Aandrijving Lima trams verbeteren

[MMTB]

De Lima tram, wie kent hem niet. De treinliefhebbers zullen hem vast herkennen als de Javaanse Jongens tram en de Postbank tram die je regelmatig op beurzen ziet liggen. In 1995 is Lima gestart met de Düwag GT6 en heeft in een razend tempo tientallen kleur en vormvarianten geproduceerd. Qua uiterlijk zijn het zeer mooie modellen en af en toe zat er wel eens een fantasie model tussen. Helaas zijn de meeste Lima trams bij de verzamelaar in de vitrine beland, want de rijeigenschappen zijn beroerd. De 3 polige motor hokt of het vierkante wielen heeft en de geluidsproductie is fenomenaal. De sterk gebruineerde wielen nemen slecht stroom af en het model stuitert over de rails als de wielen weer eens doordraaien door de slechte tandwielen en een zwak draaistelraam. Erg zonde van zo'n mooi model.



Zelf heb ik nu precies 40 Lima trams staan waar 80% slecht van rijd. Een kleine uitzondering zijn de later geproduceerde Stadtbahn M/N6 modellen, want deze bezitten dezelfde aandrijving, maar rijden iets beter. De reden??? De M8 is daar daarintegen niet vooruit te branden en het hoge gewicht van de bodemplaten laten het model ratelen en slippen. Dit zijn wel mijn eigen ervaringen.

Rivarossi heeft de draad weer opgepakt en heeft in augustus 2011 de eerste verbeterde Lima GT6 op de markt gebracht. Qua uiterlijk een juweeltje, want de bedrukking is naar een hoog niveau gebracht. De aandrijving is ook aangepakt en het model heeft een nieuwe motor gekregen (zonder vliegwiel) en het gebruikte kunststof voor de tandwielen en het draaistel zijn een stuk steviger. Samen met de blanke wielen, rijd het model soepel en rustig over de baan. Stil is hij niet, maar het is aanvaardbaar als je moderne Halling trams gewend bent. Er zit een 21 polige decoderaansluiting op en hoe lelijk kan je het verzinnen, want Rivarossi plakt deze met een extra printplaat precies achter de ramen, zodat de vrije doorkijk verdwenen is. Dat zou beter moeten kunnen anno 2011....
 
Meer foto van Lima v.s. Rivarossi op Bahnwahn: http://www.bahnwahn.de/limatram/GT6_im_Vergleich/gt6_im_vergleich.html



Maar waar dit draadje naar toe gaat is het verbeteren van de Lima modellen, want bijna alle tramliefhebbers hebben wel enkele exemplaren in bezit. Op internet zijn vele ombouw voorbeelden te vinden, van goedkoop tot dure SB ombouwsetjes. Ik begin met mijn eigen ervaringen toegepast op een standaard exemplaar:

- De 2e aangedreven as vervangen door exemplaar met slipband
- Stroomafname maken op het 3e draaistel
- Bruine laag van de loopvlakken afhalen en stroomafnemers opnieuw afstellen.
- Gewicht boven het aangedreven draaistel plaatsen
- Het raamwerk van het aangedreven draaistel vastlijmen, zodat het niet uit elkaar gedrukt kan worden als de tandwielen overslaan.
- Het model achteruit laten rijden, want dan kan hij zijn tractie beter kwijt op de rails.
- Decoder inbouwen zodat de motor beter afgeregeld kan worden. (optioneel)

Hoewel ik dit bij een aantal modellen gedaan heb, was ik niet 100% tevreden en ben ik naar nieuwe onderdelen gaan zoeken. Roco bied een goed draaistel, maar is erg duur in aanschaf. Halling bleek de oplossing te zijn, want deze fabrikant heeft veel reserveonderdelen en tegen betaalbare prijzen.

