BeneluxSpoor.net forum
Overige spoorzaken => Mediatheek => Topic gestart door: janw op 19 February 2010, 23:17:50
-
W. van Scharenburg, Werkspoor Utrecht-Zuilen, deel 1: Trams & Treinen. Utrecht 2007 (eigen uitgave, Stichting Museum van Zuilen). 263 pp., 200 zw/w foto's.
Serie 'Toen Zuilen nog Zuilen was', deel 5.
Te verkrijgen bij Uurwerkboetiek Wim & Toos, Amsterdamsestraatweg 569 te Utrecht- Zuilen, prijs €25. Ook te bestellen door € 32 over te maken op Postgiro 3173123 ovv de titel; zie www. zuilen.net
In apil 2007 heeft de productieve Zuilense amateur-historicus Wim van Scharenburg het eerste deel gepubliceerd van een tweeluik over de voormalige fabriek Werkspoor-Utrecht. Het boek is deel van een grotere reeks over de geschiedenis van het dorp Zuilen.
Werkspoor-Utrecht werd vanaf 1912 in vrij korte tijd gebouwd als 'overloopfabriek' voor Werkspoor-Amsterdam, dat productiecapaciteit te kort kwam. In de jaren '50 was het de grootste wagonfabriek van Europa. De fabriek heeft gefunctioneerd tot eind 1971. Het laatste geproduceerde spoorwegmaterieel waren de treinstellen plan V7 voor de NS (nrs. 801-840).
Het boek geeft een prachtig overzicht van de geschiedenis van Werkspoor-Utrecht en legt daarbij een aangename nadruk op de details. Het grotere (bedrijfs)economische perspectief wordt beperkter gehouden, maar ontbreekt niet. De kracht van het boek zit echter in het beeld van de dagelijkse gang van zaken in het bedrijf, de bezigheden van personeel en directie, de details over het materieel, de vele weergegeven berichten uit kranten over het bedrijf en zijn producten, enz. enz. Ook over de technische ontwikkeling van het materieel en de keuzes en wijzigingen die daarbij speelden, wordt veel interessants verteld. Blijkens de inleiding heeft de auteur gebruik kunnen maken van een (ongepubliceerde?) bedrijfsgeschiedenis die vanaf 1988 door een aantal voormalige directieleden en ingenieurs van Werkspoor is opgesteld, en van privé-archieven van betrokken personen. De auteur heeft er, terecht, voor gekozen veel hiervan direct en uitgebreid op te nemen. Het brengt het bedrijf Werkspoor op een prachtige manier tot leven.
De eerste hoofdstukken bespreken de gebouwen op het bedrijfsterrein, het bestuurlijke functioneren, woningbouw door het bedrijf en de verhoudingen tussen directie en personeel. Dan volgen Amsterdamse trams en Rotterdamse metro's en daarna (het grootste deel van het boek), de treinen. Er komen talloze onderwerpen voorbij die nu bij Nederlandse spoorliefhebbers actueel zijn, zoals de vooroorlogse stroomlijntreinstellen, diesellocs van de serie 450 en de 2801, plan U, de TEE -DE4, Hondekoppen, de rijtuigen plan D, E, N en W, heel veel goederenmaterieel van zeer uiteenlopende soorten, van laadkistenwagens via kolenwagens, groentewagens, koelwagens en autodraagwagen tot VAM-wagens. Liefhebbers van de diesels plan U zullen het volledige verslag waarderen van de 'superproefrit' die treinstel 115 in februari 1961 naar de ORE-klimaatkamer in Wenen maakte.
Ook vele buitenlandse orders worden besproken: zelflossers en sneltreinrijtuigen voor Spanje, personenrijtuigen en locomotieven voor Indonesië en Argentinië. Die Argentijnse order markeerde het economische hoogtepunt van Werkspoor, en is ook een hoogtepunt in het boek. We volgen (vooral) de heer De Niet bij de voorbereiding, bouw en aflevering ter plekke van enige honderden rijtuigen en tientallen locomotieven. De rijkdom aan details maakt het lezen hiervan tot een echte belevenis, en levert behalve een schitterend tijdsbeeld ook een goed beeld van het internationale belang van Werkspoor op. Pikant is overigens wel om te lezen dat deze grote order een wolf in schaapskleren was, door de grote personeelsbezetting die hij veroorzaakte, en die het bedrijf later ernstig parten speelde. Vanaf de tweede helft van de jaren '60 begon de neergang. De grote concurrentie in Europa maakte het Werkspoor moeilijk, en NS en de Nederlandse staat wilden geen 'ordergarantie' van minimaal 70 bakken per jaar geven. De fabriek ging dicht. Van Scharenburgs boek geeft ons een boeiend overzicht van deze weinig besproken kant van de Nederlandse spoorweggeschiedenis.
Inmiddels is ook deel 2 van het tweeluik verschenen, waarin de overige producten van Werkspoor aan bad komen --bruggen, boten, bussen, vrachtauto's, montagewerken, een vliegtuig.
De heer Van Scharenburg zet zich in voor de oprichting van een museum in Zuilen (zie genoemde website). Het huidige Stork bezit een Werkspoor-museum in Amsterdam, dat op afspraak te bezichtigen is (zie http://www.stork.nl/page.html?id=316&ch=DEF).
-
Even een update: Bovengenoemde uurwerkboetiek is niet meer; de winkel is opgeheven en in het pand is nu het museum gevestigd.