun je je wissels vrij van bezetmelders houden. Ik vind zelf alle assen lakken of van weerstand voorzien te veel werk.

Huub

p.s. voor het risico dat jij ziet dat een deel vol is en het andere deel leeg, kent koploper wel wat oplossingen.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: V200-G2000 op 16 August 2011, 13:23:18
Mijn treinen zullen alleen het laatste rijtuig of wagon stroomvoerend zijn (als er geen verlichting in zit). Ik rij trouwens analoog met Dinamo systeem. Een wissel welke niet tot een blok hoort zal wel spanning moeten krijgen, dus extra bedrading. Lijkt mij in deze situatie dan makkelijker om het wissel electrisch bij het blok te laten horen.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 15:15:34
Als je met Dinamo werkt, ligt het verhaal bij wissels inderdaad iets anders.
Al zou ik dan nog steeds de wissels los van de blokken laten.

Maar onze delftse trein heeft aangegeven dat hij met een digitaal systeem wil gaan werken.
Dan hoef je die extra scheiding niet te maken. Hoogstens als je met volledige detectie gaat werken, kan het nuttig zijn. Maar dat is waar je voorkeur ligt, ik vind het teveel werk voor de marginale voordelen die het oplevert.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 16:01:44
Dus, zover ik het begrijp is is het dus zo dat je normale blokken hebt die je eindigt bij wissels, en speciale 'wisselstraatblokken' waarin de wissels liggen, en is het dus mogelijk om daarin meerdere treinen elkaar te laten passeren.

Wat bedoelen jullie precies met wagons die stroomvoerend zijn? Ik heb daar nog nooit iets over gehoord.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 16:54:14
..... en speciale 'wisselstraatblokken' waarin de wissels liggen

Als je met koploper wilt gaan werken, vergeet zo snel mogelijk het idee van wisselstraatblokken. Schept alleen maar verwarring. Voor wat jij van plan bent, heb je blokken en daar zitten geen wissels in. Twee blokken kunnen direkt op elkaar aansluiten, maar er kunnen ook wissels tussen zitten. Als je van het ene naar het andere blok wilt, zorgt koploper dat de wissels waar je dan overheen moet, niet tegelijk door een andere trein gebruikt kunnen worden. Wissels waar je niet overheen moet, kunnen wel gewoon door een andere trein gebruikt worden. Bij Dinamo is het wat gecompliceerder, maar voor jou niet van toepassing omdat je naar een digitaal systeem wilt.
Over het verdere hoe en wat en hoe koploper daarmee omgaat kun je van alles lezen in bijvoorbeeld de beginnershandleiding die op de site van pahasoft is te downloaden. Daarnaast zijn er nog wel wat beginnerscursussen her en der te vinden, al weet ik niet hoe goed die zijn.

Stroomvoerend is dat de wagons stroom afnemen. Dat kan binnenverlichting zijn, maar ook een weerstandje.
Als je koploper gewoon met de standaardinstellingen gebruikt, hoeft alleen de loc een bezetmelder te activeren om toch een automatisch en veilig treinverkeer te hebben. Je kunt er ook voor kiezen dat niet alleen de loc, maar de hele trein gedetecteerd wordt. Dit heeft wat voordelen, maar ook nadelen. Maar dat werkt in koploper eigenlijk alleen betrouwbaar als echt elke wagon gedetecteerd wordt. Dus wagons waar geen binnenverlichting inzit, moet je iets anders verzinnen, je kunt een weerstandje op de as solderen en je hebt ook speciale weerstandlak om hetzelfde te bereiken.

Huub
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 17:24:28
Ah, zo zit het dus. Gelukkig werkt het zo, anders zou het alleen maar een chaos worden, in theorie en in de praktijk.
Ik zal Koploper eens downloaden en een beetje gaan uitvogelen hoe het in elkaar zit zonder het aan te sluiten op een echte modelbaan.