Wat ik gedaan heb is het volgende:

- Printplaat verwijderd en motorhouder uitgefreesd.
- Nieuwe Halling (Mabuchi) motor geplaatst en met dubbelzijdig tape vastgezet tegen trillingen.
- Het aangedreven Halling draaistel in de Lima houder gelijmd. (wordt nog vervangen door een eigen houder voor de originele Halling bevestiging)
- Stroomafname gemaakt op het 3e draaistel.
- LoPi Basic decoder geplaatst



Het resultaat is een soepel lopend model, want keurig dienst kan doen voor dagelijks bedrijf. Hij is niet de stilste, maar de ophanging van de motor is bij mijn proefmodel ook nog niet optimaal. Deze ligt nog te open, zodat er vuil in kan komen. Hij heeft menig kilometers afgelegd op beurzen en bezoekers verbaasde zich dat ze een keer een rijdend Lima model zagen.

Omdat de ombouw beviel heb ik lang gespaard en in één keer alle onderdelen voor 35 trams gekocht. De rekening heeft wat slapenloze nachten bezorgd, want ook Halling voert elk jaar een royale prijsverhoging door. De resultaat van de aanschaf zie je hieronder en het zijn genoeg onderdelen om een jaar zoet te zijn. Gelukkig kunnen ze bij Halling voor geen meter tellen en heb ik een hoop onderdelen teveel gekregen. De motoren zijn van hetzelfde type als van Halling maar veel voordeliger via Ebay aangeschaft. Tevens zit er geen vliegwiel op wat je er weer af zagen/slijpen ect. Wegens tijdgebrek zal ik pas in de zomer aan deze klus beginnen, maar je heb nu een indruk van één van de vele ombouwmethodes voor een Lima tram.



Wie heeft er nog meer evaringen en tips?

Groeten, Mark
 

[eemstede]

Hallo Mark,
interessant thema, dat je aanroert - en ook bij Jan Ruppert al eens aan de orde is geweest. Ook ik heb er een aantal (11), waarvan er maar een paar 2 kanten op rijden.
En als je ze een paar maanden niet laat rijden, zijn ook de rijeigenschappen ineens veranderd - positief en negatief.
Ik heb het idee, dat het vooral aan het zwakke draaistel ligt en niet zozeer aan de motor.
Heb je bij een van je exemplaren wel eens geprobeerd alleen het aandrijfstel te vervangen, of is dat niet mogelijk, bijv. vanwege de kardanas ?


Gr. Frank.

[MMTB]

Hallo Frank,

Ik heb de motor wel eens in een ander model gezet en daar hokte stevig bij langzaam rijden. Je ziet dat het anker zich van magneet naar magneet trekt en daar veel stroom voor nodig heeft. De kardan was toen provisorisch aangepast, want die heeft inderdaad een andere maat.

Na het warmrijden gaat het al wat beter met de meeste Lima's, maar niet goed genoeg om lekker mee te rijden. Daarnaast is de stroomafname ook slecht en verbuigt snel naar te slap of te sterk. De reserve onderdelen van Rivarossi zijn zo prijzig dat dit geen optie is, want anders was het een kwestie van overzetten van de motor en draaistellen.

Groeten, Mark

[Sven]

Hee, kun je ook losse onderdelen van een aandrijving bij Halling kopen? Dat staat niet bij de onderdelen op de website. Kwestie van direct mailtje met het gevraagde onderdeel? Wat kost dan zo'n draaistel met tandrandjes bijvoorbeeld, die ik links op de foto met een imposant aantal onderdelen zie staan?

[Waelsteder]

Laat ik voorop stellen dat de LIMA trams (en natuurlijk ook de opvolgers van Rivarossi) ontzettend mooie trams zijn.
LIMA heeft indertijd de moeite genomen om ieder model zoveel mogelijk naar de werkelijkheid na te bouwen, zelfs wanneer daar veranderingen van de matrijzen voor nodig waren:
- vrijwel alle typen hebben de juiste configuratie van de weerstanden op het dak
- de GT8 van Innsbruck heeft rechtsvoor een enkele deur, de GT8 van Essen heeft daar een dubbele deur

Het is alleen heel erg jammer, dat ze bij de aandrijving zo ontzettend misgekleund hebben.
Waar ligt dat aan (let op: persoonlijke analyse aan de hand van waarnemingen bij mijn eigen trams):
1. Zware bodemplaten,
2. Knullige ophanging van het aangedreven draaistel,
3. Te weke kunststof gebruikt voor draaistel/baanschuivers en tandwielen,

ad 1. Op zich niets mis mee, maar de motor moet het wel kunnen trekken en dat wreekt zich met name bij de 8-assers.
ad.2  Hierdoor is er teveel speling mogelijk tussen de bak en het draaistel; wanneer de aandrijfkrachten te groot worden, probeert het draaistel onder de bak uit te rijden en veroozaakt het zogenaamde  'klapperen',
ad 3. De tandwielslijtage van de eerste modellen was berucht; dit is later verbeterd. De 'foute' tandwielen hebben rechte tanden, de verbeterde tandwielen hebben schuine tanden. De baanschuiverconstructie moet de wielen op de plaats houden. Bij het ontwerpen van deze aandrijving heeft men in Italie heel goed naar ROCO gekeken, maar niet goed genoeg.... Wat bij ROCO goed functioneert, is bij LIMA finaal misgelopen door de weke gebruikte kunststof. Hierdoor is het mogelijk dat bij grote aandrijfkrachten de tandwielen op de assen loskomen van de worm. Gevolg: de motor draait overuren, maar de tram blijft staan.

De remedie(s):

ad 3.
De baanschuivers moeten stijver gemaakt worden, zodat de tandwielen niet uit de worm kunnen schieten.
Dit kan op een aantal manieren gebeuren.
Ikzelf heb twee messing stripjes van 2*30*0,5 mm onder de baanschuivers gelijmd met secondenlijm. Dit heeft hetzelfde effect als het helemaal vastlijmen van de baanschuiver, zoals Mark van Dijk dat gedaan heeft, met dit verschil, dat ik de asjes nog kan uitwisselen... .



Een collega tramvrijwilliger bij het NOM (Aldert Mak; Makstadt op YouTube...) heeft de baanschuivers gefixeerd met een stukje bovenleidingdraad.
Hij schrijft hierover:
Ik heb nu een dun koperdraadje in u vorm aan de onderzijde in het draaistel gestoken, vervolgens de uiteinden boven op de wormwielkast met een plat tangetje in elkaar gedraaid zodat de draaistelafdekking vlak achter de eerste as stevig tegen het frame wordt gedrukt. Het in elkaar gedraaide stuk op ongeveer 2 mm afknippen en het restant zo plat mogelijk tegen de wormwielkast buigen.

Ik heb twee Lima wagens op deze wijze behandeld (een 6 asser en een 8 asser), beide rijden nu zowel voor- als achteruit goed (zelfs tegen hellingen). Ik ga even bekijken hoe deze oplossing zich op de lange duur houdt. Als het resultaat blijvend is, haal ik de truc bij de overige wagens ook uit. Bijgevoegd een fotootje van het draaistel.

Dit werkt dus goed, maar alleen bij HO, waar de ruimte tussen de wielen groot genoeg is...



Met deze ingrepen kan in ieder geval achteruit gereden worden; voorruit rijden is er niet bij, want daarvoor moet punt 2 aangepakt worden.

ad 2.
De knullige ophanging van het draaistel aan de bak kan alleen door ingrijpende wijzigingen worden opgevangen.
Ik heb geprobeerd een compleet LIMA draaistel te vervangen door een compleet ROCO draaistel. Dit past prima, maar de wagenbak stond hierdoor te hoog op de poten met een knik bij de geleding. Ik heb dit bij een M6 uitgevoerd, maar ook weer ongedaan gemaakt; anderen, die dit bij een GT6 deden, zouden dit probleem niet gehad hebben... Ik heb het niet meer geprobeerd.