Ik hou het dan gewoon op de loc die de de stroom zal doorvoeren.
Wat ik me eigenlijk afvraag is hoe het zit met de lengte van de treinen en van de blokken. Stel dat er treinen zijn die langer dan de blokken zijn, dan is het toch niet duidelijk voor Koploper dat de laatste wagen zich nog in het andere blok bevindt? Eigenlijk is dit zelfs ook al op het moment dat een trein van blok A naar blok B rijdt het geval volgens mij. Is het zo dat je in Koploper kan invoeren wat de lengte is van een trein en de blokken en dat dit daardoor wordt gecorrigeerd of werkt dit anders?
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: V200-G2000 op 16 August 2011, 18:25:28
Over dat laatste: ja, je kunt de lengte invoeren en ook aangeven of een trein een lange trein is.
Maar let wel op als je alleen de loc stroomvoerend hebt. Want zodra de loc het volgende blok binnenrijdt en dus het vorige blok verlaten heeft, wordt dat blok vrijgegeven voor een volgende trein. Maar er kunnen dus nog een hele sleep rijtuigen in dat blok zitten waardoor je toch de kans loopt dat een volgende trein achterop de trein botst die nog bezig is het blok te verlaten. Vooral als de volgende trein harder rijdt (bijvoorbeeld een personentrein die achter een goederentrein zat). Ik had dat in mijn testopstelling ook en heb de laatste rijtuigen van stroomvoerende assen voorzien.
Of je maakt de blokken veel langer dan je langste trein.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 18:35:35
Want zodra de loc het volgende blok binnenrijdt en dus het vorige blok verlaten heeft, wordt dat blok vrijgegeven voor een volgende trein.
Dat ligt dus aan wat je instelt in koploper. Je kunt ook instellen dat je pas als de loc aan het einde van het volgende blok is, het vorige blok wordt vrijgegeven. En je kunt ook voor een tussenvorm kiezen. Juist wat jij doet, alleen de laatste rijtuigen van stroomvoerende assen voorzien, kan bij koploper helemaal verkeerd uitpakken.

Huub
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 19:58:28
Dus het is mogelijk om in Koploper in te stellen dat een blok pas wordt vrijgegeven nadat de trein precies met die lengte er langs is als alles juist is ingevoerd?
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: hubertus op 16 August 2011, 20:11:23
Met volledige detectie kan het sowieso, maar dat heeft ook nadelen.
Met alleen detectie van de loc weet ik eerlijk gezegd niet. Nooit geprobeerd, omdat ik er ook geen behoefte aan heb.
Ik geef bij mij meestal vrij als de loc in de stopsectie van het volgende blok is.

Maar ga je nu eens verdiepen in het programma zelf, al dan niet aan de hand van de beginnershandleiding, dan worden 9 van de 10 vragen die je stelt vanzelf beantwoord.
En als ik je een goedbedoeld advies mag geven. Loop niet te hard van stapel. Je zult niet de eerste zijn die compleet verzuipt in de mogelijkheden van koploper.
Met de standaardinstellingen kom je in verreweg de meeste gevallen al heel ver. En ga pas als je de basis een beetje onder de knie hebt, je verdiepen in de uitgebreidere mogelijkheden.

Huub
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 20:36:32
Dat zal ik gaan doen. Vandaag heb ik er geen zin om er meer aan te beginnen, maar morgen of overmorgen gaan we eens kijken hoe het programma in elkaar zit.
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: HetRaafje op 16 August 2011, 21:05:32
Ik heb de hele discussie tot nu toe gevolgd.... beetje flauwe tip misschien, maar misschien zou je het kunnen proberen : wordt vrijwilliger bij Railz in Rotterdam in hun verkeersleiding. Zij werken met koploper en dinamo. Daar kan je veel informatie opdoen met mensen die verstand hebben van koploper en dinamo. Elke week een dag bij railz + zelfstudie en je leert veel over koploper en allerlei andere basisconcepten die je thuis weer kan gebruiken. Ik zie Delft in je nick, dus is vlakbij lijkt me? Jij helft hun. Zij jou. Voor zover ik ze ken als abonnementhouder van railz zijn ze regelmatig op zoek naar mensen op vrijwillige basis

Guus
Het Raafje!
Titel: Re:Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: TreintjeDelft op 16 August 2011, 22:45:41
Dat lijkt me best leuk om te doen, daar niet van. Maar aangezien ik nog op school zit en ook andere dingen te doen hebt, is dit nu nog niet iets wat ik denk te doen.
Titel: Re: Hulp bij het plan maken voor een nieuw modelbaan
Bericht door: rvooyen op 14 January 2015, 16:43:16
Hoi,

Wat de PC sw betreft raad ik aan om naar Rocrail te kijken. Zeer goed, modern, werkt met bijna elke basisstation. Kost niets, als je wat extra's wil zoals bedienen via app (mobiel) betaal je slechts eu 10 per jaar. Wordt actief ondersteunt met forum enz. Ik ben er niet aan verbonden en was eerst een Koploper gebruiker.
Groeten,
Robert