Mark van Dijk heeft zijn methode hierboven beschreven: hij bouwt een Halling aandrijving in de bestaande (zware) bodemplaat, waarbij enig freeswerk komt kijken.

ad 1.
Ikzelf neig voor de toekomst naar de vervanging van de hele bodemplaat door de Halling E1 aandrijving; daarmee is ook de (mijns inziens niet noodzakelijke) zware bodemplaat opgelost. Hiermee heb ik echter nog geen ervaring.

Overigens heeft het digitaliseren en werken met Koploper wel een heilzaam effect gehad op de LIMA trams.
Doordat de aanzetkrachten nu beter geregeld en verdeeld kunnen worden, kan een groot deel van het klapperen vermeden worden.
Toch blijft achteruitrijden dan nog steeds noodzakelijk voor een probleemloze dienst.

Groeten, Rob.

 

[Sven]

Zou het op te lossen zijn door het draaistel opnieuw te ontwerpen in 3D en dit te printen? Ziet er niet al te ingewikkeld uit, dus als er interesse is, wil ik dit best op mij nemen. Met ander materiaal kan het al steviger worden. Dan heb ik een draaistel nodig en instructies wat aangepast moet worden. Ik heb nl geen Lima trams. De print kan dan naar een van jullie om te testen.

[MMTB]

Hallo Sven,

Dat zou natuurlijk geweldig zijn en zeker als je er Halling onderdelen in kan zetten. Een extra uitsparing voor de decoder en je heb een mooi rijdende tram. In Duitsland heeft iemand dit al gedaan, maar uit messing gefreesd en vraagt hier enorme bedragen voor. Een 3D print zou een stuk voordeliger uitpakken als je meerdere modellen zou willen laten rijden. Kom je wel eens in Nederland? Dan zou je ik je zo een tram en draaistellen kunnen meegeven 

Je vraag over de losse onderdelen: Halling levert helaas geen kleine aantallen als je het los besteld en ik doe het vaak samen met grotere bestellingen. Ik ben al vrij lang klant van ze koop praktisch alles wat ze uitbrengen. Misschien zijn ze daardoor wat coulanter?? Je kan anders ook bij Paul Sassen (SkipTram) navragen, want hij heeft ook veel Halling onderdelen voor zijn eigen producties in huis. Zo'n compleet aangedreven draaistel met nog wat extra onderdelen koste mij 9 euro bij Halling. Soms betaal ik 7 euro en soms weer meer. De prijspolitiek blijft vaag bij hun.....

Groeten, Mark

[MMTB]

Hieronder zie je een (plastic) Lima bodemplaat met links het Lima draaistel en rechts de Halling variant. Die van Lima zet je vast in de houder en kan niet meer bewegen en daardoor hebben ze de houder zelf enorm los opgehangen. Het Halling draaistel moet je als een schijf in een uitsparing zetten en heeft weinig bewegingsvrijheid, waardoor hij ook niet klappert. De Lima motor is 6 hoekig en daardoor moet de bodemplaat uitgefreesd worden om de vierkante Halling motor te kunnen plaatsen.



Lima heeft een aantal dummy modellen uitgebracht en de bodemplaat in plastic gegoten. Deze zijn helaas lastig te krijgen op Ebay en gaan rustig weg voor dezelfde bedragen als gemotoriseerde varianten. Zowel de GT6 als de M6 hebben een plastic variant. Zelf had ik eerst het idee om beide plastic bodemplaten om te bouwen en deze te laten afgieten.

Groeten, Mark

[Waelsteder]

Kijk, alweer wat geleerd....
Ik wist niet dat de dummies een kunststof bodemplaat hadden.

Zou het op te lossen zijn door het draaistel opnieuw te ontwerpen in 3D en dit te printen?

Sven,
Een nieuw ontworpen draaistel zou een deel van het probleem oplossen, mits de kunststof, waarmee het draaistel 3D geprint wordt, stijf en sterk genoeg is.
Blijft het probleem van de ophanging, dat een niet te onderschatten hoofdoorzaak is.
Mijn Innsbrucker GT8 rijdt momenteel een duurproef met de messing strips op het draaistel. Nog steeds achteruit en je ziet tijdens het rijden het draaistel 'vechten' met de bak, wat een zeer onrustige loop tot gevolg heeft. Daarbij maakt het stel een lawaai, alsof de RTM Sperwer voorbijkomt. Maar klapperen doet hij niet meer...

Lima heeft een aantal dummy modellen uitgebracht... de GT6 als de M6 hebben een plastic variant. Zelf had ik eerst het idee om beide plastic bodemplaten om te bouwen en deze te laten afgieten.

Mark,
Dan lijkt me het minder moeite om van de complete E1 aandrijving van Halling de bodemplaat passend te maken voor de LIMA kappen.
Of het moet mogelijk zijn een passende bodemplaat van voldoende stijfheid en sterkte in 3D te ontwerpen met de Halling bevestiging voor een Halling draaistel.

Groeten, Rob.

[MMTB]

Halling heeft intussen 2 verschillende bodemplaten voor de Weense E, waarvan de nieuwe een stuk doordachter is. Echter komt er dan wel veel ombouwwerk bij kijken, want de nieuwe bodem bestaat uit meerdere delen. Tevens zit je ook met de verlichting die niet meer past. Ook zijn de prijzen van deze bodemplaten enorm gestegen in de laatste jaren en is deze ombouw dan vrij prijzig. De nieuw dummy bodemplaat kost al 35 euro en een gemotoriseerde variant zal zeker rond de 60 gaan zitten. Ik heb vorige maand nog een aantal Cityrunner onderstellen gehaald en deze zijn in één jaar gestegen van 50 naar 80 euro.

Een nieuwe bodemplaat in 3d ontwerpen met uitsparingen voor Halling onderdelen lijkt mij het goedkoopst en ook de best rijdende oplossing. Van afgieten heb ik helaas geen verstand, maar dat zou ook nog een optie zijn. Je heb dan 100% een perfecte pasvorm met de huidige kappen en de verlichting kan blijven zitten.

Groeten, Mark

[Sven]

Lever mij de maten en ik werk het uit. Ik kom helaas niet binnenkort naar NL, maar indien nodig kan licht plastic materiaal altijd nog per post. Ik kan dan de print rechtstreeks naar een tester sturen.

Is er een link naar dat dure draaistel?

[skiptram]

In Duitsland heeft iemand dit al gedaan, maar uit messing gefreesd en vraagt hier enorme bedragen voor.

Thomas Ruschel brengt deze messing onderstellen uit via Harmsen Modellbau
http://www.harmsen-modellbau.de/site/zubehoer.html
Ik heb deze set via Thomas betrokken en door de messing bodemplaat geeft dit een betrouwbaar resultaat.
Groet Paul Sassen

[Sven]

Voor een unieke bodemplaat, draaistel en motor vind ik 100 euro helemaal geen verkeerde prijs, maar als meer dan één Lima tram hebt, wordt het inderdaad erg prijzig.

[Pauldg]

Als het messing moet zijn lijkt het me voordeliger om de bodemplaat te etsen. Voor dezelfde dikte moet je dan een paar plaatjes op elkaar solderen, maar uiteindelijk komt de prijs dan meer richting een tientje.

[skiptram]

@Sven.
Het door Thomas gemaakte onderstel bevat twee bodemplaten en twee motoren en een ombouwset voor het Lima middendraaistel en tegenwoordig ( dacht ik) ook een aansluiting voor een decoder.
Een "enorm" bedrag voor zoveel moeite en kwaliteit die je probleemloos in je Limaatje kunt zetten?
Overigens is het ontwerp ( met toestemming) geinspireerd op de H0w onderstellen die ik voor andere Amsterdamse modellen modellen mede heb ontwikkeld en gebruik.



Met vriendelijke groet,
Paul Sassen